قازاق حالقى ءۇشىن كىندىك قاستەرلى ۇعىم. تۋعان جەرىمىزدى «كىندىك قانى تامعان جەرگە» تەڭەيمىز، انامىزدان كەيىنگى جاقىنىمىزدى «كىندىك شەشە» دەپ اتايمىز. تىرناقتاي عانا تەرىگە بايلانىستى پايدا بولعان تىيىمدارىمىز تاعى بار.ال ءسىز ونىڭ قاسيەتىنە ءۇڭىلىپ كوردىڭىز بە؟
بارلىعىمىز دەرلىك "تابالدىرىقتى باسپا", "وتتىڭ باسىنا تۇكىرمە" دەگەن تىيىمداردى ەستىپ وستىك. ال بۇل ەسكەرتپەلەر نە سەبەپتى پايدا بولدى؟ كەزىندە اتا-بابالارىمىز ۇل بالانىڭ كىندىگىن «شاڭىراقتىڭ يەسى ، تىرەگى بولسىن" دەگەن نيەتپەن تۋعان ءۇيىنىڭ تابىلدىرىعىنىڭ استىنا كومسە ، قىز بالانىڭ كىندىگىن "وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى بولسىن، ءۇيدىڭ شىراعى سونبەسىن" دەپ وتتىڭ باسىنا كومگەن ەكەن. وسىدان ءسىز بەن ءبىز بىلەتىن تىيىمدار شىقتى. ال قازىر شە؟ كىندىكتى كومبەك تۇگەلى، كورمەيمىز دە..
«اتا-بابالارىمىز كىندىككە سونشاما ءمان بەرىپ، قاسيەتىن باعالاعاندىقتان دا جاۋجۇرەك ۇلدارى، ۇلكەننىڭ الدىنان كەسىپ وتپەگەن يبالى كەلىندەرى بولدى. كىندىگى جەرگە "جابىسقان" بابالارىمىز ۇلتاراقتاي جەرىنىڭ ءوزىن جاتقا بەرمەي جان الىپ ، جان بەرىپ جاۋمەن شايقاسقان.بىزگە وسىنشاما كەڭ-بايتاق جەر قالۋىنىڭ ءبىر سىرى وسىندا جاتسا كەرەك. بۇل كۇندە جەردى "ساتامىز" دەيتىن، قارنى تويعان جەردە جۇرە بەرەتىن يت تەكتەستەر كوبەيدى. كۇل-قوقىسقا لاقتىرىلىپ، يت پەن مىسىق جەگەندىكتەن دە، ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز تىڭداماي، ءسوزىمىزدى كوتەرە الماي، يتشە ىرىلداسىپ جاتاتىنىمىز وسىدان بولۋى دا مۇمكىن",- دەيدى ەتنوگراف زەينەپ احمەتوۆا.
كىندىك شەشە
سونىمەن قاتار، حالقىمىزدا "كىندىك شەشە" دەگەن ۇعىم بار. ول - بالانىڭ تۋعان اناسىنان كەيىنگى ەرەكشە قۇرمەتپەن قارايتىن جاقىنى. وسى ورايدا تاعى دا زەينەپ احمەتوۆانىڭ پايىمداۋلارىنا سۇيەنەمىز: «بابالارىمىز "بالا كىندىك شەشەگە تارتادى",- دەپ تەگىن ايتپاعان. مۇنى قازىر عىلىم دا قوستايدى. ويتكەنى، جارىق دۇنيەگە شىر ەتىپ تۇسكەن ءسابيدىڭ پاك ءتانىن ۇستاپ، كىندىگىن كەسۋ ارقىلى ءاربىر ادامنىڭ بويىندا ءارتۇرلى دەڭگەيدە بولاتىن ءبيوورىس، جاراتىلىسىنداعى تەكتىك قاسيەتتەر بەلگىلى ءبىر مولشەردە بالاعا بەرىلەدى. سوندىقتان بالانىڭ ءوز جاقىندارىنا ۇقسامايتىن كەيبىر مىنەزدەرىنىڭ كىندىك شەشەگە تارتاتىنى انىق. "وي، بۇل پالەنشەنىڭ كىندىك بالاسى عوي، مىنەزى سودان اۋماي قالعان" دەيتىنىمىز سودان».
كىندىك پەن ادام اراسىنداعى بايلانىس
بۇگىندە مەديتسينا كىندىك پەن ادامنىڭ اراسىندا كوزگە كورىنبەيتىن نازىك بايلانىس بار ەكەنىن انىقتادى. دەسە دە، اتا-بابالارىمىز بۇل بايلانىستى ەرتەدەن-اق بىلگەن-ءدى. قازاق انا مەن بالانىڭ كىندىگىنە سۋىق تيگىزىپ الماۋىنا اسا نازار اۋداردى، سەبەبى ونىڭ ادام اعزاسىنداعى اسا ماڭىزدى بولشەك ەكەنىن ءبىلدى. ال شەتەلدىك عالىمدار كىندىكتىڭ ادام دەنەسىنىڭ ورتالىعى ەكەنىن ەندى عانا دالەلدەپ جاتىر. قىتايلىقتار بۇل ىشەكتىڭ سەزىمتال ەكەنىن ەسكەرە وتىرا، ونى مۇلدەم اشپاۋعا كەڭەس بەرەدى. ال داويستتەر كىندىكتى ەنەرگيا كوزى دەپ ەسەپتەيدى. قازىرگى تاڭدا دارىگەرلەر كىندىك قاندى ونكوگەماتولوگيالىق (قان اۋرۋى), ونكولوگيالىق، گەماتولوگيالىق اۋرۋلاردى ەمدەۋدە پايدالانادى.
ايەلدىڭ بار بايلىعى كىندىك تۇسىندا
ەزوتەريك ماماندار، تىلسىم سىرىن زەرتتەۋشىلەر ادامنىڭ كىندىك تۇسىن كيەلى دەپ سانايدى. اسىرەسە، ايەلدەر دەنەسىنىڭ وسى تۇسىنا ۇلكەن ءمان بەرگەنى ءجون ەكەن. سەبەبى ءاربىر ايەلدىڭ ادەمىلىگى مەن ايەلدىك تارتىمدىلىعىن ارتتىراتىن قۋات كوزدەرى وسى كىندىك تۇسىنداعى چاكرادا ورنالاسقان. كىندىكتى اشىپ ءجۇرۋ وسى قۋات كوزدەرىنىڭ جابىلۋىنا سوقتىرىپ، ايەلدى باقىتسىز ەتەدى دەيدى ەزوتەريكتەر.
سونىمەن قاتار ايەلدىڭ انالىق ورگانى دا وسى جەردە ورنالاسقانىن ەسكەرسەك، كىندىكتى اشىپ ءجۇرۋ ارقىلى بولاشاق انا بولۋ ارمانىنان دا الىستاتۋى مۇمكىن ەكەن. تۇرمىس قۇرا الماۋ، بەدەۋلىك، وتباسىلىق ومىردەگى باقىتسىزدىقتىڭ ءبارى دە وسى كىندىك تۇسىنداعى قۋات كوزدەرىنىڭ لاستانۋىنان. سول سەبەپتى ءاربىر اتا انا كىشكەنتاي قىزىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ءسابي كەزىنەن قىزىنىڭ ءار دەنە مۇشەسىنە ءجىتى نازار اۋدارىپ، تازا ۇستاۋىن قاداعالاۋ كەرەك دەيدى ماماندار.
مىنە، كىشكەنتاي عانا كىندىكتىڭ قاسيەتى وسىنداي. وسى ورايدا اتا-بابالارىمىزدىڭ دانالىعىنا قايران قالماسقا شارا جوق. قازاقتىڭ ءار ىرىمى مەن تىيىمى جاقسىلىققا باعىشتالعان عوي!
ديانا اسانوۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
