قازاقستان تاريحىن ءبىزدىڭ عالىمدار رەسەي تاريحشىلارىمەن بىرگە جازاتىن بولسا، تومەندەگى شايقاستى قالاي سۋرەتتەر ەكەنبىز؟ 2014 جىلى وسى شايقاس تۋرالى ماقالام ءۇشىن جەرگىلىكتى ءبىر گازەت ۇستىمنەن شاعىمدانعاندا، ولاردى بەرىك ءۋالي مەن امانگەلدى قۇرمەتۇلى توقتاتىپ ەدى... ءدال بۇگىنگى كۇندەرى يقان شايقاسىنا 160 جىل تولدى... 6-8 جەلتوقسان 1864 جىل ورىس اسكەرىنىڭ تاريحىنا قارا كۇن بولىپ ەنگەن. قىپشاق الىمقۇل مەن سادىق كەنەسارىۇلى باستاعان شاعىن قولدان وڭ..

زەرتتەۋشى مۇحيت-ارداگەر سىدىقنازاروۆتىڭ قازاق تاريحىنا قاتىستى ماقالاسىن تالداعان تاريحشى بەرەكەت كارىباەۆ ول بۇرىنعىلاردىڭ قاتەسىن قايتالاپ وتىر دەپ تۇجىرادى. سىدىقنازاروۆ كارتاداعى اتاۋعا سۇيەنىپ، تاريحتى باسقاشا توپشىلايدى، بىراق تاريحشى ونىڭ نەگىزى جوق دەپ سانايدى. تاريحشى زەرتتەۋشىنىڭ بۇرىن قاتە وقىلعان اتاۋعا سۇيەنگەنىن ايتادى. بيىل 9 قاراشا كۇنى “ەگەمەن قازاقستان” گازەتىنە ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى زاماناۋي زەرتتەۋلە..

رەسەي قازاقستانمەن بىرگە بىرلەسكەن تاريحشىلار توبىن قۇرۋدى كوزدەپ وتىر، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى قازتاگ اگەنتتىگىنە سىلتەپ. - رەسەي مەن قازاقستاندا ءبىزدىڭ ورتاق تاريحي جولمەن وتكەنىمىزبەن جانە قازىرگى تاريحىمەن بايلانىستى تاقىرىپتار ارا-تۇرا تۋىنداپ وتىرادى. وسى رەتتە، بىرلەسكەن تاريحشىلار توبىن قۇرۋ تۋرالى وڭ كەلىسىمگە قول جەتكىزىلگەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى، - دەدى رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ استاناداعى مەملەكەتتىك ..

قازاقستاننىڭ سسسر قۇرامىنان شىقپاي ەگەمەندىك جاريالاپ، ارنايى دەكلاراتسيا جاريالاۋى سول كەزدەگى باسپاسوزدە قالاي كورىنىس تاپتى؟ كەيبىر گازەتتە دەكلاراتسيا دەتالدارى قوزعالسا، تاعى ءبىر باسىلىمدار ونداعى داۋ-داماي جايىندا جازعان. سوۆەت وداعى قۇرامىنداعى قازاقستان 1990 جىلعى 25 قازاندا «قازاق سسر-ءىنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيا» قابىلدادى. وندا «قازاق سوۆەتتiك سوتسياليستiك رەسپۋبليكاسى - ەگەمەندi مەملەكەت، ول باسقا رەسپۋبليكالارمەن ..

وسى اپتادا شۆەيتساريا پارلامەنتى باسىم داۋىسپەن 1932-1933 جىلدارداعى ۋكرايناداعى گولودوموردى (اشارشىلىق) ءستاليننىڭ بۇيرىقتارىنان تۋىنداعان گەنوتسيد دەپ تانىدى. بۇل تۋرالى نەمىس تولقىنى راديوسى حابارلاپ وتىر. «تاريحي شەشىم» كسرو بيلەۋشىسى يوسيف ءستاليننىڭ ۋكراينادان استىقتى، مالدى جانە ازىق-تۇلىكتى تاركىلەۋ تۋرالى بۇيرىعىنىڭ ناتيجەسىندە ايماقتا 1932-1933 جىلدارى جويقىن اشارشىلىق بولعاندىقتان، بۇل قايعىلى وقيعا گەنوتسيد رەتىندە اۋىر قىلمىس سانالا..

گەرالديست ايدىن رىسبەكۇلىنىڭ «شەجىرە – ءومىرتانۋدىڭ، ادامتانۋدىڭ، قوعامتانۋدىڭ مەكتەبى» ماقالاسى قازاق حالقىنىڭ شەجىرەسى، جەتى اتا ۇعىمى، جانە رۋ-تايپالىق قۇرىلىمىنىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى تۋرالى تەرەڭ ويلار مەن تاريحي دەرەكتەردى تالقىلايدى. بۇل ءماتىن شەجىرەنىڭ تەك تاريحي ماڭىزىن عانا ەمەس، ونىڭ قازىرگى قازاق قوعامىنداعى ءرولىن دە كورسەتەدى. ماقالانى عىلىمي تۇرعىدان تالداي وتىرىپ، بىرنەشە نەگىزگى ماسەلەلەردى قاراستىرۋعا بولادى. شەجىرەنىڭ تاريحي الەۋ..

ويدان جانە قيالدان تۋدىرۋعا كەلمەيتىنى – تاريح. تاريح وتكەن ءومىردى ءسوز ەتكەنىمەن، بۇگىنگە جانە كەلەشەككە قىزمەت ەتەدى. الايدا تاريح زاڭدىلىقتارى مەن ەرەجەلەرىنە باعىنبايتىن ءبىر سالا بار – ول شەجىرە! شەجىرە (ارابشا – شەجىرە، قازاقشا – ۇرىق-بۇتاق ء(ۇرىم-بۇتاق) – قازاق ىشىندە ەستە جوق ەسكى زامانداردان بەرى اۋىزەكى ايتىلىپ، ءىشىنارا جازىلىپ كەلە جاتقان رۋ-تايپالارىمىزدىڭ دۇنيە باستاۋى. وندا قازاق حالقىنىڭ ءومىرى، ماقسات-مۇراتى، ادامگەرشىلىك، ۇلتتى..