Gladiator

(Esse)

Sary şaiyr jäne Spartak

Öleŋi oimen örilgen, Harakterli aǧam-ai. Auzynan ot köringen, Oraq tildi aǧam-ai... (Şäkeŋ turaly şymşymadan)

Almatyǧa arman quyp biz kelgende, ol būl qalada joq eken. Oquyn taǧy da orta joldan üzip, elge ketip qalypty. Sonau Syr öŋirinde tūla boiyn jyr buyp, sendelip jürgen körinedi. Biraq äigili şahardyŋ qai jerinde de şaiyrdyŋ izderi sairap jatyr. Külli jurfak sonyŋ öleŋin oqidy. Onyŋ qalai öz jyryn jatqa oqitynyn, jataqhanada qalai sairan salatynyn auyzdarynyŋ suy qūryp, aŋyz qyp aitady. Tym erte tanylǧan soŋ söitedı de... «Jaqsy aqyn jaqsy işuge tiis» degen sol zamannyŋ būljymas qaǧidasyna süiensek, keiipkerimiz Şahizada Äbdikärimov būl jaǧynan da eşkimge ese jibermegenge ūqsaidy. Işimdikke kädimgidei mamandanǧan talantty jas aqyndar ony jyndy sudyŋ jyryndy mūrabyndai qadirleidi. Öleŋge ölermendenip kirisip jürgen biz de onyŋ aqyndyq bolmysyna syrttai tamsanamyz. Şäkeŋşe jyr jazyp, Şäkeŋşe şöl qandyrǧandy qalaimyz. Jurfaktyŋ jataqhanasynda talai soiqandy salǧan sary saitandy bir körgimiz keledi. Äiteuir, daqpyrty keremet. Syrany simirip bolǧanşa sondai sypaiy, syraǧa äbden meimildep alǧan soŋ, bailap qoisaŋ da baǧynbaityn şu asau desedi. Ol kezde «syraşyl» degenniŋ äseri «syrşyl» degenmen birdei ǧana. Būǧan quanbasa, eşkim de namystanbaidy. Al endi öleŋderi sūmdyq. Birinen-biri ötedi. Aqyry, kördik ony bir küni. Jazuşylar odaǧynda öleŋ oqydy. Jastar festivali me, poeziia jiyny ma, äiteuir sondai bir basqosu ötti. Taily-taiaǧymyz qalmai bardyq. Basy būlǧaŋdap, sahnanyŋ syrtynan şyǧa keldi de, kündei kürkirep qoia berdi. Öleŋ oqyǧany bar bolsyn, typyrşyp bir orynda tūra almaidy eken. Bükil zal siltidei tynyp tyŋdady. Sondaǧy oqyǧan jyry «Gladiator Spartak» dep atalady. Dauysy zor. Ekpini küşti. Qūddy bir aqyryp teŋdik sūrap tūrǧan Mahambet siiaqty örşelenip oqidy. Öleŋiniŋ är joly auany tilip tüsedi. «Fasyryŋnyŋ tozǧanmen tūiaǧy aqyr, Sen jaily öleŋ ölgen joq – qiiada tūr. Bir ūqsastyq bar bilem, ekeumizde, İtaliiany şulatqan gladiator», – dep tistenedi. «Sen qūldyqpen aiqassaŋ arenada, Men sūmdyqpen şaiqasam öleŋimde», – dep ekilenedi. «Men de bir gladiator, poeziianyŋ, Parasatyn qorǧaityn janūşyryp», – dep ne närsege öşigip tūrǧanyn tüsindirgisi keledi. Söitip alyp, «Qan-qan bolyp jatsam da jyr jolynda, Men eşkimnen jan sauǧa sūramaimyn», – dep taǧy kijinedi. Bir sät «Osylar meni şynymen tyŋdap otyr ma?» – degendei zalǧa syǧyraia qarap, ünsiz tūrdy da:

Janarymda ūiyp qap appaq arai, Dep tilep: «Öner köşi toqtamaǧai!» Yŋyrsimyn säl ǧana... Al sodan soŋ Jönelem öziŋ ketken jaqqa qarai, –

dep jalma-jan jalt būrylyp, taltaŋ-taltaŋ etip, sahnanyŋ syrtyna ketip qaldy... Būl körinis myna biz siiaqty bözökpelerge ǧalamat äser etti. «Naǧyz aqyn osyndai boluy kerek eken ǧoi», – dep oi tüidik. Syraǧa tūmsyǧyn erkin malyp üirengen eti tirileu aqyndarymyz jyr perisiniŋ soŋynan tūra ūmtyldy. Köp ūzatpai ūstap alyp, onymen birge seiildep körmek. Barǧa qanaǧat dep, bar aqşasyna barǧa aparyp, barmaǧyn jalap, batasyn almaq. Sodan sary şaiyr äbden qūmary tarqap, jeŋsigi jerıp, sonau Qyzylordasyna attanyp ketkenşe birge boşalamaq. Biz ilese almadyq. Anadai joiqyn ekpinge anau-mynau adamnyŋ şydas bermeitinin tüsindik. Söitip, aqyndyqtyŋ auyly alystai berdi. Jyn quǧan sary şaiyr odan keiin de süiikti Almatysyna birneşe ret keldi. Birde äldebir jiynǧa qatysyp, jyr oqidy. Endi birde qoian jylynda üzilip qalǧan oquynyŋ jaiyn bilmek üşin universitetke bas sūǧady. Kelgen saiyn jurfaktaǧy aqyn bitken Gladiatordyŋ qasynan şyqpaidy. Sodan ol keter-ketkenşe külli Almaty teŋselip tūrady. Ol attanyp ketken künniŋ erteŋine arqaly aqynnyŋ soŋyna ergen aq küşikter közderin tyrnap aşyp, är bölmede qalǧan konspektileriniŋ jūrnaqtaryn tügeldeuge kirisedi.

Öz basyma odan ūrttaudy üirenudiŋ säti tüspedi. Biz o bastan şuly susynǧa äuestik tanytyp jarytpadyq. Ol da aqyndyǧyna är, gladiatorlyǧyna när bergen işimdikti keiin birjola qoiyp ketti. Biraq odan öleŋiniŋ de, örliginiŋ de temperaturasy tömendegen joq. Eki qolyn sermep, örşelenip söilep tūrǧanda, bir körgen adam onyŋ boiyndaǧy neniŋ qyzuy ekenin bilmei dal bolady.

Men bir närsege taŋǧalatynmyn. Ol Almatyǧa talai kelgende, kitap şyǧaru mäselesin auyzǧa almaityn edi. Tipti aqyn dostary aty dardai baspalarǧa bastyq bolǧan tūsta da būl şaruany qūnttaǧan emes. Al öleŋinen ölermendigi biik pysyqtar jazǧan dünielerin damylsyz jaryqqa şyǧaryp jatty. Keiin jaqynyraq aralasqan soŋ, onyŋ «Baiqoŋyr» dep atalatyn alǧaşqy jyr jinaǧyn şyǧarǧanymyz qyzyq boldy. Jasy qyryqtan asqan közi tiri şaiyrdyŋ öleŋderin Köteş aqynnyŋ mūrasy sekildi är jerden izdep jürip jinadyq. Üiden qaradyq, tüzden tabyldy... Tiynnyŋ tatyn jalaǧan bırtuar baspager Qūltas Dostan el-jūrtty taŋǧaldyryp, būl jinaqty tegin şyǧaryp berdi. Söitsek, ol Şäkeŋniŋ talantyn keremet qadirleidi eken. Säbi küninen sauda-sattyqqa üiir jūlymyr Qūltas keŋes zamanynda Jalaǧaşta janarmai satyp jürgende, Şahizada aǧasynyŋ öleŋderin şetinen jattapty. Kezinde özi de «Jiger» festivaline qatysyp, jülde alǧan jigerli saudager aqyn jyrdy körkemdep kestelei biletin. Janarmaiy ötpese de, jyrynyŋ jürekke jetkenine quanatyn. Sondyqtan ol äigili aqynnyŋ kitabyn oqyrmanmen qauyştyryp, bir erlik jasady. «Bir aiaǧy – qyryq eki, bir aiaǧy – qyryq bir. Biraq soǧan qaramastan biznesi jürip tūr», – dep halyqtan şynaiy baǧasyn alǧan käsipker Qūltastyŋ qazaqtyŋ ruhaniiat düniesine jasaǧan bir jaqsylyǧy osy! Şahizada şyn mäninde de poeziianyŋ Gladiatory boldy. Tuma talant, aqyndyq minez, erekşe epkin, aduyn qimyl, örşil dauys, qaitpas qaisarlyq... Bäri de onyŋ boiynda bar. Biraq bügingi bizdiŋ negizgi aitpaǧymyz – onyŋ aqyndyǧy turaly emes-ti. Jüirik jurnalisterdiŋ aqyn bola almaityny siiaqty jaqsy şaiyrlardyŋ bäri birdei täuir jurnalist bola bermeidi. Osy eki salaǧa birdei erkin kösiletinder köp emes. Al Şahizada Äbdikärimov aqparat äleminde de alymdylyq baiqatty. Ol talantty telejurnalist qana emes, isker ūiymdastyruşy retinde de jūrtqa keŋ tanyldy. Änşeiinde köz aldyndaǧyny körmei, sürinip-qabynyp äzer jüretin alyp-ūşpa aqyn bas-aiaǧy onşaqty jylda aimaqtyq deŋgeidegi telemagnatqa ainaldy. Söitip, ol tek poeziiada ǧana emes, jurnalistikada da gladiatorlyq minez körsetti.

Jurfaktaǧy jiyrma eki jyl

Basqa vuzda būl fakti Kezikpegen, aǧam-ai. Jiyrma eki jyl jurfakty, Ejiktegen aǧam-ai... (Şäkeŋ turaly şymşymadan)

Qazaq baspasöziniŋ bas mektebi – KazGU-diŋ jurnalistika fakultetin däl Şäkeŋdei qadirlegen adam neken-saiaq şyǧar. Ol būl qasietti qūthananyŋ qabyrǧasynda şirek ǧasyrǧa juyq aialdap jürip aldy. «Ilim men bilimge äbden şöldegen eken», – dedik biz. «Oqudy süiseŋ, menşe süi!» – dep ol da jylda keledi. Birneşe jyl damyldap alyp, qaita şabuyldaidy. Jalpy, jurfakta ūza-a-a-aq oqyǧan aqyndar jeterlik. Esenqūl Jaqypbekov, Şorabek Aidarov, Bauyrjan Üsenov... taǧy basqalar. Keibiri jurfakqa araǧa eki-üş jyl salyp, qaityp oralyp otyrady. Endi biri ädebietke qaita oralǧan arystar sekildi birneşe jyldan keiin şaŋ beredi. Sonyŋ işinde eki aqynnyŋ jurfaktyŋ qamalyn aluǧa siŋirgen eŋbegi erekşe. Ekeui de el işinde tūrady. Ekeui de sessiia saiyn Almatyǧa duyldatyp kelip, dauyldatyp ketedi. Būlardyŋ oqu ūzaqtyǧyna Ginnestiŋ keibir rekordtary da astar bola almaidy. Jambyldyq aqyn Narşa Qaşaǧanov universitette tabany kürektei on toǧyz jyl oqyǧan! Al äigili Şahizada Äbdikärimov jurfakty jiyrma eki jylda oqyp bitirdi! Sonau 1974 jyly KazGU-ge tüskende, ol mektepti jaŋa bitirgen ürpekbas sary bala edi. 1996 jyly jasy qyryqqa kelgende, aman-esen bitirip şyqty. «Qyrqynda qamal aldy» degen osy! Jurfaktyŋ özindik rekordtary köp. Amanǧali Dairabaev otyz tört jasynda kündizgi bölimge oquǧa tüsti. Şyǧysqazaqstandyq Tazabek Bekbaev degen aǧamyz osy fakultetti elu segiz jasynda qyzyl diplommen bitirdi. Belgili ǧalym, zerdeli zertteuşi, bilikti beiimbettanuşy Toqtar Beiisqūlov jasy jetpiske taiap qalǧanda kandidattyq dissertasiia qorǧady. Söitip, osyndai rekordtardyŋ sanyn arttyruǧa Şahizada Äbdikärimov te eleuli üles qosty.

Jurfakqa bir kelgeninde professor Temirbek Qojakeevke sälem berip, «Aǧai, sirä, siz meni tanymadyŋyz-au deimin», – depti. Sonda Temkeŋ: «Nege tanymaiyn? Sen eldi şulatqan atyşuly Äbdikärimov emessiŋ be?!» – degende Şahizada şalq ortasynan tüse jazdapty. Temkeŋniŋ tepkisine ūşyraǧan talanttardyŋ biri osy edi. Sol Temkeŋ talantyna tigizbei tepkilegen asau aqyndardyŋ biri de Şäkeŋ bolatyn. Tegeurini qatty qatal dekan tüptep kelgende, bäribir oǧan tileules boldy.

Universitette bolmady, bilem, berekem, Sergei Mironych jat kördi. Dekan aǧaidyŋ vokzalda dosy bar eken, Kezeksiz bilet ap berdi, –

dep talai ret auylǧa tartyp otyrsa da, qaityp ainalyp üiirin tapty. «Būl päle taǧy töbeles bastap jürer dep, Qarmaqşyǧa qarai alyp qaşa beretin jetinşi poiyz» ony auyq-auyq Almatyǧa jetkizip, aqyry jurfakty baǧyndyrtyp tyndy... Universitettiŋ qabyrǧasyndaǧy ūzaq izdenis Şäkeŋdi şynymen qūlşyndyrsa kerek, bir küni onyŋ ǧylymi taqyryp bekitip, kandidattyq dissertasiia qorǧauǧa degen yqylasy oiandy. Būl tūsta biz eski dos, talantty ǧalym Amantai Şärip ekeumiz doktorlyq qorǧaudyŋ qamynda jür edik.

Oidan-qyrdan dos-jarandy şaqyryp, Qorǧap jatyr qos inim. Bekitsem be deimin men de taqyryp, Biraq qalai bolar eken osynym.., – degendei, ol kündiz-tüni qalyŋ oidyŋ qūşaǧynda jürdi. Baspasözdegi Baiqoŋyr mäselesiniŋ jazyluynan qorǧaǧysy keldi. Osy jerde aita keteiik, keiipkerimiz ǧaryş taqyrybyn topyraǧy torqa bolǧyr Korolevtan kem bilmeidi-au dep qalam. Oqymaǧan kitaby, körmegen kinosy joq. Derek degendi oŋ qaltasynan da, sol qaltasynan da suyryp alyp jatady. Aqyndyqtan keiingi yqylasy auǧan salasy – osy. Eger ǧaryşqa turist qana emes, aqyn jiberuge de bolatyn zaman tusa, qasyna Altai Üsenov pen Düisenbek Aiaşūlyn ertip, eki-üş kün samǧap qaituǧa qarsy emes. Aqyry Allanyŋ alaqanyna salyp bergen aqyndyq talantyn qadirlegeni bolar, ǧylymǧa degen et pen teriniŋ arasyndaǧy jeligin basyp, elge qaitty.

«Şamşyraqqa» oily ocherk kerek dep...

Qalam siltep, kösile Erinbegen aǧam-ai. Efirden de nesibe, Terip jegen aǧam-ai... (Şäkeŋ turaly şymşymadan)

Onyŋ tek talantty aqyn ǧana emes, myqty jurnalist bolǧanyna el kuä. Qarmaqşy audandyq gazetiniŋ tilşisi, Baiqoŋyr teleradiokompaniiasynyŋ töraǧasy, «Qazaqstan» telearnasynyŋ Qyzylorda oblysyndaǧy jäne Baiqoŋyrdaǧy tilşisi qyzmetterin atqarǧan jyldarda qalyŋ jūrtqa keŋinen tanyldy. Täuelsizdik alǧannan keiingi ǧaryşqa attanys turaly reportajdardyŋ denin Şahizada Äbdikärimov äzirledi. Baiqoŋyrdyŋ baǧy men soryn beinelegen habarlar seriiasyn ūsynyp, äleumettik keselderdiŋ aldyn alyp, dabyl qaqty. Körkem sözben kestelengen talai beineli siujetter körermenniŋ esinde qaldy. Tek telehabarlardyŋ mazmūnyna jetik bolyp qana qoimai, teletehnikanyŋ tilin de keremet meŋgerip şyqty. Qapelimde aqyn dostarynyŋ atyn esine tüsire almai abdyrap qalyp jatatyn Şäkeŋ kisiniŋ tili kelmeitin teletetikterdiŋ atauyn ömiri şatastyrmaidy. Onyŋ poeziiasynda da jurnalistik qyzmetiniŋ keibir sätteri qylaŋ berip qalady. Ilgerirekte jazǧan «Maşbiuroda» degen öleŋin jata-jastana oqyǧanbyz. «Şamşyraqqa» oily ocherk kerek dep, Redaktor qysyp alsa seni eptep, Qoljazbaŋnyŋ siiasyn da sorǧytpai, Maşbiuroǧa jügiresiŋ dedektep. Sart-sūrt!.. Sart-sūrt qaǧyp alyp söziŋdi, Maşinka üni tauysady tözimdi. Osyndaida jauǧan oqtyŋ ötinde Jürgendei bir sezinesiŋ öziŋdi.

«Şamşyraq» dep otyrǧany – Qarmaqşy audandyq «Kommunizm şamşyraǧy» gazeti. Būl – orta jastaǧy barlyq jurnalist ataulyny eleŋ etkizetin öleŋ. Bir kezde jazu maşinkasy aqparattyq tehnikanyŋ sūltany bolǧany belgili. Sol maşinkanyŋ sartylyn pulemetten atylǧan oqqa teŋep, oqyrmandy şynaiy äserge bölegen Şahizadaǧa aqyn bitken qyzyǧa qarady. Öleŋde «Sol bir batyr näzik qyzǧa ainalyp, Aqyrǧy oǧyn atyp jatqan sekildi», – degen jol bar. Büginde atauy arhaizmge ainalǧan osy bir mamandyq ieleri – maşinkaşy qyzdarǧa arnalǧan jöni tüzu jalǧyz jyr sol ǧana bolar. Aitpaqşy, ūmytpasam, Syrbai aǧamyzdiki bolu kerek, «Biluşi edim, būl jerdiŋ maşiniskesin, Ne bop ketken apyr-au, şaşyn keskesin» – degen şymşymasy bar eken ǧoi...

Aqyn ömirdiŋ qily qūbylystaryn beineleu barysynda baspasöz ben aqparattyŋ terminderin de aragidik qoldanyp otyrady. Sirä, özine etene tirşiliktiŋ tüitkilderi ünemi miynyŋ qaltarysynda būǧyp tūratyn boluy kerek. Bizderge arnap anau baspahanada Jatpaidy eşkim qorǧasynnan oq qūiyp. («Ūlyqbek orden alǧanda»). Ekranda tolyp ülken planda, Tūrysyn-ai minbelerde taltaiyp, («Sarbazdar»). Betterinde öksidi gazetterdiŋ Qara syzyq qorşaǧan qazanama. («Tüs»). Sūhbatşynyŋ jaqsy edi sezbegeni, Teletilşi tilesin özge neni? Alqynady derektir: – Mynau päleŋ... Qaq jürekten tigendei közdegeni. («Mūrajaida»). Būdan eldiŋ arasynda tek arqaly aqyn Şahizada ǧana emes, oiy ūşqyr, qalamy jüirik jurnalist Şahizadanyŋ da jürgenin köremiz. Talai jyldan beri qalyptasqan aqparattyq alymdylyq pen telereporterlik şalymdylyq ara-tūra aqynmen birge jyr alaŋyna şyǧyp ketip otyrady. Söitip, keide ömir qūbylystarynyŋ bir sättik taqyrybyna ainalyp sala beredi.

«Qoǧamdaǧy» erkin oi

«Qoǧam TV» aşqasyn, Halyq körgen aǧam-ai. Tilşilerdiŋ aqşasyn, Alyp bergen aǧam-ai... (Şäkeŋ turaly şymşymadan)

1996 jyldyŋ aiaǧynda Qyzylorda universitetiniŋ rektory Baqbergen Dosmanbetov qalanyŋ äkimi bolyp taǧaiyndaldy. Bir aptadan soŋ, osy oqu ornynda prorektor qyzmetinde jürgen meni orynbasarlyqqa şaqyrdy. Jaŋaşyl äkim birden tyŋ bastamalardy iske asyruǧa kiristi. Ä degennen qalalyq gazet, qalalyq telekompaniia aşudy ūiǧardyq. Gazettiŋ jarasy jeŋil. Al telekompaniia aşu oŋai şarua emes-ti. Sol jyldary Qyzylordadan moiny ozyq tūrǧan qalalardyŋ özinde de telearna joq edi. Sondyqtan būǧan rūqsat aluymyz neǧaibyl. Biraq bizdiŋ bir ǧana jeleuimiz boldy. Ol tūsta Qyzylorda qalasy arnaiy ekonomikalyq aimaq bolyp jariialanǧan. Sony köldeneŋ tartudy jön kördik. Söitip, men Almatyǧa keldim. Būqaralyq aqparat ministri, sonau student kezimizden tileules Altynbek Särsenbaevqa jolyǧyp, jaǧdaidy tüsindirip, halqynyŋ sany eki jüz myŋǧa jetpeitin şaǧyn qaladan telekompaniia aşatyn bolyp, kuälik alyp şyqtym. Ministrdiŋ tapsyrmasymen taǧy bir Altekeŋ (Altynbek Rysqūlov) telehabar taratuǧa jol aşatyn rūqsat qaǧazdy räsimdep berdi. Telekompaniia men qalalyq gazettiŋ kuäligin alyp, aidarymnan jel esip Qyzylordaǧa jettim. Būl sol kezeŋ üşin asa ülken jetistik edi. Tehnikalyq jabdyqtardyŋ da oraiy kele ketti. Meniŋ alymdy da şalymdy äkimim sol tūsta arsa-arsasy şyǧyp jatqan Baiqoŋyrdyŋ äkimimen künde kelissöz jürgizip jürip, aqyry sondaǧy küii taiyŋqyrap tūrǧan teleradiokompaniianyŋ bükil mülkin qalaǧa qaratyp aldy. Endi tek qalalyq telekompaniiaǧa bastyq taǧaiyndau mäselesi ǧana qaldy. Kimdi qoiamyz? Bireudiŋ özi, bireudiŋ közi, endi bireudiŋ sözi ūnamaidy. Äbden basymyz qatty. Baqbergen aǧa universitette prorektor bolyp qyzmet istep jürgen Amantai Şäripti şaqyrdy. «Telekompaniianyŋ biligin öziŋ al. Tipti prorektorlyǧyŋa qosyp isteseŋ de qarsy emespin», – dedi. Būryn telejurnalistikaǧa tūmsyǧyn tyǧyp körmegen Amantai būl ūsynystan birden bas tartty. Būl kezde onyŋ bäribir teledidardyŋ maşaqatynan qaşyp qūtyla almaitynyn, keiin Qyzylorda oblystyq teleradiokompaniiasynyŋ direktory, tipti «Qazaqstan» teleradiokorporasiiasy basşysynyŋ orynbasary bolyp qyzmet isteitinin eşkim de bilmeitin edi.

«Endi kim bar?» – dep tausyldy Baqbergen aǧam. Sol kezde oiǧa telejurnalistikada jasyn oinatyp jürgen Şahizada sap ete qaldy. Qalai esimizge kelmegen? Baiqoŋyrda tūratyn edi. Ömiri sol jerde özi aitqandai, «öksip» jüre beretindei körinetin. Ötken joly Qyzylordanyŋ köşesinde aiaŋdap bara jatqanyn syrtynan körip, «Şäke! Ärkimniŋ maşinasyna mingenşe, äkimniŋ maşinasyna minbeisiz be?!» – dep qaljyŋdaǧanym bar edi. «Şaqyr!» – dedi birden äkim. Keldi. Keldi de lezde dürildetip äketti. Alǧaşqy künderde kün demei, tün demei, damylsyz jūmys istedik. Köp ūzamai qalalyq telekompaniia aqparat keŋistigin erkin jailai bastady. Baiqoŋyrdyŋ quaty boiynda tūrǧanda alynyp qalǧan jyljymaly tehnikalyq stansiia jaŋa telearnanyŋ bedelin birden köterdi. Ol tūsta mūndai auqymdy tehnika elimizde öte az edi. Şahizada «Qyz-jigitterim basqalardan erekşelenip tūrsyn» dep qyzmetkerlerine sary kürteşe tiktirip berdi. Onysy köşede jol jöndep jüretinderdiŋ kürtesinen aumai qaldy. Sondyqtan jūrt ädepkide Şäkeŋniŋ qyzmetkerlerinen: «Äi, sender jol jöndeitin balalarsyŋdar ma?» – dep sūrap jürdi. Keiin telekompaniianyŋ dauysy alysqa jete bastaǧan soŋ, älgi jol jöndeuşilerden: «Sender ana habar tüsiretin maşinada jüretin jigitter emessiŋder me?» – dep jön sūraityndy şyǧardy. Būl bir Syr boiynda aqyndar atqa mingen kez edi. Arqaly aqyn Şahizada öziniŋ būiryǧymen taǧy bir sūrapyl jyr perisi Ädil Botpanovty telekompaniianyŋ bas redaktory etip taǧaiyndady. Qalalyq telekompaniia aqparattar tasqynyn aǧytty. Taza şyǧarmaşylyq ahual qalyptasqan soŋ qyz-jigitter erkin oiǧa erik berdi. Bilik te būl aqparat qūralynyŋ būidalauǧa köne bermeitinin birden baiqady.

Keiinnen qalalyq telekompaniianyŋ aty «Qoǧam TV» bolyp özgerdi. Sol tūsta Şäkeŋe qaljyŋdap: «Qoǧam TV» degende «Qoǧam TV», Bir telearna būiyrar oǧan tübi, – degenbiz. Aqyry sol aitqanymyz keldi. Arnaiy ekonomikalyq aimaq märtebesinen aiyrylǧan qalaǧa telekompaniiany qarjylandyru qiynǧa tüsken kezde, Şahizada telearnany öz menşigine aldy. Kündiz-tüni ūiqy körmei, qarjy izdedi. Sonyŋ arqasynda «Qoǧam TV» osy uaqytqa deiin bir künge de jūmysyn toqtatqan emes. Esik pen tesikti şatastyryp, arsalaŋdap jüretin aǧeden aqköŋil aqyndy mūndai isker bolyp şyǧar dep kim oilaǧan? Aldyndaǧy alaqandai äripti üŋilip äzer köretin aqyn yldym-jyldym qimyldap, az ǧana uaqytta Syr boiynyŋ Merdogine ainaldy da şyqty. «Qoǧam TV»-da talantty jurnalisterdiŋ mektebi qalyptasty. Aimaqtyŋ ülken-kişisi būl telearnanyŋ habarlaryn jūmyla köretin boldy. Kompaniianyŋ tilşileri alys-jaqyn şet elderge şyqty. Tipti mūhit asyp, AQŞ-qa baryp, sol elden qonys tapqan Syr jūrtynyŋ böbekteri turaly habar äzirledi. Oblysqa ruhaniiat köşbastauşylarynyŋ biri Mūhtar Qūl-Mūhammed äkim bolyp kelgen tūsta aqyndardyŋ auzy aqqa tidi. Jazuşylar orden taqty. Şäkeŋ oblystyq mäslihattyŋ deputaty bolyp sailandy. Erkin pikirdiŋ esigi odan äri aiqara aşyldy. Mūhaŋnyŋ tūsynda telekompaniia derbes jiilik arqyly habar taratuǧa qol jetkizdi. Öziniŋ otbasy da ösip-örkendedi. Ūldary er jetti, qyzy boi jetti. Bir kezde: «Qolyŋa qalam alsaişy», – deidi Tūrsynym, Üş balam jetim qalmai ma?» – dep küizeletin nemese «Üş qūlynşaq qūiryǧyn şanşyp alyp, Şapqylap jür közimniŋ aulasynda», – dep tolǧaityn aqynnyŋ Fani, Mūhtar, Fariza atty balalary sanaly ūrpaq bolyp jetildi. Söitip, aqyn jaqsy jyr jazdy, jaqsy perzent ösirdi. Endeşe, baiaǧyda oqudan şyǧyp, Qarmaqşyǧa kelgende: Auylǧa jettim – baiaǧy öziŋ körgendei, Jerge qaratyp sary şaldy, – dep jyrlaǧanyn eske alsaq, sary şaldyŋ ruhy aqyndyqtyŋ arlanyna, telejurnalistikanyŋ tarlanyna ainalǧan bügingi bizdiŋ sary şaiyrǧa riza şyǧar...

* * *

Şer tolǧauly Şahizada aqyn osydan bıraz uaqyt būryn: Jyldarym-ai... Şarap ışıp şaiqalǧan, Aqköŋılge aiqūşaǧyn aiqarǧan; Aşy sudan ısıp-keuıp alqymy, Alty qyrdan alpys qūlan qaitarǧan, – dep jeldırte jazyp edı. Sız aiqūşaǧyŋyzdy ärkımge aiqara aşyp, arsalaŋdap, äupırımdep alpys qūlandy qaiyryp jürgenıŋızde aulaŋyzǧa taǧy da tört-bes qūlan kırıp ketken be, qalai?! Sonymen, Syr boiynyŋ Sary şaiyry bügın alpys bestıŋ altyn qaqpasynan töŋırekke tamsana qarap tūr. «Arudyŋ jasy on segız, Aqynnyŋ jasy alpys bes», – deuşı edı bır aǧam... Sol aitqandai, ai-hai, alpys besıŋız qūtty bolsyn, Şäke! Aryndap-arqyrap, jalyndap-jarqyrap, Syr men Qyrdyŋ arasynda aman-esen jüre berıŋız!

Bauyrjan OMARŪLY