Қазіргі әлемде жаһандану үрдісі қарқынды жүріп жатыр. Мемлекеттер арасындағы экономикалық, саяси және мәдени байланыстар нығайып, адамзат тағдыры ортақ мәселелермен тікелей байланысты бола бастады. Алайда осы жаһандану барысымен қатар, қақтығыстар мен соғыстар да азаймай тұр. Мұндай жағдайда бітімгершілік бастамалар әлем тұрақтылығының негізгі кепіліне айналды. Қазақстан секілді елдер осы бағытта белсенді әрекет етіп келеді.
Жаһандық бастамалар деп бүкіл адамзатқа ортақ мәселелерді шешуге бағытталған халықаралық ынтымақтастық әрекеттерін атаймыз. Мысалы, климаттың өзгеруі, ядролық қаруды таратпау, азық-түлік қауіпсіздігі, эпидемиялармен күрес – барлығы да бір ғана елдің емес, бүкіл әлемнің күш-жігерін қажет етеді.
Нақты мысал ретінде 2015 жылы БҰҰ аясында қабылданған "Тұрақты даму мақсаттарын" (Sustainable Development Goals) айтуға болады. Бұл – 2030 жылға дейінгі кедейлікті жою, білім мен денсаулыққа қолжетімділікті арттыру, гендерлік теңдік пен экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталған 17 мақсат. Бұл бастамаға 190-нан аса мемлекет қосылды.
Тағы бір маңызды жаһандық бастама – Париж келісімі. 2015 жылы қабылданған бұл келісім климаттың жылынуына қарсы күресу мақсатын көздейді. Әлем елдері көмірқышқыл газының таралуын шектеу арқылы жер бетіндегі орташа температураны 2°С-тан асырмауға уәде берді.
Бітімгершілік – бұл тек соғысты тоқтату ғана емес, қақтығыстың алдын алу, бейбіт диалог орнату және зардап шеккен елдерге гуманитарлық көмек көрсету. БҰҰ-ның бейбітшілік миссиялары осы бағытта жұмыс істейді.
Нақты мысал – Руандадағы геноцидтен кейінгі БҰҰ-ның әрекеті. 1994 жылы Руандада 800 000-нан астам адам қаза тапқан этникалық қақтығыс орын алды. Осыдан кейін БҰҰ мен Африка Одағы елге бейбітшілікті қалпына келтіру миссияларын жіберіп, қылмыскерлерді сотқа тарту мен жарақат алған қоғамды қалпына келтіру жұмыстарын бастады.
Тағы бір мысал – Украинадағы соғысқа байланысты халықаралық бітімгершілік бастамалар. Соңғы жылдары Украина мен Ресей арасындағы қақтығысқа қатысты түрлі саммиттер өткізілді. Мысалы, Түркия мен Қытай тарапынан бейбіт келіссөздерге шақырулар, БҰҰ аясында гуманитарлық көмек беру әрекеттері – осындай бастамалардың көрінісі.
Қазақстан әлемдік аренада өзін бейбітшілік пен татулықты насихаттаушы ел ретінде көрсете білді. 1991 жылы ядролық қарудан өз еркімен бас тартуы – бұл жаһандық қауіпсіздікке қосқан үлкен үлес. Семей полигоны жабылып, Қазақстан әлемге бейбітшілікті бірінші орынға қоятын ел екенін дәлелдеді.
Тағы бір маңызды қадам – Астана процесі. 2017 жылдан бері Қазақстан Сириядағы дағдарысты бейбіт жолмен шешуге бағытталған келіссөздер алаңын ұсынды. Ресей, Түркия, Иран және Сирия өкілдері Астанада бірнеше мәрте кездесіп, атысты тоқтату және тұтқын алмасу сияқты нақты шешімдерге қол жеткізді.
Сондай-ақ Қазақстанның бастамасымен құрылған Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі бейбітшілік пен дінаралық татулықты нығайтатын халықаралық платформаға айналды.
Жаһандану – тек экономикалық байланыстардың күшеюі ғана емес, бұл бүкіл адамзаттың тағдырына ортақ жауапкершілік. Осы ортақтықты түсініп, соғыстың орнына диалог орнату – бүгінгі күннің ең өзекті міндеті. Бітімгершілік бастамалар арқылы әлем елдері бір-біріне қол созып, татулықтың дәнін себуде. Қазақстан секілді мемлекеттердің бұл жолдағы үлесі – болашақ ұрпақ үшін бейбіт өмірдің іргетасы.
айтқандай: «Бейбітшілік – бұл шиеленістің болмауы ғана емес, сонымен бірге әділеттіліктің болуы» - деген болатын Мартин Лютер Кинг Осы қағиданы ұстану арқылы адамзат жарқын болашаққа қадам баса алады.
