قازاقتىڭ ۇيىقتاپ جاتقان ساناسىن وياتىپ، ساۋلەسىن جاققان اعارتۋشى-دەموكراتتاردىڭ ءبىرى – اباي ارتىنداعى ۇرپاعىن دا ءبىلىم مەن ونەرگە باۋلىپ، ەلگە قىزمەت ەتۋگە ونەگە كورسەتىپ، بويىنا سىڭىرە العان. «اتادان – التاۋ، انادان – تورتەۋ» اباي 7 ۇل، 3 قىز ءسۇيدى: ءدىلدادان اقىلباي، ءابدىراحمان، كۇلبادان، اكىمباي، ماعاۋيا، رايحان بولسا، ايگەرىمنەن تۇراعۇل، مەكايىل، ىزكايىل، كەنجە.
اقىلباي. اباي كوپ تالاپ قويعان ۇلدارىنىڭ ءبىرى – تۇڭعىش ۇلى اقىلباي. م.اۋەزوۆتىڭ دەرەكتەرىندە: «اقىلباي – اباي توڭىرەگىندەگى ءار جاقتى تالانتتى شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى. ونىڭ اقىندىعىمەن بىرگە ءان شىعاراتىن كومپوزيتورلىق ونەرى، ءانشى، دومبىراشى، سكريپكاشى بولعان». تالانتتى اقىلبايدىڭ «داعىستان» («كارى ءجۇسىپ»), «زۇلىس»، «جارراح باتىر» سەكىلدى داستاندارىۇرپاققا مۇرا بوپ قالعان.
ءابدىراحمان. ابايدىڭ الەم اقىندارىنىڭ جاۋھارلارىن اۋدارۋىنا ىقپال جاساعان بالالارىنىڭ ءبىرى – ءابدىراحمان. ول نەمىس ءتىلىن جەتىك ءبىلىپ، گ.ر. دەرجاۆين، ن.م. كارامزين، ۆ.ا.جۋكوۆسكي، ي.ا. كرىلوۆ، م.يۋ. لەرمونتوۆ، ا.س.پۋشكين، ن.ۆ. گوگول، ا.س. گريبوەدوۆ، ي.ۆ. گەتە شىعارمالارىن دەن قويا وقىعان. ابايدىڭ ارناۋ ولەڭدەرىنىڭ كوپشىلىگى وسى ءابدىراحمان اتىنا جازىلعان.
كۇلبادان. اباي قازاقتىڭ قىز بالاعابايلانىستى كوپ تىيىمىن قۇپتاي بەرمەگەن. جيدەبايداعى مۋزەي-ۇيدە كوپ جىل شىراقشى بولعان نيازبەك الداجاروۆتىڭ ابايدىڭ قىزى كۇلبادان جايلى ەستەلىگىندە اقىننىڭ قازاقتىڭ كەيبىر سالت-ءداستۇرىن، نانىم-سەنىمىن اسا جارتپايتىندىعى تۋرالى دا ايتىلادى.
اباي كۇلباداندى قىز بالاسى دەمەي، ماعاۋيامەن قوساقتاپ، ورىسشا ءبىلىم الۋعا سەمەيگە اتتاندىرادى. نيازبەك الداجاروۆ كۇلبدان جايلى: «ۇزىن بويلى، قىر مۇرىن، سارى ەدى، ادۋىنداپ سويلەيتىن، بىلاپىت سوزدەردى ارالاستىرىپ ايتاتىن بەيپىل اۋىز كىسى ەدى»، - دەپ ەسىنە الادى.
اكىمباي. ابايدىڭ ءدىلدادان تۋعان تاعى ءبىر ۇلى – اكءىمباي. ول جەتى جاسىندا قايتىس بولعان.
ماعاۋيا. ابايعا ەل جۇمىسىنا كومەكتەسكەن بالالارىنىڭ ءبىرى – ماعاۋيا. اقىندىققا بەت بۇرىپ, كوپتەگەن ۇساق ولەڭدەر مەن كولەمدى پوەمالار دا جازعان. «ەڭلىك-كەبەك»، «ابىلاي»، «مەدعات-قاسىم» سىندى وقىرمان قاۋىمعا ەتەنە تانىس پوەمالار ماعاۋيا ابايۇلىنا تيەسىلى.
رايحان. اباي جايلى كوپ ەستەلىك قالدىرعان قىزى – رايحان. ونىڭ اكەسى تۋرالى ەستەلىكتەرى ابايدىڭ رەسپۋبليكالىق ادەبي-مەموريالدىق مۋزەيىندە ساقتاۋلى تۇر.
تۇراعۇل. ابايدىڭ كوركەم وبرازىن جاساپ، الەمگە تانىلۋعا تۇرتكى بولعان جازۋشى م.اۋەزوۆ بولسا، سول جازۋشىنىڭ اقىن ءومىرى جايلى، شىعارماشىلىعى جايلى دەرەكتىڭ بىردەن-ءبىر كوزى ابايدىڭ ايگەرىمنەن تۋعان ۇلى – تۇراعۇلدىڭ «اكەم اباي تۋرالى» اتتى ەستەلىگى.
تۇراعۇل ابايۇلى – كەشەگى قازاقتىڭ اقتاڭگەر ۇلدارى ءا.بوكەيحان، م.دۋلاتوۆ، ج.ايماۋىتۇلىلارمەن ءبىر ساپتا، قازاقتىڭ كوزىنىڭ اشىلىپ، العا قادام باسۋىنا ىلكى قىزمەت ەتكەن ازامات. سونداي-اق، ورىس تىلىنە جەتىك تۇراعۇل اۋدارماشى دا بولعان. م.گوركي، د.لوندون، ا.نەۆەروۆ، گ.سپەرانسكي سىندى قالامگەرلەردىڭ شىعارمالارىن اۋدارىپ، قازاقتىڭ قاراڭعى كوزىنىڭ اشلۋىنا ۇلەسىن قوسقان. ابايتانۋ ءىلىمىنىڭ قالىپتاسۋىنا دا تۇرتكى بولعان.
مەكايىل. ابايدىڭ كوپ قۋعىن كورگەن بالالارىنىڭ ءبىرى – مەكايىل. 1931 جىلى باي بالاسى رەتىندە ۇستالعان. ول دا ارابشا مەن ورىسشاعا جەتىك، دومبىرا تارتىپ، ءان ايتىپ ورتاسىنا ونەرىن سىيلاعان زەردەلى جاستىڭ ءبىرى بولعان.
ىزكايىل. تۇراعۇل مەن مەكايىلدان كەيىنگى ابايدىڭ ايگەرىمنەن تۋعان ۇلى – ىزكايىل سكريپكادا ويناعان. سونىمەن قاتار قازاق دالاسىندا ەڭ العاش رەت ويقۇدىق جايلاۋىندا، ايگەرىمنىڭ وتاۋىندا قويىلعان «ەڭلىك-كەبەك» قويىلىمىندا ءرول سومداپ، اكتەرلىك قىرىنان كورىنەدى.
كەنجە. ابايدىڭ ەڭ كىشى قىزى – كەنجە. اباي اندەرىنىڭ حالىق اراسىنا تارالۋىنا كوپ ۇلەسىن قوسقان جان. ءتۇرلى جيىنداردا اباي اندەرىن ناقىشىنا كەلتىرە ورىنداعان.
اباي باۋىردان دا، بالادان دا كەندە بولماعان دەگەنمەن، ۇرپاعىنىڭ كوپ قۋعىن كورگەنىن تاريحتان بىلەمىز. ولاردىڭ ايداۋعا تۇسكەندەگى بار ايىبى – باي-باعلاننىڭ، قازاقتىڭ ىلگەرى دامۋىنا ۇلەس قوسقان اعارتۋشىنىڭ ءىزىن جالعار ۇرپاعى بولعانى.
اباي ۇرپاعىنىڭ كوپشىلىگى جەر اۋدارىلىپ، قيىندىق كورسە، كەي ۇرپاعى ينتەرنات تابالدىرىعىندا تابيەلەنىپ، تارىداي شاشىلىپ كەتكەن-ءدى. ودان قالدى, 1941-1945 جىلدار ارالاعىنداعى كسرو مەن ناتسيستىك گەرمانيا اراسىنداعى سوعىستا دا 10-نان استام ۇرپاعى ەرلىكپەن قازا تاپقان.
ابايدىڭ بەسىنشى، التىنشى ۇرپاقتارى بۇگىندە الماتى قالاسىندا ءومىر ءسۇرۋدە. ولار اقىلبايدان تاراعان ۇرپاعى – ايدوس اقىلباەۆ پەن دانيار اقىلباەۆ. ەكەۋى دە ورتا جاستان اسقان. ايدوس اقىلباەۆتىڭ – الەكساندرا، دانيار اقىلباەۆتىڭ – دانا، كاميلا، مەرۋەرت ەسىمدى قىزدارى بار.
ايجان قۇرمانباي،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
