Avtonesıeleý: otandyq óndiris halyqtyń suranysyn qamtı ala ma?

2119
Adyrna.kz Telegram

16 mamyrdan bastap elimizde jeńildetilgen avtonesıeleý baǵdarlamasy iske qosylyp, arzan kólik alǵysy kelgender avtosalondarǵa aǵyldy. Halyq bankterge kezekke turyp, avtonesıe alýǵa asyqty. Osylaısha on kún ishinde 14 myńnan astam qazaqstandyq avtonesıe alýǵa ótinish berip, onyń 5 myńǵa jýyq ótinishi maquldandy. Bul týraly respýblıkalyq telearnalardyń birine bergen suhbatynda «Ónerkásipti damytý qory» AQ basqarýshy dırektory Ǵalymjan Ádı aıtyp berdi. Onyń aıtýynsha, bir aptada atalǵan baǵdarlama aıasynda 34 adam kólik satyp alǵan. Biz osy baǵdarlamanyń sharttaryn taldap, onyń tıimdiligi jaıly sarapshylardyń pikirin edik.

Avtonesıeniń sharttary qandaı?

QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń málimetinshe, avtokólikti nesıelendirý sharttary mynadaı: syıaqy mólsherlemesi – 4%, qarjylandyrý merzimi – 7 jyl, bastapqy tólem — 0%, nesıe mólsheri – 10 mıllıon teńgeden aspaýǵa tıis.

Nesıeleý ekinshi deńgeıli bankter arqyly júrgiziledi. Qazirgi tańda bul tizimde «Halyq Bank», «Eýrazııalyq bank», «Bank entr Kredıt», «Forte Bank» akıonerlik qoǵamdary bar. Bul — ázirshe naqty tizim emes, aldaǵy ýaqytta Indýstrııalyq damý qory baǵdarlamaǵa taǵy da qatysýshy seriktesterdi qospaq.

Eki-úsh kúnnen beri atalǵan bankterdiń birqatary avtonesıege bólingen qarjy lımıtten asyp ketkendikten, turǵyndardan ótinish qabyldamaı jatqandaryn jetkizdi. Máselen, «Eýrazııalyq bank» AQ jeńildetilgen avtonesıe baǵdarlamasy boıynsha ótinim qabyldaýdy ýaqytsha toqtatqanyn málimdedi. Sebebi bankke bólingen 15 mlrd teńge túgel ıgerilgen.

— Kelesi aıda ekinshi transh bólingen kezde qaıtadan qabyldaýdy bastaımyz. Bizdiń bankke jalpy 35 mıllıard teńge qarajat bólinedi. Onyń 15 mıllıard teńgesi osy apta ishinde klıentterge nesıe retinde beriledi. Iaǵnı, 15 mıllıard teńgeniń ótinimi maquldanyp otyr. Qazirgi ýaqytta ótinimderdi qabyldamaımyz, — dedi «Eýrazııalyq bank» AQ dırektorynyń orynbasary Berik Sabyrjanov.

Osy aptada «Ónerkásipti damytý qory» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary Janar Ibrasheva avtonesıe alyp, temir tulparly bolǵan 34 adamnyń qaı aımaqtan ekenin málimdedi.

— Onyń ishinde 11-i — Nur-Sultannan, 4-eýi — Almatydan, 3-eýi — Aqtóbe oblysynan, bireýi — Almaty oblysynan, bireýi — Batys Qazaqstan oblysynan, 4-eýi — Jambyl oblysynan, 4-eýi — Pavlodar oblysynan, altaýy — Shymkent qalasynan, — dedi ol.

 

«Kólikter salonǵa 2-3 aıdan keıin túsedi»

Qazirgi tańda respýblıkanyń kóp bóliginde avtosalondarda kólik joq. Máselen, buǵan deıin baǵasy halyqqa qoljetimdi kólikter ıin tiresip turatyn «Lada», «Hyundai», «Chevrolet» avtosalondarynyń ishinde «Chevrolet»-te ǵana kólikter bar. Olardyń baǵasy — 5,5-6,5 mln teńge aralyǵynda. Bul baǵaǵa salonnan Chevrolet Nexia nemese Chevrolet Cobalt avtokóligin ala alasyz. Al atalǵan eki salonda avtonesıe arqyly beriletin kólik joq, munda Renault Duster (12 mln teńge), Hyundai Elantra (11 mln 290 myń teńge), Hyundai Tucson (17 mln 290 myń teńge), Hyundai Sonata (17 mln 190 myń teńge) sııaqty qymbat kólikter tur.

— Qazir bizde bul baǵdarlama týraly tolyq aqparat joq. Naqty aqparat keler aptada ǵana belgili bolady. Baǵdarlama iske qosylǵannan keıin birqatar turǵyndar bankter arqyly nesıe rásimdeıtin bolyp bizdiń salonǵa kelgen bolatyn. Alaıda kólikti rásimdeý jumystary keıinge shegerildi. Jalpy, bul baǵdarlama boıynsha Qazaqstanda qurastyrylǵan kólikter ǵana satylady. Ázirge bul talap boıynsha elimizde «Aller avto» kompanııasynyń kólikteri satylyp jatyr. Biz — «Aster avto» kompanııasynyń resmı dılerimiz. Aldaǵy ýaqytta biz baǵdarlamaǵa qatyssaq, turǵyndar Renault kóligin «Eýrazııalyq bank», «Bank entr Kredıt» akıonerlik qoǵamdary arqyly bastapqy tólem tólep, alýlaryna bolady. Qazirgi tańda bul kóliktiń baǵasy — 12 mıllıon teńge, — dedi Aqtóbe oblysyndaǵy «Aster Lada» avtosalonynyń ókilderi.

Al «Hyundai» avtosalondarynyń ókilderi zaýyttar kólikterdi qurastyryp úlgermeı jatqanyn aıtady. Sonyń saldarynan halyq avtokólikterdi keminde 2-3 aı kútýlerine týra keledi. Jalpy, bul salondarda 4 paıyzdyq avtonesıe baǵdarlamasy boıynsha beriletin kólikterdiń baǵasy 8 mıllıon teńgeden bastalady.

Avtosalon ókilderiniń «Kólikter zaýyttan kelmeı jatyr» degen málimetine baılanysty QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Qaıyrbek Óskenbaevtyń ózi habarlama jasady

— 4 paıyzdyq avtonesıege kepildik alǵan 4800 adam 2-3 aıdyń ishinde kóligin alatynyna senimdimin. Bir kúnde 10 myń nemese 20 myń, 50 myń kólik shyǵarý múmkin emes. 2-3 aıdyń ishinde nesıe alǵan adamdarǵa kólik jetkizýge zaýyttardyń múmkindigi bar, — dedi mınıstr.

Al Qazaqstannyń avtobıznes qaýymdastyǵynyń strategııalyq josparlaý jónindegi dırektory Qaırat Elamanov qazirgi ýaqytta 8 myń avtokóliktiń rezervte turǵanyn jetkizdi.

— Olardyń basym bóligi — Chevrolet. Óıtkeni sońǵy aılarda osy markanyń tanymaldyǵy artty. Odan keıingi oryndarda Hyundai, Kia, Jac, Lada kólikteri tur. Avtomobıl jetkizýge qatysty aıtar bolsaq, zaýyttar óz josparlarymen jumys istep, múmkindiginshe óndiris kólemin arttyrýda. Jalpy, apta saıyn dılerlik ortalyqtarǵa kólikter jetkizilip jatyr. Sondyqtan da rezervtegi 8 myń avtokólik búkil baǵdarlamaǵa jasaqtalmaǵan. Iaǵnı, apta saıyn avtosalondarǵa jańa kólikter jetkiziledi, — dedi ol.

Bul jerde aıta ketken jón, jeńildetilgen avtonesıeleý baǵdarlamasynyń arqasynda elimizde azamattar Kia, Hyundai, Chevrolet, Jas, Lada markalaryndaǵy qazaqstandyq óndiristiń jańa avtokólikterin satyp alý múmkindigine ıe bolmaq. Aldaǵy ýaqytta óndirýshiler modelder aýqymyn jańartsa, bul tizim de keńeıýi múmkin. Qazir joǵaryda atalǵan markalardyń ishindegi eń arzan kólik 5 mln teńge turady.

 

Sarapshylar ne deıdi?

Avtokólik sarapshylary joǵaryda atalǵan qıyndyqtardyń biraz ýaqytqa sozylyp ketetinin aıtady. Al onyń saldarynan halyq kóp ýaqytyn joǵaltady, odan bólek, kólikterdiń baǵasy da qymbattap ketýi múmkin. Jalpy, qazir elimizde sheteldik avtokólikterdiń baǵasy sharyqtap turǵany belgili.

— Bul baǵdarlamanyń nesıe sharttary halyqqa óte tıimdi. Qazir ekinshi deńgeıli bankterde paıyzdyq mólsherleme joǵary, tipti, 20-25 paıyzǵa deıin jetedi. Bul avtonesıe halyqqa turmystyq tehnıkalardy bólip tóleýge berilgen múmkindik sııaqty tıimdi. Men tólenetin nesıe mólsherlemesin eseptep qaradym. Máselen, 7 jyl ishinde bar bolǵany 1,5 mıllıon teńge ǵana ústeme qosylady eken. Degenmen baǵdarlamanyń tıimsiz jeri de bar. Ol —  qazirgi avtosalondarda satyp alatyn kóliktiń joqtyǵy. Barlyǵynyń aıtatyn syltaýy — bir, ol — Reseıge salynǵan sankııa jáne dollardyń qymbattaýy, logıstıkanyń qıyndaýy. Iaǵnı, shetelden keletin qosalqy bólshekterdiń jetkizilý qıyndyǵynan qazir zaýyttardyń óndiristik qýattylyǵy tómendep, kólik sany azaıyp qaldy. Biraq Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri otandyq avtokólikti óndirýshiler aıyna 10-12 myń kólik qurastyryp jatqanyn aıtty. Onyń barlyǵy ótirik. Sebebi 4 paıyzben avtonesıe arqyly alǵysy kelgender qazir avtosalondarda kólik tappaı júr. Al bankterde tıisti qarajat bar. Máselen, on kún ishinde 37 mıllıard teńge ıgerilgen. 4800 ótinimniń ishinde 34 adam ǵana kólik alǵan. Endi oılaı berińiz, qalǵan 4700-den astam adam óz kezegin kútip otyr. Al avtokólikterdiń naqty ne sebepti salondarǵa túspeı jatqandyǵyn eshkim túsindirip aıtyp jatqan joq.   

Sondaı-aq baǵdarlamaǵa 100 mıllıard teńge bólindi delik, oǵan on myń adam kólik alady eken, sol 10 myń adam kelesi aıdan bastap nesıesin tólese, qaıtadan bıýdjetke, bankterge 1 mıllıard 300 mıllıon teńge qarjy túsedi. Bul jerde 10 mıllıon teńgeniń kóligin 7 jylǵa alsańyz, aı saıynǵy tólemińiz 130 myń teńgeden shyǵady. Demek, bul jerde 1 mıllıard 300 teńge qarjy 10 mıllıon teńgeniń kóligin alýǵa qaıta berilse, oǵan bar bolǵany 130 adam ǵana kólik satyp ala alady. Al bir jylda nebári 1500 adam ǵana temir tulparly bolady. Mınıstrlik kólik óndirisin kóbeıtemiz, salondarda kólik tapshylyǵy bolmatynyn aıtty. Biraq ol kezde aqsha bolmaıdy ǵoı. Avtonesıelendirýge 100 mıllıard teńge az, bul baǵdarlamaǵa bólinetin qarjyny kem degende 300 mıllıard teńgege deıin kóbeıtý kerek, — deıdi jýrnalıst Dıas Nuraqyn.

Onyń aıtýynsha, 100 mlrd teńge qarjy —bul Ulttyq qordan, ne respýblıkalyq bıýdjetten emes, ýtılızaııalyq alym esebinen bólingen qarjy. Bul — 2015 jyldan beri  «ÓKM operatory»  JShS arqyly jınalǵan qarajat. Sońǵy alty jylda ýtılalymnan 631 mıllıard teńge jınalǵan. Onyń 329 mıllıard teńgesi otandyq avtoóndiristi damytýǵa jumsalsa, 100 mıllıard teńgesi ekologııaǵa bólingen. Al 100 mıllıard teńgesi bıyl avtonesıeleýge jumsalyp otyr.

— Ekologııa mınıstri jýyrda óz sózinde bıyl bir jyl ishinde 690-700 mıllıard teńge ýtılızaııalyq alymnan qarjy jınaımyz dedi. 2015 jyldan beri qaraı osyǵan deıingi 6 jylda 631 mıllıard teńge jınalǵanyn bildik. Ol kezde ýtılızaııalyq alymnyń kólemi qazirgiden 50 paıyzǵa joǵary boldy. Demek, bul ýaqytqa deıin ýtılalymnyń qarjysy jekelegen azamattardyń qaltasyna ketken, bıýdjetke belgili bir bóligi ǵana túsken. Bıyl 700 mılııard teńge túsirsek, sonyń kem degende 300 mıllıard teńgesin avtonesıe baǵdarlamasyna jumsaýymyz kerek. Jyl saıyn osy úrdisti damytsaq, sonda 4-5 jylda qanshama azamat kólikti bolady. Qazirgi statıstıkaǵa júginsek, elimizdegi kólikterdiń 56 paıyzy — 30 jyldan asyp ketken eski kólikter. Olar adam ómirine de, ekologııaǵa da qaýipti. Sondyqtan basqa zańdar shyǵaryp, ony júzege asyrýǵa qarajat jumsaǵansha, barynsha jańa kóliktermen qamtýǵa kúsh salý kerek, — dedi Dıas Nuraqyn.

Al qoǵam belsendisi Máýlen Alǵazynyń aıtýynsha, avtonesıeniń sharttaryna baılanysty aldaǵy ýaqytta memleket pen halyq arasynda daýly máseleler týyndaýy múmkin.

— Bul baǵdarlamaǵa qatysty aldaǵy ýaqytta uıymdastyrýshy organdar men halyq arasynda daýly másele týyndaǵan jaǵdaıda, nesıe alýshy sotqa júginse, sot qaraıtyn ortaq ereje (zań) bolýy qajet. Bizde qazir avtonesıelendirý boıynsha naqty tártip ne zańdylyq joq. Avtonesıe sharttary «shıki» jazylǵan. Bul baǵdarlama — eks-premer Asqar Mamınniń burynǵy buıryǵyna tolyqtyrýlar engizilip, sonyń izimen jasalǵan joba. Bul baǵdarlama mınıstrdiń nemese úkimet basshysynyń arnaıy buıryǵymen zańdy túrde júzege asyrylýy kerek. Buıryqta ne erejede azamattar avtonesıe alýdy qaıdan bastaıtyndyǵyn, qandaı múmkindikter ne shekteýler qoıylatyndyǵyn, árbir kezekke turýdyń mehanızmi kórsetilýi kerek. Mysaly, azamattarǵa «Eńbek mınıstrliginiń saıtynda sizdiń elektrondy kezegińiz jazylyp turady» degen sııaqty ádil mehanızm jasaqtalyp, erejeler bekitilse, qazirgideı daý bolmaıdy, — deıdi Máýlen Alǵazy.

R.S. Úsh aıdan keıin Qazaqstanda jeńildetilgen avtonesıe baǵdarlamasy qaıta qarjylandyrylatyn boldy. Bul týraly QR Premer-Mınıstriniń birinshi orynbasary Roman Sklıar habarlady. «Bul qarajat revolverlik júıede aınalyp otyrady jáne qaıta qarjylandyrylady. Ol úsh aıdan keıin bastalady», — dedi ol.

Endigi avtonesıeniń "jyryn" ýaqyt kórsetedi. Degenmenen oqyrmandarǵa aıtarymyz, eger jeńildetilgen avtonesıe alǵyńyz kelse, onda úsh aıdan keıin avtosalonǵa baryp tańdaý jasap, bankten nesıe rásimdeýińizge bolady. Eń bastysy, baǵdarlama sizge tıimdi me, sony eseptep kórińiz!

 

Danagúl BAIMUQASh,

«Adyrna» ulttyq portaly.

Pikirler