2023 жылдың 15 тамызында Кабулды тәліптердің (Қазақстанда тыйым салынған) басып алғанына және президент Ашраф Ғани командасының Ауғанстаннан ұшып шыққанына екі жыл толды.
Сол кезде көпшілік Америка Құрама Штаттарының қырғи-қабақ соғыс кезінен бастап радикалды исламшыларды өз мақсаттарына пайдаланып келгенін ұмытып, тағы бір «американдықтардың сәтсіздігін» тойлаумен айналысты.
Сонау 1950 жылдары ЦРУ ұйымы Сауд Арабиясының шығысындағы шағын исламшыл топтармен қалай жұмыс істегенін еске түсіруге болады.
Американың барлау қызметтерінің Талибанмен байланысы туралы, оның тарихының алғашқы кезеңдерінен бастап, мыңдаған мақалалар мен еңбектер жазылды.
Егер сіз ЦРУ-дың исламшылармен өткізген ойындары және Ауғанстанның «жақсы» сақалды жігіттері туралы әңгімелер басқа бір ғаламнан шыққан нәрсе деп ойласаңыз, онда қатты қателесесіз.
Мамандардың бағалауынша, Қазақстанда мұндай күштерді қолдаушылар саны 20 мыңнан астам екенін есте ұстаған жөн. Олардың көпшілігі оңтүстікте (Алматы және Оңтүстік Қазақстан облысында), батыста (Атырау мен Ақтөбеде) және республиканың орталығында (Астана мен Қарағанды облысында) шоғырлануы мүмкін.
2015 жылғы мәлімет бойынша елімізден 400-ге жуық содыр ИМ (Қазақстанда тыйым салынған) жағында соғысу үшін Сирияға кеткен.
Ал 2022 жылғы қаңтар оқиғасына радикалды исламшылар өте белсенді түрде қатысты.
Демек, Ресей мен Қытайды тежеу тұрғысынан біздің аймаққа мүдделі АҚШ бар. Қытайдың осал жерінің бірі – исламшыл топтардың көмегімен, соның ішінде Орталық Азия арқылы «отқа жағуға» болатын Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы екенін ұмытпайық.
25 миллионға жуық адам ашаршылықтың алдында тұрған Ауғанстан бар, бірақ американдықтар сол жерде «кездейсоқ түрде» 85 миллиард долларлық
қару-жарақ қалдырып кетті.
Ал Қазақстан болса, бір күні аймақтың осы «ұнтақ журналы» тұтанса, АҚШ-қа «жарылыс толқынын» бағыттау тиімді елдерге айналуға қарай бет алды.
Ал Вашингтонның, шын мәнінде, бұл жарылыстан бізді қорғауға көмектесуге ниеті жоқ.
Қазақстанда тыйым салынған «Хизб-ут-Тахрир» және «Таблиғи жамағат» радикалды белсенділеріне қатысты қылмыстық істер бойынша біздің еліміз «діни сенім бостандығы деңгейі» бойынша үнемі соңғы орында тұрған батыстың көптеген рейтингтері де соның бір дәлелі.
Сонымен қатар, келесі «алаңдаушылық көріністерін» қоспағанда, «қаңтар оқиғасы» кезінде АҚШ бізге қалай көмектескені есіңізде ме?
Сондықтан, біздің Сыртқы істер министрінің орынбасары Қанат Тумышев секілді «Талибан» неліктен «террорлық ұйым емес» деп, бірақ оның тыйым салынған тізімнен шығарылуы «күн тәртібінде жоқ» деген тіркестермен ойнауға болады.
Бірақ Брежнев дәуіріндегі «терезелер мен есіктерді жауып қойып, жолда бара жатырмыз деп ойлайық» деген әзіл-қалжың қағидасы бойынша бұл жағдайдан «оңай шығу» нәтиже бермейтіні анық.
Талибан американдықтармен келісе отырып, Орталық Азиядағы тұтанған исламдық отқа «отын лақтыра ма» немесе өздерінен де радикалды бағыттағы «жыртқыштар» тұтатуы мүмкін отта отынның орнына жана ма белгісіз. Ал, шетелдік серіктестермен тиімді коалициясыз, Қазақстанның өзін қорғауы екіталай. Жалпы, таңдау мүмкіндігі де аз.
Орталық Азиядағы жағдайды жіті бақылап отырған, бірақ мұндағы оқиғаларға тікелей араласуға тым сақтықпен қарайтын Қытай да бар.
Ал біздің елімізге ұзақ мерзімді тұрақсыздықтың қаупі төнген 2022 жылдың қаңтары кезінде тетіктері айтарлықтай тиімді жұмыс істеген ҰҚШҰ да бар.
Сондықтан да, біздің президент осы әскери блоктың саммиттерінде «халықаралық істердегі шиеленістің күшеюін» талқылауы, алайда осы қоғамдық қызметтің көлеңкесінде бір жерде ұйымға мүше елдердің әскери және барлау қызметтері бір-бірімен өзара әрекеттесуін «мүмкіндік өнері» деп есептеу қажет.
ҰҚШҰ мүшелері радикалды исламшылармен және олардың шетелдік демеушілерінің «көп жақты комбинацияларымен» күресу тұрғысынан бәріміз бір кемеде екенімізді түсінген кезде ғана шұғыл қажеттілік туындайды.
