Жаһандық тұрақсыздық, даулар мен аймақтық өзгерістердің күшеюі аясында Қазақстан мен Өзбекстанның стратегиялық ынтымақтастығы маңызды ғана емес, сонымен қатар өмірлік маңызы бар достықты, қажеттілікті көрсетті. Орталық Азияның осы екі діңгегі далада өскен құдыретті емен ағашындай болып тұр. Оның тамыры берік, уақыт сынағымен тексерілгендіктен бүкіл аймақтың тұрақтылығының, экономикалық өркендеуінің және үйлесімді өзара іс-қимылының іргетасына айнала алды. Өзбекстан президенті Шавкат Мирзиеевтің Қазақстанға сапары және оның көмекшісі Саида Мирзиееваның елімізге сапары бауырластық қарым-қатынастың отын жаққан желдей болып, екіжақты байланыстардың кез келген сынаққа төтеп бере алатын ажырамас байланыстарға айланып келе жатқанын көрсетеді.
Бұл мақала Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы ынтымақтастықтың қазіргі тенденциялары мен перспективаларын көрсетуге және оны талдауға бағытталған. Сонымен қатар, бұл шолуда соңғы уақыттарда екі мемлекет арасында жасалған жобалар мен бастамалардың маңыздылығын бағалаймыз және екі ел арасындағы тұрақты даму мен өзара тиімді серіктестікті қамтамасыз ету үшін бұқаралық ақпарат құралдары да, сарапшылар қауымдастығы да назар аударуы тиіс негізгі мәселелерді анықтауға тырысамыз.
- Қазақстан мен Өзбекстан қатынастарының тарихи контексі мен дамуы
- Серіктестіктің қазіргі кездегі көрінісі мен Мирзеевтің Қазақстанға сапарында айтылған маңызды бастамаларға шолу
- Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Өзбекстан Президентінің көмекшісі Саида Мирзиеевамен кездесуінде екі ел арасындағы өзара іс-қимылдың одақтастық және стратегиялық сипатына ерекше тоқталды. Ол жоғары деңгейде саяси диалогты тиімді кеңейту үшін президент әкімшілігі арасындағы тығыз байланыстардың маңыздылығын атап өтті.
- Өзбекстан президентімен шектеулі құрамдағы келіссөздер барысында Тоқаев Мирзиеевтің сапары Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы ынтымақтастық пен одақтастыққа жаңа серпін беретінін атап өтті. Оның айтуынша, соңғы жылдары елдер арасындағы қарым-қатынас айтарлықтай жақсарды және бұл кездесу оларды нақты мазмұнмен толтыруға мүмкіндік береді.
- Сапар барысында мәдени-гуманитарлық өзара іс-қимылға ерекше назар аударылды. Қазақстан Президенті халықтардың мәдени жақындасуына ықпал ететін іс-шаралардың, мысалы, Астанада өткен халықаралық «Заковат» зияткерлік ойындарының маңыздылығына тоқталды.
- Екі мемлекет басшылары екі ел халықтарының өзара тығыз қарым-қатынасына ықпал ететін білім беру және жастар саясаты саласындағы байланыстарды нығайтудың маңыздылығын атап өтті.
- Шыршықта Мұхтар Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің және Алматыда Ташкент ирригация және ауыл шаруашылығын механикаландыру инженерлері институтының филиалдарының ашылуы маңызды оқиға болды. Бұл қадамдар ұзақ мерзімді серіктестіктің негізі болып табылатын ғылым мен білімнің дамуына екі жақты қызығушылықты атап көрсетеді.
- Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық мәселелеріне үлкен көңіл бөлінді. Астанада Әлішер Науаи ескерткішінің ашылуы қазақ пен өзбек халықтары арасындағы бауырластық қарым-қатынастың символына айналды. Қасым-Жомарт Тоқаев Науаи шығармаларының түркі халықтарының ортақ мұрасы екенін және рухани байланыстарды нығайтуда маңызды рөл атқаратынын атап өтті.
- Көшбасшылар көліктік-транзиттік ынтымақтастықты нығайтуға негіз болатын тарифтерді оңтайландыру, әкімшілік рәсімдерді жеңілдету және жүктерді жеткізу мерзімдерін қысқарту мәселелерін талқылады.
- Екі жақ та Орталық Азия өңірі үшін ерекше маңызды болып табылатын трансшекаралық өзендердің су ресурстарын кешенді және ұтымды пайдаланудың маңыздылығын мойындады.
- Тағы бір маңызды оқиға Қытай – Қазақстан – Өзбекстан бағытында контейнерлік пойыздың ашылуы болды. Трансауған бағытын дамыту жөніндегі келісімдер аясында ұйымдастырылған бұл жоба көлік-логистикалық ынтымақтастықтың өсіп келе жатқан маңыздылығын білдіреді. Екі елдің көлік министрлері жүк тасымалдау көлемінің айтарлықтай өскенін хабарлады, бұл өзара сенім мен тиімді үйлестірудің артқанын көрсетеді.
- Экономикалық интеграциядағы кедергілерді жою: елдер сауда айналымын ұлғайтуға ұмтылып жатқанымен, экономикалық интеграцияны бәсеңдететін әкімшілік және сауда кедергілерін жоюға күш салу қажет.
- Көлік және логистикалық инфрақұрылымды дамыту: Транскаспий бағыты сияқты көлік дәліздерін тиімді пайдалану екі елдің келісілген іс-қимылдарын талап етеді. Бұл саладағы тығыз ынтымақтастық тауарлардың қозғалысын жылдамдатуға және шығындарды азайтуға көмектеседі.
- Су-энергетика саласындағы ынтымақтастық: әсіресе өсіп келе жатқан климаттық проблемаларды ескере отырып, су-энергетика секторындағы күш-жігерді үйлестіруді жалғастыру маңызды. Бірлескен жобалар тұрақты ресурстарды басқарудың негізін құра алады.
- Геосаяси тұрақсыздық: Орталық Азияға жаһандық геосаяси өзгерістер әсер етеді. Аймақтағы кез келген тұрақсыздандыратын факторлар қазақ-өзбек қарым-қатынасының тұрақтылығына кері әсерін тигізуі мүмкін.
- Экономикалық қиындықтар: Жаһандық экономикалық тұрақсыздық және шикізат бағасының ауытқуы екі елдің экономикалық болашағына әсер етуі мүмкін. Бұл бірлескен жобаларды жүзеге асыруды бәсеңдетіп, сауда көлемін азайтуы мүмкін.
Айнұр Бақытжанова