«Мен Бакуге ерекше миссиямен келдім - елдеріміз арасындағы ынтымақтастықты жаңа деңгейге көтеру», - деді Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Бакуде журналистерге. Бакудегі келіссөздердің қорытындысы бойынша тараптар 20-ға жуық құжатқа, оның ішінде Әзірбайжан мен Қазақстан арасындағы 2022-2026 жылдарға арналған ынтымақтастықты дамытудың кешенді бағдарламасына, сондай-ақ елдер арасындағы стратегиялық қарым-қатынастар мен одақтастықты нығайту туралы Декларацияға қол қойғанын ескере отырып, Қазақстан Президенті өз миссиясын орындады.
Қол қойылған құжаттар Әзербайжан мен Қазақстан арасындағы стратегиялық әріптестікті сапалы жаңа деңгейге көтереді. Әлемдегі жаңа геосаяси жағдайды негізінен қалыптастырған Украина төңірегіндегі жағдай Әзірбайжан мен Қазақстан арасындағы әріптестіктің маңыздылығы мен әлеуетін арттыратынын атап өткен жөн. Міне, осы тұрғыда Қазақстан басшысының Әзірбайжан астанасына сапары мен оның президент Ильхам Әлиевпен келіссөздері қабылданып, бағалануы керек.
Белгілі болғандай, елдеріміз арасындағы әріптестік қатынастардың қалыптасуы өткен ғасырдың 90-шы жылдарының ортасында орын алған. Содан бері Әзірбайжан мен Қазақстан арасында екіжақты форматта да, халықаралық ұйымдар аясында да тығыз ынтымақтастық орнады. Баку мен Нұр-Сұлтан арасында Түркі мемлекеттері ұйымы аясында да одақтастық байланыстар бар. Сонымен қатар, Қазақстан ҰҚШҰ-ға мүше бола отырып, осы әскери-саяси блокқа кірмейтін Әзірбайжанның мүддесін әрқашан жақтап келді.
Өз аймақтарындағы жетекші елдер бола отырып, тәуелсіз ішкі және сыртқы саясатты дәйекті жүргізіп келе жатқан Әзірбайжан мен Қазақстан жаңа геосаяси жағдайда стратегиялық әріптестік пен одақтастықты тереңдету туралы шешім қабылдады. Өздеріңіз білесіздер, ұжымдық Батыс Ресейге қарсы санкциялар енгізгеннен кейін Азия мен Еуропаны байланыстыратын Қазақстан мен Әзірбайжан аумақтары арқылы өтетін Транскаспий көлік дәлізінің маңызы күрт артты. Халықаралық көлік компаниялары Ресей аумағы арқылы жүк тасымалдаудан бас тартып, Транскаспий дәлізіне басымдық бергендіктен, биылғы жылдың басынан бері осы көлік артериясы арқылы жүк тасымалы айтарлықтай өсті.
Сонымен қатар, Қазақстан «қара алтынның» басым бөлігін Еуропаға экспорттайтын Новороссийск портының терминалдарының жұмысындағы бірнеше рет ақаулар салдарынан өз мұнайын экспорттаудың балама жолдарын іздеуге мәжбүр болды. Президент Тоқаев Қазақстан үкіметіне баламалы бағыттарды анықтауды және келіп түскен жаңалықтарға қарағанда, бір нұсқа – мұнайды Баку-Тбилиси-Джейхан және Баку-Супса мұнай құбырлары арқылы тасымалдауды тапсырды.
Қазақстандық тараптың айтуынша, екі елдің мұнай компаниялары жүргізіп жатқан жаңа мұнай тасымалдау бағыттары бойынша келіссөздер әлі нәтиже бермеген. Дегенмен, сарапшылардың пікірінше, Әзірбайжан бағыты қазақстандық мұнайды еуропалық нарықтарға жеткізуді әртараптандырудың ең шынайы баламасы болып табылады. Осылайша, жақын арада мұндай келісімге қол жеткізуге болады деп күтуге болады.
Айта кетерлігі, жоғары деңгейде өткен Қазақстан-Әзербайжан келіссөздерінде мұнай тасымалдау тақырыбы көтерілген жоқ. Бірақ баспасөз мәлімдемесінде президент Ильхам Әлиев екі ел арасындағы көлік-логистикалық инфрақұрылымды дамытуға қатысты «үлкен жоспарларды» атап өтті.
«Әрине, көлік-логистикалық инфрақұрылымды дамыту бойынша үлкен жоспарлар бар», - деп атап өтті Президент Әлиев. – Қазақстанда да, Әзірбайжанда да мұндай инфрақұрылымды құру шаралары дер кезінде қолға алынды. Қазір біз елдеріміз арасындағы жүк ағынын байланыстыру және оның көлемін ұлғайту, сондай-ақ транзиттік әлеуетті арттыру туралы айтып отырмыз. Бұл бағытта құзырлы органдар белсенді түрде ынтымақтасуда. Менің ойымша, Транскаспий дәлізінің болашағы өте зор және бұл жобаны жүзеге асыруда, әрине, Әзірбайжан мен Қазақстан маңызды рөл атқарады».
Екі елдің транзиттік әлеуетін арттыру тақырыбын Қазақстан Президенті де көтерді.
«Әзербайжан Қазақстанды көлік дәліздерін дамыту тұрғысынан ерекше қызықтырады», - деді Тоқаев. – Әрине, бұл жерде артықшылық Әзірбайжанға тиесілі. Мұнда жақсы перспективалар бар. Үкімет пен тиісті құрылымдарға көлік-логистикалық байланыстарды дамыту бағытында сіздердің өкілдеріңізбен тығыз жұмыс істеуді тапсырамын».
Қазақстан мен Әзірбайжан басшылары да өзара сауда көлемін арттырудың маңыздылығын растады. Өткен жылы екі ел арасындағы тауар айналымы 330 миллион доллардан асса, 2022 жылдың соңына қарай оны 500 миллион долларға жеткізу жоспарлануда. Жалпы, соңғы жылдары екіжақты тауар айналымының көлемі үш есеге артты. Сонымен бірге, екі мемлекет басшысы сауда көлемін одан әрі арттыру үшін елеулі әлеуеттің бар екенін атап өтті.
«Менің ойымша, жақын арада біз елдеріміз арасындағы тауар айналымын бір миллиард долларға дейін ұлғайта аламыз», - деді Қазақстан Президенті.
Келіссөздер аяқталғаннан кейін президент Ильхам Әлиев баспасөз мәлімдемесінде осы тақырыпқа тоқталып, атап айтқанда, екі ел арасындағы тауар айналымын арттыру әлеуетін растады.
«Менің ойымша, Қазақстан Президенті біз көздеп отырған көрсеткішті – миллиард доллар тауар айналымын жариялады», - деді Ильхам Әлиев. «Менің ойымша, бұл екі жақтың да елдеріміз арасындағы өзара іс-қимылды арттыру ниетін ескере отырып, өте шынайы».
Әзірбайжан мен Қазақстан арасындағы стратегиялық серіктестік пен одақтастық қатынастарын тереңдету туралы екі президент қол қойған бірлескен декларация, сондай-ақ екі ел арасындағы алдағы төрт жылға арналған қарым-қатынастарды дамыту жөніндегі арнайы іс-қимыл бағдарламасы қарым-қатынастардың жаңа кезеңін белгіледі. екі мемлекет арасында.
Бүгінгі таңда Әзірбайжан мен Қазақстан арасында екі түркітілдес елдің аймақтағы және әлемдегі ұстанымдарын одан әрі нығайтуға бағытталған анағұрлым терең серіктестік пен одақтастық қатынастар қалыптасуда.
Керімсал Жұбатқанов
