Jol-kölık oqiǧalary – jyl saiyn myŋdaǧan adamnyŋ ömırın jalmaityn, qoǧam üşın eŋ özektı qauıpterdıŋ bırı. Qazaqstanda 2024 jyly 13 myŋnan astam JKO tırkelıp, 2 myŋnan asa adam jaraqat alǧan. Būl körsetkışter soŋǧy jyldarmen salystyrǧanda tömendegenımen, jol qauıpsızdıgı mäselesınıŋ älı de ötkır ekenın däleldeidı. JKO-lardyŋ negızgı sebepterı — jyldamdyqty asyru, mas küiınde kölık basqaru, jol erejesın bılmeu nemese elemeu, jaiau jürgınşılerdıŋ abaisyzdyǧy jäne infraqūrylymnyŋ jetkılıksızdıgı.
Soŋǧy jyldary memleket jol qauıpsızdıgın arttyru üşın bırqatar jaŋa normalardy engızdı. 2023–2024 jyldary «Sergek» kameralarynyŋ sany edäuır artty, būl jyldamdyqty baqylaudy küşeitıp, qūqyqbūzuşylyqtyŋ aldyn aluǧa mümkındık berdı. IIM deregıne säikes, stasionarlyq baqylau kameralary ornatylǧan aimaqtarda jol apaty 25 paiyzǧa deiın azaiǧan. Sonymen qatar mas jürgızuşılerge qatysty jaza küşeitılıp, olardy qylmystyq jauapkerşılıkke tartu tetıgı engızıldı. Būl normanyŋ öz nätijesı bar: mas küiınde kölık jürgızu faktılerı ekı jylda 30 paiyzǧa tömendedı.
Jol qauıpsızdıgı tek zaŋmen emes, infraqūrylymmen de tıkelei bailanysty. Apat köp tırkeletın uchaskelerde baǧdarşamdar, jaiau jürgınşı ötkelderı, jaryqtandyru jüielerı jaŋartylyp jatyr. 2024 jyly respublikalyq maŋyzy bar joldardyŋ 1,5 myŋ şaqyrymyna jaŋa jol taŋbalary salynyp, 500-den astam qauıptı aimaqqa belgıler ornatyldy. Būl aldyn alu şaralarynyŋ tiımdılıgın arttyra tüsedı.
Profilaktikanyŋ maŋyzdy bölıgı — jürgızuşıler men jaiau jürgınşılerdıŋ mädenietı. Jyl saiyn mektepterde, JOO-larda jäne eŋbek ūjymdarynda jol qauıpsızdıgı sabaqtary ötkızıledı. Mäselen, 2024 jyly 2 millionnan astam oquşyǧa arnalǧan «Qauıpsız jol» baǧdarlamasy jüzege asyryldy. Balalar arasynda reflektorly bılezık qoldanu, köşede özın-özı ūstau qaǧidalaryn üiretu – apat täuekelın aitarlyqtai azaitatyn şaralar.
Jol qauıpsızdıgınde qoǧamdyq baqylau da maŋyzdy röl atqarady. Äleumettık jelılerde jürgızuşıler qauymdastyqtary, erıktıler, jurnalister qauıptı uchaskeler, erejebūzuşylar turaly aqparat taratyp, jauapty organdardyŋ nazaryn audarady. «Qauıptı jol» interaktivtı kartasy arqyly azamattar problemalyq aimaqtardy belgıleuge mümkındık alady. Mūndai aşyqtyq memlekettıŋ jūmysyn jedeldetıp, jol sapasynyŋ jaqsaruyna yqpal etedı.
Jol-kölık oqiǧalaryn tübegeilı azaitu – tek bilıktıŋ emes, ärbır azamattyŋ ortaq mındetı. Jauapkerşılık, tärtıp, özgenıŋ ömırıne qūrmet — joldaǧy qauıpsızdıktıŋ eŋ maŋyzdy qaǧidalary. Qoǧamdyq baqylau, jaŋa tehnologiialar jäne dūrys profilaktika arqyly bız qauıptı azaityp, jol mädenietın jaŋa deŋgeige kötere alamyz.
