Жол-көлік оқиғалары – жыл сайын мыңдаған адамның өмірін жалмайтын, қоғам үшін ең өзекті қауіптердің бірі. Қазақстанда 2024 жылы 13 мыңнан астам ЖКО тіркеліп, 2 мыңнан аса адам жарақат алған. Бұл көрсеткіштер соңғы жылдармен салыстырғанда төмендегенімен, жол қауіпсіздігі мәселесінің әлі де өткір екенін дәлелдейді. ЖКО-лардың негізгі себептері — жылдамдықты асыру, мас күйінде көлік басқару, жол ережесін білмеу немесе елемеу, жаяу жүргіншілердің абайсыздығы және инфрақұрылымның жеткіліксіздігі.
Соңғы жылдары мемлекет жол қауіпсіздігін арттыру үшін бірқатар жаңа нормаларды енгізді. 2023–2024 жылдары «Сергек» камераларының саны едәуір артты, бұл жылдамдықты бақылауды күшейтіп, құқықбұзушылықтың алдын алуға мүмкіндік берді. ІІМ дерегіне сәйкес, стационарлық бақылау камералары орнатылған аймақтарда жол апаты 25 пайызға дейін азайған. Сонымен қатар мас жүргізушілерге қатысты жаза күшейтіліп, оларды қылмыстық жауапкершілікке тарту тетігі енгізілді. Бұл норманың өз нәтижесі бар: мас күйінде көлік жүргізу фактілері екі жылда 30 пайызға төмендеді.
Жол қауіпсіздігі тек заңмен емес, инфрақұрылыммен де тікелей байланысты. Апат көп тіркелетін учаскелерде бағдаршамдар, жаяу жүргінші өткелдері, жарықтандыру жүйелері жаңартылып жатыр. 2024 жылы республикалық маңызы бар жолдардың 1,5 мың шақырымына жаңа жол таңбалары салынып, 500-ден астам қауіпті аймаққа белгілер орнатылды. Бұл алдын алу шараларының тиімділігін арттыра түседі.
Профилактиканың маңызды бөлігі — жүргізушілер мен жаяу жүргіншілердің мәдениеті. Жыл сайын мектептерде, ЖОО-ларда және еңбек ұжымдарында жол қауіпсіздігі сабақтары өткізіледі. Мәселен, 2024 жылы 2 миллионнан астам оқушыға арналған «Қауіпсіз жол» бағдарламасы жүзеге асырылды. Балалар арасында рефлекторлы білезік қолдану, көшеде өзін-өзі ұстау қағидаларын үйрету – апат тәуекелін айтарлықтай азайтатын шаралар.
Жол қауіпсіздігінде қоғамдық бақылау да маңызды рөл атқарады. Әлеуметтік желілерде жүргізушілер қауымдастықтары, еріктілер, журналистер қауіпті учаскелер, ережебұзушылар туралы ақпарат таратып, жауапты органдардың назарын аударады. «Қауіпті жол» интерактивті картасы арқылы азаматтар проблемалық аймақтарды белгілеуге мүмкіндік алады. Мұндай ашықтық мемлекеттің жұмысын жеделдетіп, жол сапасының жақсаруына ықпал етеді.
Жол-көлік оқиғаларын түбегейлі азайту – тек биліктің емес, әрбір азаматтың ортақ міндеті. Жауапкершілік, тәртіп, өзгенің өміріне құрмет — жолдағы қауіпсіздіктің ең маңызды қағидалары. Қоғамдық бақылау, жаңа технологиялар және дұрыс профилактика арқылы біз қауіпті азайтып, жол мәдениетін жаңа деңгейге көтере аламыз.
