Taŋ qylaŋ bere Qonaev pen Almaty qalalarynan būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ bır top ökılı Jambyl audanyna arnaiy şaqyrtumen attandyq. Audan Almatyǧa ırgeles ornalasqandyqtan ba, älde köpten körmegen ärıptestermen saǧynysyp qauyşqandyqtan ba eken, bız otyrǧan kölık közdı aşyp-jūmǧanşa, jyr alyby Jambyl babamyzdyŋ qanatsözı jazylǧan bilbordtyŋ aldyna kep toqtai qaldy. Bızdı audan äkımınıŋ orynbasary Ä.Qambarūly bastaǧan top qarsy aldy. Jasalǧan baǧdarlama boiynşa audannyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuynyŋ bırınşı toqsandaǧy qorytyndysy jaily audan äkımınıŋ esebın tyŋdap, el jaǧdaiymen tanysuymyz kerek.
Jambyl audany 1928 jyldyŋ qyrküiegınde qūrylǧan. Aumaǧy 19 300 şarşy km, qūramyna 24 auyldyq okrug pen 61 eldımeken kıredı. Öŋırde otyz ūlttyŋ ökılı tūrady, barlyq jan sany – 169 myŋ. Audan ortalyǧy – Ūzynaǧaş kentı. Almaty aglomerasiiasy aumaǧyna audan 2,9 myŋ şarşy kilometr qūraityn 6 selolyq okrugpen, 12 eldı mekenmen kıredı, olar – Ūzynaǧaş, Yntymaq, Jaŋaqūrylys, Qarǧaly, Qarasu, Eŋbekşıaral, Qainazar, Myŋbaev, Ümbetälı, Qasymbek, Şolaqqarǧaly, Taran. Audan ekonomikasynyŋ basty baǧyty – auylşaruaşylyq salasy.
Biylǧy I toqsannyŋ qorytyndysy boiynşa, audannyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuynda oŋ serpın baiqaldy. Audan äkımı Nūrlan Ertastyŋ aituynşa, käsıpkerlıktı ärı qarai damytyp, jaŋa biznes ideialardy qoldau boiynşa barlyq qajettı jaǧdailar jasaluda. Halyqtyŋ tabysyn arttyrudyŋ 2025 jylǧa deiıngı baǧdarlamasy aiasyndaǧy «Auyl amanaty» baǧdarlamasy boiynşa biyl 2,5 paiyzben kredit beru bastalǧan. Qazırge deiın mal şaruaşylyǧyn damytuǧa 233 nesie aluşydan jalpy qūny 1,2 mlrd.teŋgege ötınım tüsıp, soǧan säikes jūmys atqaryluda. Būǧan qosa auyl şaruaşylyǧy tauaryn öndıruşılerdı jan-jaqty qoldau, auyl tūrǧyndaryn agrarlyq bizneske barynşa tartu, azyq-tülık qauıpsızdıgı jäne azamattardyŋ ömır süru sapasyn jaqsartu baǧytynda «Keŋ dala» baǧdarlamasy ıske qosylypty.
Bız, osy baspasöz turyn ūiymdastyruşy «Ölke tynysy» JŞS bas direktorynyŋ orynbasary Mūratbek Baltabekov bastaǧan jurnalister toby aiaqtai aralap, közben körgen tūsta osynda – el ışınde käsıp qyluǧa aitarlyqtai qarqyn qosylyp, şaruaşylyqtarda oŋ betbūrys jürıp jatqany baiqaldy. Audan äkımınıŋ kezektı esep beruınen soŋ Ūzynaǧaşta salynyp jatqan köpqabatty üidıŋ qūrylysymen tanystyq. Nysanǧa tapsyrys beruşı audandyq äkımdıktıŋ qūrylys bölımınıŋ basşysy Marat Äkeǧūlovtyŋ mälımdeuınşe, salynyp jatqan bes üidıŋ üşeuı biyl tamyz aiynda paidalanuǧa berıledı. Atalǧan jobanyŋ qūny 2 mlrd 305 mln teŋge. Būl tūrǧyn üiler «Otbasy bank» arqyly nesiege berıledı eken. Äzırşe päterlerdıŋ şarşy metrı qanşadan saudalanatyny belgısız. Bız barǧan kezde ärleu, abattandyru jūmystary jürıp jatty. Keleşekte būl üiler ortalyqtandyrylǧan su, gaz jüiesıne qosylady. «Qūrylys 2021 jyly bastalǧan. Bas merdıger kompaniia – «Talas-Qūrylys» JŞS. Tūrǧyn üi ekonom sanaty boiynşa salynuda», – dep atap öttı bölım basşysy. Aita keteiık, bügınde audanda 3 286 adam üi kezegınde tūr. Osy rette audandaǧy az qamtylǧan, köpbalaly otbasylardy baspanamen qamtamasyz etu maqsatynda biyl 345 mln 600 myŋ teŋge bölınıp, 36 üidı satyp alu josparlanyp otyr.


Būdan soŋ osyndaǧy 1500 oryndy qūrylys nysany – jaŋa mektep qūrylysymen tanystyq. Jobalyq qūny 4,6 mlrd. teŋgenı qūraityn mekteptıŋ qūrylysy jaqynda aiaqtalyp, jaŋa oqu jyly qarsaŋynda qoldanysqa berılmek. Aita keteiık, mūnda üş auysymdy mektepter sany älı de bolsa köbırek eken. Biylǧy oqu jylynyŋ özınde audan mektepterı 36 929 oquşy qabyldaǧanyn eskersek, ötken jylmen salystyrǧanda ösu qarqyny 5 paiyz, iaǧni 1 763 balaǧa artqan. Soǧan säikes «Jaily mektep» ūlttyq jobasynyŋ jalpy tızımıne audan boiynşa 7 mektep engızılıp, mäselenı şeşu jolynda ıs-şaralar jürgızu bastalǧan.

Press-tur josparyndaǧy kelesı mekeme – audan ortalyǧyndaǧy «Alatau» tıgın sehy. Sehta 120 adam qyzmet etedı. Onyŋ ışınde halyqty jūmyspen qamtu baǧdarlamasy boiynşa tıgınşılık kursyn bıtırgen onşaqty adam bar.
«Bız negızınde memlekettık satyp alular saityndaǧy konkurstarǧa qatysamyz. Bügınde Qorǧanys ministrlıgınıŋ tapsyrmasyn oryndaudamyz. Äzırşe jeke adamdardan tapsyrys alyp jatqan joqpyz. Seh tolyqtai jeke käsıpkerdıŋ qarjysyna tūrǧyzylǧan. Endıgı jyly aiaq kiım şyǧaratyn öndırıs oşaǧyn aşyp, 300-400 adamdy jūmyspen qamtudy niet qylyp otyrmyz», – dedı seh direktorynyŋ orynbasary Anar Egızbaeva. Jalpy audanda «Diplommen auylǧa» baǧdarlamasymen jylma-jyl kelgen 50-ge tarta jas mamanǧa tūrǧyn üi satyp aluǧa 1500 ailyq eseptık körsetkış kölemınde kredit jäne 200-ge juyq mamanǧa 100 ailyq eseptık körsetkış kölemınde köterme järdemaqy berıledı eken. «Alatau» sehynda jas maman, dizainer-tıgınşı Qadylbekova Merekemen tıldesu barysynda jasap jatqan ısıne degen süiınspenşılık pen adaldyqty, jalaqysyna degen rizaşylyqty aŋǧardym.


Bız at basyn tıregen kelesı nysan – Qasymbek auylyndaǧy «Aitqali Bio Garden» serıktestıgı 2017 jyly 25 gektar jerge alma köşetterın ekken eken. Üş jyldan keiın 100 tonna önım alynǧan. Baqta almanyŋ luna, rozella, lorion, retopaz, sirius türlerı ösırıledı. Onyŋ bır türı ǧana mausym aiynda pısedı. Pısken alma köterme baǧamen saudalanady.

Al «Alinar argo» JŞS jylyjaida qiiar, qūlpynai ösırumen ainalysady. Jylyjai jylyna 40 tonnadan asa önım beredı. Bügınde almatylyqtardyŋ dastarqanyna tüsıp otyrǧan jemıs-jemsınnıŋ eleulı bır bölıgın osynda ösırıletın qūlpynaidyŋ kleri, albion sūryptary qūraidy. Alaida, memleket tarapynan berılıp otyrǧan subsidiia talaptarynda jergılıktı jaǧdaiǧa beiımdelgen sūryptar mäselesı ünemı eskerıle bermeidı – şaruaşylyq basşysy Timur Uvalievtıŋ bır oiy osyǧan saidy.

Baǧlan Kenjebaev Ūzynaǧaşqa Şardaradan kelgen. «Almaty balyk – 2050» JŞS degen atpen toǧan şaruaşylyǧyn aşqan. Sonau jerden «men mūndalap» körınetın aǧaş üilerı qūddy Tehastyŋ ranchosyndai äser qaldyrady eken. Baǧlan Orazalyūlynyŋ maqsaty aiqyn, ısı myǧym körındı. Aldaǧy uaqytta balyq şaruaşylyǧyn turizmmen ūştastyrudy maqsat etıp otyr.


Issapar barysynda audan jūrtşylyǧynyŋ ıskerlıgın, jahatkerlıgın baiqadym. Äitse de özım – Syr elınıŋ, Jyr elınıŋ qyzy – alǧaş aiaq basqan Jambyl jäkemnıŋ atamekenı dästürdı, töl önerdı därıpteude älı de bolsa bır aiaǧynan aqsap jatqandai körındı. Būl mekennen men qazaqylyqty, aqsaqaly ülgı-nasihatyn aityp, küişısı men jyrşysy dala sarynymen keşeden bügınge qaltqysyz jetken babalar amanatyn kütken edım.

Alǧa qoiylǧan mındettı sapaly atqaryp, batyl bastamalarǧa qyzu qoldau körsetıp, audan halqynyŋ äl-auqaty men tūrmysyn jaqsarta otyryp, tiıstı baǧdarlamalardyŋ tolyqqandy jüzege asyryluyn audan basşylyǧy myqtap qolǧa alsa, halyq ta öz tarapynan el ekonomikasyn köteruge bar bılımı men küş-jıgerın jūmsaityny anyq.
Gülmira ASYLBEKQYZY