Gladıator

2011
Adyrna.kz Telegram

(Esse)

Sary shaıyr jáne Spartak

Óleńi oımen órilgen,
Harakterli aǵam-aı.
Aýzynan ot kóringen,
Oraq tildi aǵam-aı...
(Shákeń týraly shymshymadan)

Almatyǵa arman qýyp biz kelgende, ol bul qalada joq eken. Oqýyn taǵy da orta joldan úzip, elge ketip qalypty. Sonaý Syr óńirinde tula boıyn jyr býyp, sendelip júrgen kórinedi. Biraq áıgili shahardyń qaı jerinde de shaıyrdyń izderi saırap jatyr. Kúlli jýrfak sonyń óleńin oqıdy. Onyń qalaı óz jyryn jatqa oqıtynyn, jataqhanada qalaı saıran salatynyn aýyzdarynyń sýy quryp, ańyz qyp aıtady. Tym erte tanylǵan soń sóıtedi de... «Jaqsy aqyn jaqsy ishýge tıis» degen sol zamannyń buljymas qaǵıdasyna súıensek, keıipkerimiz Shahızada Ábdikárimov bul jaǵynan da eshkimge ese jibermegenge uqsaıdy. Ishimdikke kádimgideı mamandanǵan talantty jas aqyndar ony jyndy sýdyń jyryndy murabyndaı qadirleıdi. Óleńge ólermendenip kirisip júrgen biz de onyń aqyndyq bolmysyna syrttaı tamsanamyz. Shákeńshe jyr jazyp, Shákeńshe shól qandyrǵandy qalaımyz. Jýrfaktyń jataqhanasynda talaı soıqandy salǵan sary saıtandy bir kórgimiz keledi. Áıteýir, daqpyrty keremet. Syrany simirip bolǵansha sondaı sypaıy, syraǵa ábden meımildep alǵan soń, baılap qoısań da baǵynbaıtyn shý asaý desedi. Ol kezde «syrashyl» degenniń áseri «syrshyl» degenmen birdeı ǵana. Buǵan qýanbasa, eshkim de namystanbaıdy. Al endi óleńderi sumdyq. Birinen-biri ótedi.

Aqyry, kórdik ony bir kúni. Jazýshylar odaǵynda óleń oqydy. Jastar festıvali me, poezııa jıyny ma, áıteýir sondaı bir basqosý ótti. Taıly-taıaǵymyz qalmaı bardyq. Basy bulǵańdap, sahnanyń syrtynan shyǵa keldi de, kúndeı kúrkirep qoıa berdi. Óleń oqyǵany bar bolsyn, typyrshyp bir orynda tura almaıdy eken. Búkil zal siltideı tynyp tyńdady. Sondaǵy oqyǵan jyry «Gladıator Spartak» dep atalady. Daýysy zor. Ekpini kúshti. Quddy bir aqyryp teńdik surap turǵan Mahambet sııaqty órshelenip oqıdy. Óleńiniń ár joly aýany tilip túsedi. «Fasyryńnyń tozǵanmen tuıaǵy aqyr, Sen jaıly óleń ólgen joq – qııada tur. Bir uqsastyq bar bilem, ekeýmizde, Italııany shýlatqan gladıator», – dep tistenedi. «Sen quldyqpen aıqassań arenada, Men sumdyqpen shaıqasam óleńimde», – dep ekilenedi. «Men de bir gladıator, poezııanyń, Parasatyn qorǵaıtyn janushyryp», – dep ne nársege óshigip turǵanyn túsindirgisi keledi. Sóıtip alyp, «Qan-qan bolyp jatsam da jyr jolynda, Men eshkimnen jan saýǵa suramaımyn», – dep taǵy kijinedi. Bir sát «Osylar meni shynymen tyńdap otyr ma?» – degendeı zalǵa syǵyraıa qarap, únsiz turdy da:

Janarymda uıyp qap appaq araı,
Dep tilep:
«Óner kóshi toqtamaǵaı!»
Yńyrsımyn sál ǵana...
Al sodan soń
Jónelem óziń ketken jaqqa qaraı, –

dep jalma-jan jalt burylyp, taltań-taltań etip, sahnanyń syrtyna ketip qaldy...
Bul kórinis myna biz sııaqty bózókpelerge ǵalamat áser etti. «Naǵyz aqyn osyndaı bolýy kerek eken ǵoı», – dep oı túıdik. Syraǵa tumsyǵyn erkin malyp úırengen eti tirileý aqyndarymyz jyr perisiniń sońynan tura umtyldy. Kóp uzatpaı ustap alyp, onymen birge seıildep kórmek. Barǵa qanaǵat dep, bar aqshasyna barǵa aparyp, barmaǵyn jalap, batasyn almaq. Sodan sary shaıyr ábden qumary tarqap, jeńsigi jerip, sonaý Qyzylordasyna attanyp ketkenshe birge boshalamaq. Biz ilese almadyq. Anadaı joıqyn ekpinge anaý-mynaý adamnyń shydas bermeıtinin túsindik. Sóıtip, aqyndyqtyń aýyly alystaı berdi.

Jyn qýǵan sary shaıyr odan keıin de súıikti Almatysyna birneshe ret keldi. Birde áldebir jıynǵa qatysyp, jyr oqıdy. Endi birde qoıan jylynda úzilip qalǵan oqýynyń jaıyn bilmek úshin ýnıversıtetke bas suǵady. Kelgen saıyn jýrfaktaǵy aqyn bitken Gladıatordyń qasynan shyqpaıdy. Sodan ol keter-ketkenshe kúlli Almaty teńselip turady. Ol attanyp ketken kúnniń erteńine arqaly aqynnyń sońyna ergen aq kúshikter kózderin tyrnap ashyp, ár bólmede qalǵan konspektileriniń jurnaqtaryn túgeldeýge kirisedi.

Óz basyma odan urttaýdy úırenýdiń sáti túspedi. Biz o bastan shýly sýsynǵa áýestik tanytyp jarytpadyq. Ol da aqyndyǵyna ár, gladıatorlyǵyna nár bergen ishimdikti keıin birjola qoıyp ketti. Biraq odan óleńiniń de, órliginiń de temperatýrasy tómendegen joq. Eki qolyn sermep, órshelenip sóılep turǵanda, bir kórgen adam onyń boıyndaǵy neniń qyzýy ekenin bilmeı dal bolady.

Men bir nársege tańǵalatynmyn. Ol Almatyǵa talaı kelgende, kitap shyǵarý máselesin aýyzǵa almaıtyn edi. Tipti aqyn dostary aty dardaı baspalarǵa bastyq bolǵan tusta da bul sharýany qunttaǵan emes. Al óleńinen ólermendigi bıik pysyqtar jazǵan dúnıelerin damylsyz jaryqqa shyǵaryp jatty.

Keıin jaqynyraq aralasqan soń, onyń «Baıqońyr» dep atalatyn alǵashqy jyr jınaǵyn shyǵarǵanymyz qyzyq boldy. Jasy qyryqtan asqan kózi tiri shaıyrdyń óleńderin Kótesh aqynnyń murasy sekildi ár jerden izdep júrip jınadyq. Úıden qaradyq, túzden tabyldy... Tıynnyń tatyn jalaǵan birtýar baspager Qultas Dostan el-jurtty tańǵaldyryp, bul jınaqty tegin shyǵaryp berdi. Sóıtsek, ol Shákeńniń talantyn keremet qadirleıdi eken. Sábı kúninen saýda-sattyqqa úıir julymyr Qultas keńes zamanynda Jalaǵashta janarmaı satyp júrgende, Shahızada aǵasynyń óleńderin shetinen jattapty. Kezinde ózi de «Jiger» festıvaline qatysyp, júlde alǵan jigerli saýdager aqyn jyrdy kórkemdep kesteleı biletin. Janarmaıy ótpese de, jyrynyń júrekke jetkenine qýanatyn. Sondyqtan ol áıgili aqynnyń kitabyn oqyrmanmen qaýyshtyryp, bir erlik jasady. «Bir aıaǵy – qyryq eki, bir aıaǵy – qyryq bir. Biraq soǵan qaramastan bıznesi júrip tur», – dep halyqtan shynaıy baǵasyn alǵan kásipker Qultastyń qazaqtyń rýhanııat dúnıesine jasaǵan bir jaqsylyǵy osy!
Shahızada shyn máninde de poezııanyń Gladıatory boldy. Týma talant, aqyndyq minez, erekshe epkin, adýyn qımyl, órshil daýys, qaıtpas qaısarlyq... Bári de onyń boıynda bar. Biraq búgingi bizdiń negizgi aıtpaǵymyz – onyń aqyndyǵy týraly emes-ti. Júırik jýrnalısterdiń aqyn bola almaıtyny sııaqty jaqsy shaıyrlardyń bári birdeı táýir jýrnalıst bola bermeıdi. Osy eki salaǵa birdeı erkin kósiletinder kóp emes. Al Shahızada Ábdikárimov aqparat áleminde de alymdylyq baıqatty. Ol talantty telejýrnalıst qana emes, isker uıymdastyrýshy retinde de jurtqa keń tanyldy. Ánsheıinde kóz aldyndaǵyny kórmeı, súrinip-qabynyp ázer júretin alyp-ushpa aqyn bas-aıaǵy onshaqty jylda aımaqtyq deńgeıdegi telemagnatqa aınaldy. Sóıtip, ol tek poezııada ǵana emes, jýrnalıstıkada da gladıatorlyq minez kórsetti.

Jýrfaktaǵy jıyrma eki jyl

Basqa výzda bul fakti
Kezikpegen, aǵam-aı.
Jıyrma eki jyl jýrfakty,
Ejiktegen aǵam-aı...
(Shákeń týraly shymshymadan)

Qazaq baspasóziniń bas mektebi – KazGÝ-diń jýrnalıstıka fakýltetin dál Shákeńdeı qadirlegen adam neken-saıaq shyǵar. Ol bul qasıetti quthananyń qabyrǵasynda shırek ǵasyrǵa jýyq aıaldap júrip aldy. «Ilim men bilimge ábden shóldegen eken», – dedik biz. «Oqýdy súıseń, menshe súı!» – dep ol da jylda keledi. Birneshe jyl damyldap alyp, qaıta shabýyldaıdy.

Jalpy, jýrfakta uza-a-a-aq oqyǵan aqyndar jeterlik. Esenqul Jaqypbekov, Shorabek Aıdarov, Baýyrjan Úsenov... taǵy basqalar. Keıbiri jýrfakqa araǵa eki-úsh jyl salyp, qaıtyp oralyp otyrady. Endi biri ádebıetke qaıta oralǵan arystar sekildi birneshe jyldan keıin shań beredi. Sonyń ishinde eki aqynnyń jýrfaktyń qamalyn alýǵa sińirgen eńbegi erekshe. Ekeýi de el ishinde turady. Ekeýi de sessııa saıyn Almatyǵa dýyldatyp kelip, daýyldatyp ketedi. Bulardyń oqý uzaqtyǵyna Gınnestiń keıbir rekordtary da astar bola almaıdy. Jambyldyq aqyn Narsha Qashaǵanov ýnıversıtette tabany kúrekteı on toǵyz jyl oqyǵan! Al áıgili Shahızada Ábdikárimov jýrfakty jıyrma eki jylda oqyp bitirdi! Sonaý 1974 jyly KazGÝ-ge túskende, ol mektepti jańa bitirgen úrpekbas sary bala edi. 1996 jyly jasy qyryqqa kelgende, aman-esen bitirip shyqty. «Qyrqynda qamal aldy» degen osy!
Jýrfaktyń ózindik rekordtary kóp. Amanǵalı Daırabaev otyz tórt jasynda kúndizgi bólimge oqýǵa tústi. Shyǵysqazaqstandyq Tazabek Bekbaev degen aǵamyz osy fakýltetti elý segiz jasynda qyzyl dıplommen bitirdi. Belgili ǵalym, zerdeli zertteýshi, bilikti beıimbettanýshy Toqtar Beıisqulov jasy jetpiske taıap qalǵanda kandıdattyq dıssertaııa qorǵady. Sóıtip, osyndaı rekordtardyń sanyn arttyrýǵa Shahızada Ábdikárimov te eleýli úles qosty.

Jýrfakqa bir kelgeninde professor Temirbek Qojakeevke sálem berip, «Aǵaı, sirá, siz meni tanymadyńyz-aý deımin», – depti. Sonda Temkeń: «Nege tanymaıyn? Sen eldi shýlatqan atyshýly Ábdikárimov emessiń be?!» – degende Shahızada shalq ortasynan túse jazdapty. Temkeńniń tepkisine ushyraǵan talanttardyń biri osy edi. Sol Temkeń talantyna tıgizbeı tepkilegen asaý aqyndardyń biri de Shákeń bolatyn. Tegeýrini qatty qatal dekan túptep kelgende, báribir oǵan tileýles boldy.

Ýnıversıtette bolmady, bilem, berekem,
Sergeı Mıronych jat kórdi.
Dekan aǵaıdyń vokzalda dosy bar eken,
Kezeksiz bılet ap berdi, –

dep talaı ret aýylǵa tartyp otyrsa da, qaıtyp aınalyp úıirin tapty. «Bul pále taǵy tóbeles bastap júrer dep, Qarmaqshyǵa qaraı alyp qasha beretin jetinshi poıyz» ony aýyq-aýyq Almatyǵa jetkizip, aqyry jýrfakty baǵyndyrtyp tyndy...
Ýnıversıtettiń qabyrǵasyndaǵy uzaq izdenis Shákeńdi shynymen qulshyndyrsa kerek, bir kúni onyń ǵylymı taqyryp bekitip, kandıdattyq dıssertaııa qorǵaýǵa degen yqylasy oıandy. Bul tusta biz eski dos, talantty ǵalym Amantaı Shárip ekeýmiz doktorlyq qorǵaýdyń qamynda júr edik.

Oıdan-qyrdan dos-jarandy shaqyryp,
Qorǵap jatyr qos inim.
Bekitsem be deımin men de taqyryp,
Biraq qalaı bolar eken osynym.., –

degendeı, ol kúndiz-túni qalyń oıdyń qushaǵynda júrdi. Baspasózdegi Baıqońyr máselesiniń jazylýynan qorǵaǵysy keldi. Osy jerde aıta keteıik, keıipkerimiz ǵarysh taqyrybyn topyraǵy torqa bolǵyr Korolevtan kem bilmeıdi-aý dep qalam. Oqymaǵan kitaby, kórmegen kınosy joq. Derek degendi oń qaltasynan da, sol qaltasynan da sýyryp alyp jatady. Aqyndyqtan keıingi yqylasy aýǵan salasy – osy. Eger ǵaryshqa týrıst qana emes, aqyn jiberýge de bolatyn zaman týsa, qasyna Altaı Úsenov pen Dúısenbek Aıashulyn ertip, eki-úsh kún samǵap qaıtýǵa qarsy emes. Aqyry Allanyń alaqanyna salyp bergen aqyndyq talantyn qadirlegeni bolar, ǵylymǵa degen et pen teriniń arasyndaǵy jeligin basyp, elge qaıtty.

«Shamshyraqqa» oıly
ocherk kerek dep...

Qalam siltep, kósile
Erinbegen aǵam-aı.
Efırden de nesibe,
Terip jegen aǵam-aı...
(Shákeń týraly shymshymadan)

Onyń tek talantty aqyn ǵana emes, myqty jýrnalıst bolǵanyna el kýá. Qarmaqshy aýdandyq gazetiniń tilshisi, Baıqońyr teleradıokompanııasynyń tóraǵasy, «Qazaqstan» telearnasynyń Qyzylorda oblysyndaǵy jáne Baıqońyrdaǵy tilshisi qyzmetterin atqarǵan jyldarda qalyń jurtqa keńinen tanyldy. Táýelsizdik alǵannan keıingi ǵaryshqa attanys týraly reportajdardyń denin Shahızada Ábdikárimov ázirledi. Baıqońyrdyń baǵy men soryn beınelegen habarlar serııasyn usynyp, áleýmettik keselderdiń aldyn alyp, dabyl qaqty. Kórkem sózben kestelengen talaı beıneli sıýjetter kórermenniń esinde qaldy. Tek telehabarlardyń mazmunyna jetik bolyp qana qoımaı, teletehnıkanyń tilin de keremet meńgerip shyqty. Qapelimde aqyn dostarynyń atyn esine túsire almaı abdyrap qalyp jatatyn Shákeń kisiniń tili kelmeıtin teletetikterdiń ataýyn ómiri shatastyrmaıdy.
Onyń poezııasynda da jýrnalıstik qyzmetiniń keıbir sátteri qylań berip qalady. Ilgerirekte jazǵan «Mashbıýroda» degen óleńin jata-jastana oqyǵanbyz.

«Shamshyraqqa» oıly ocherk kerek dep,
Redaktor qysyp alsa seni eptep,
Qoljazbańnyń sııasyn da sorǵytpaı,
Mashbıýroǵa júgiresiń dedektep.

Sart-surt!..
Sart-surt qaǵyp alyp sózińdi,
Mashınka úni taýysady tózimdi.
Osyndaıda jaýǵan oqtyń ótinde
Júrgendeı bir sezinesiń ózińdi.

«Shamshyraq» dep otyrǵany – Qarmaqshy aýdandyq «Kommýnızm shamshyraǵy» gazeti. Bul – orta jastaǵy barlyq jýrnalıst ataýlyny eleń etkizetin óleń. Bir kezde jazý mashınkasy aqparattyq tehnıkanyń sultany bolǵany belgili. Sol mashınkanyń sartylyn pýlemetten atylǵan oqqa teńep, oqyrmandy shynaıy áserge bólegen Shahızadaǵa aqyn bitken qyzyǵa qarady. Óleńde «Sol bir batyr názik qyzǵa aınalyp, Aqyrǵy oǵyn atyp jatqan sekildi», – degen jol bar. Búginde ataýy arhaızmge aınalǵan osy bir mamandyq ıeleri – mashınkashy qyzdarǵa arnalǵan jóni túzý jalǵyz jyr sol ǵana bolar. Aıtpaqshy, umytpasam, Syrbaı aǵamyzdiki bolý kerek, «Bilýshi edim, bul jerdiń mashınıskesin, Ne bop ketken apyr-aý, shashyn keskesin» – degen shymshymasy bar eken ǵoı...

Aqyn ómirdiń qıly qubylystaryn beıneleý barysynda baspasóz ben aqparattyń termınderin de aragidik qoldanyp otyrady. Sirá, ózine etene tirshiliktiń túıtkilderi únemi mıynyń qaltarysynda buǵyp turatyn bolýy kerek.

Bizderge arnap anaý baspahanada
Jatpaıdy eshkim qorǵasynnan oq quıyp.
(«Ulyqbek orden alǵanda»).

Ekranda tolyp úlken planda,
Turysyn-aı minbelerde taltaıyp,
(«Sarbazdar»).

Betterinde óksıdi gazetterdiń
Qara syzyq qorshaǵan qazanama.
(«Tús»).

Suhbatshynyń jaqsy edi sezbegeni,
Teletilshi tilesin ózge neni?
Alqynady derektir: – Mynaý páleń...
Qaq júrekten tıgendeı kózdegeni.
(«Murajaıda»).

Budan eldiń arasynda tek arqaly aqyn Shahızada ǵana emes, oıy ushqyr, qalamy júırik jýrnalıst Shahızadanyń da júrgenin kóremiz. Talaı jyldan beri qalyptasqan aqparattyq alymdylyq pen telereporterlik shalymdylyq ara-tura aqynmen birge jyr alańyna shyǵyp ketip otyrady. Sóıtip, keıde ómir qubylystarynyń bir sáttik taqyrybyna aınalyp sala beredi.

«Qoǵamdaǵy» erkin oı

«Qoǵam TV» ashqasyn,
Halyq kórgen aǵam-aı.
Tilshilerdiń aqshasyn,
Alyp bergen aǵam-aı...
(Shákeń týraly shymshymadan)

1996 jyldyń aıaǵynda Qyzylorda ýnıversıtetiniń rektory Baqbergen Dosmanbetov qalanyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy. Bir aptadan soń, osy oqý ornynda prorektor qyzmetinde júrgen meni orynbasarlyqqa shaqyrdy. Jańashyl ákim birden tyń bastamalardy iske asyrýǵa kiristi. Á degennen qalalyq gazet, qalalyq telekompanııa ashýdy uıǵardyq. Gazettiń jarasy jeńil. Al telekompanııa ashý ońaı sharýa emes-ti. Sol jyldary Qyzylordadan moıny ozyq turǵan qalalardyń ózinde de telearna joq edi. Sondyqtan buǵan ruqsat alýymyz neǵaıbyl. Biraq bizdiń bir ǵana jeleýimiz boldy. Ol tusta Qyzylorda qalasy arnaıy ekonomıkalyq aımaq bolyp jarııalanǵan. Sony kóldeneń tartýdy jón kórdik. Sóıtip, men Almatyǵa keldim. Buqaralyq aqparat mınıstri, sonaý stýdent kezimizden tileýles Altynbek Sársenbaevqa jolyǵyp, jaǵdaıdy túsindirip, halqynyń sany eki júz myńǵa jetpeıtin shaǵyn qaladan telekompanııa ashatyn bolyp, kýálik alyp shyqtym. Mınıstrdiń tapsyrmasymen taǵy bir Altekeń (Altynbek Rysqulov) telehabar taratýǵa jol ashatyn ruqsat qaǵazdy rásimdep berdi. Telekompanııa men qalalyq gazettiń kýáligin alyp, aıdarymnan jel esip Qyzylordaǵa jettim. Bul sol kezeń úshin asa úlken jetistik edi. Tehnıkalyq jabdyqtardyń da oraıy kele ketti. Meniń alymdy da shalymdy ákimim sol tusta arsa-arsasy shyǵyp jatqan Baıqońyrdyń ákimimen kúnde kelissóz júrgizip júrip, aqyry sondaǵy kúıi taıyńqyrap turǵan teleradıokompanııanyń búkil múlkin qalaǵa qaratyp aldy. Endi tek qalalyq telekompanııaǵa bastyq taǵaıyndaý máselesi ǵana qaldy. Kimdi qoıamyz? Bireýdiń ózi, bireýdiń kózi, endi bireýdiń sózi unamaıdy. Ábden basymyz qatty. Baqbergen aǵa ýnıversıtette prorektor bolyp qyzmet istep júrgen Amantaı Sháripti shaqyrdy. «Telekompanııanyń bıligin óziń al. Tipti prorektorlyǵyńa qosyp isteseń de qarsy emespin», – dedi. Buryn telejýrnalıstıkaǵa tumsyǵyn tyǵyp kórmegen Amantaı bul usynystan birden bas tartty. Bul kezde onyń báribir teledıdardyń mashaqatynan qashyp qutyla almaıtynyn, keıin Qyzylorda oblystyq teleradıokompanııasynyń dırektory, tipti «Qazaqstan» teleradıokorporaııasy basshysynyń orynbasary bolyp qyzmet isteıtinin eshkim de bilmeıtin edi.

«Endi kim bar?» – dep taýsyldy Baqbergen aǵam. Sol kezde oıǵa telejýrnalıstıkada jasyn oınatyp júrgen Shahızada sap ete qaldy. Qalaı esimizge kelmegen? Baıqońyrda turatyn edi. Ómiri sol jerde ózi aıtqandaı, «óksip» júre beretindeı kórinetin. Ótken joly Qyzylordanyń kóshesinde aıańdap bara jatqanyn syrtynan kórip, «Sháke! Árkimniń mashınasyna mingenshe, ákimniń mashınasyna minbeısiz be?!» – dep qaljyńdaǵanym bar edi.
«Shaqyr!» – dedi birden ákim. Keldi. Keldi de lezde dúrildetip áketti. Alǵashqy kúnderde kún demeı, tún demeı, damylsyz jumys istedik. Kóp uzamaı qalalyq telekompanııa aqparat keńistigin erkin jaılaı bastady. Baıqońyrdyń qýaty boıynda turǵanda alynyp qalǵan jyljymaly tehnıkalyq stanııa jańa telearnanyń bedelin birden kóterdi. Ol tusta mundaı aýqymdy tehnıka elimizde óte az edi. Shahızada «Qyz-jigitterim basqalardan erekshelenip tursyn» dep qyzmetkerlerine sary kúrteshe tiktirip berdi. Onysy kóshede jol jóndep júretinderdiń kúrtesinen aýmaı qaldy. Sondyqtan jurt ádepkide Shákeńniń qyzmetkerlerinen: «Áı, sender jol jóndeıtin balalarsyńdar ma?» – dep surap júrdi. Keıin telekompanııanyń daýysy alysqa jete bastaǵan soń, álgi jol jóndeýshilerden: «Sender ana habar túsiretin mashınada júretin jigitter emessińder me?» – dep jón suraıtyndy shyǵardy.

Bul bir Syr boıynda aqyndar atqa mingen kez edi. Arqaly aqyn Shahızada óziniń buıryǵymen taǵy bir surapyl jyr perisi Ádil Botpanovty telekompanııanyń bas redaktory etip taǵaıyndady. Qalalyq telekompanııa aqparattar tasqynyn aǵytty. Taza shyǵarmashylyq ahýal qalyptasqan soń qyz-jigitter erkin oıǵa erik berdi. Bılik te bul aqparat quralynyń buıdalaýǵa kóne bermeıtinin birden baıqady.

Keıinnen qalalyq telekompanııanyń aty «Qoǵam TV» bolyp ózgerdi. Sol tusta Shákeńe qaljyńdap:

«Qoǵam TV» degende «Qoǵam TV»,
Bir telearna buıyrar oǵan túbi, –

degenbiz. Aqyry sol aıtqanymyz keldi. Arnaıy ekonomıkalyq aımaq mártebesinen aıyrylǵan qalaǵa telekompanııany qarjylandyrý qıynǵa túsken kezde, Shahızada telearnany óz menshigine aldy. Kúndiz-túni uıqy kórmeı, qarjy izdedi. Sonyń arqasynda «Qoǵam TV» osy ýaqytqa deıin bir kúnge de jumysyn toqtatqan emes. Esik pen tesikti shatastyryp, arsalańdap júretin aǵeden aqkóńil aqyndy mundaı isker bolyp shyǵar dep kim oılaǵan? Aldyndaǵy alaqandaı áripti úńilip ázer kóretin aqyn yldym-jyldym qımyldap, az ǵana ýaqytta Syr boıynyń Merdogine aınaldy da shyqty. «Qoǵam TV»-da talantty jýrnalısterdiń mektebi qalyptasty. Aımaqtyń úlken-kishisi bul telearnanyń habarlaryn jumyla kóretin boldy. Kompanııanyń tilshileri alys-jaqyn shet elderge shyqty. Tipti muhıt asyp, AQSh-qa baryp, sol elden qonys tapqan Syr jurtynyń bóbekteri týraly habar ázirledi. Oblysqa rýhanııat kóshbastaýshylarynyń biri Muhtar Qul-Muhammed ákim bolyp kelgen tusta aqyndardyń aýzy aqqa tıdi. Jazýshylar orden taqty. Shákeń oblystyq máslıhattyń depýtaty bolyp saılandy. Erkin pikirdiń esigi odan ári aıqara ashyldy. Muhańnyń tusynda telekompanııa derbes jıilik arqyly habar taratýǵa qol jetkizdi.


Óziniń otbasy da ósip-órkendedi. Uldary er jetti, qyzy boı jetti. Bir kezde: «Qolyńa qalam alsaıshy», – deıdi Tursynym, Úsh balam jetim qalmaı ma?» – dep kúızeletin nemese «Úsh qulynshaq quıryǵyn shanshyp alyp, Shapqylap júr kózimniń aýlasynda», – dep tolǵaıtyn aqynnyń Fanı, Muhtar, Farıza atty balalary sanaly urpaq bolyp jetildi. Sóıtip, aqyn jaqsy jyr jazdy, jaqsy perzent ósirdi.
Endeshe, baıaǵyda oqýdan shyǵyp, Qarmaqshyǵa kelgende:

Aýylǵa jettim – baıaǵy óziń kórgendeı,
Jerge qaratyp sary shaldy, –

dep jyrlaǵanyn eske alsaq, sary shaldyń rýhy aqyndyqtyń arlanyna, telejýrnalıstıkanyń tarlanyna aınalǵan búgingi bizdiń sary shaıyrǵa rıza shyǵar...

* * *

Sher tolǵaýly Shahızada aqyn osydan biraz ýaqyt buryn:

Jyldarym-aı...
Sharap iship shaıqalǵan,
Aqkóńilge aıqushaǵyn aıqarǵan;
Ay sýdan isip-keýip alqymy,
Alty qyrdan alpys qulan qaıtarǵan, –

dep jeldirte jazyp edi. Siz aıqushaǵyńyzdy árkimge aıqara ashyp, arsalańdap, áýpirimdep alpys qulandy qaıyryp júrgenińizde aýlańyzǵa taǵy da tórt-bes qulan kirip ketken be, qalaı?!

Sonymen, Syr boıynyń Sary shaıyry búgin alpys bestiń altyn qaqpasynan tóńirekke tamsana qarap tur. «Arýdyń jasy on segiz, Aqynnyń jasy alpys bes», – deýshi edi bir aǵam... Sol aıtqandaı, aı-haı, alpys besińiz qutty bolsyn, Sháke! Aryndap-arqyrap, jalyndap-jarqyrap, Syr men Qyrdyń arasynda aman-esen júre berińiz!

Baýyrjan OMARULY

Pikirler