ۇلتتىق كود دەگەنىمىز – قاي زاماندا بولسىن، ۇلتىنىڭ، حالقىنىڭ، حانىنىڭ نامىسىن تاپتاتپاعان باتىرلاردى ۇلىقتايتىن رۋح بولسا كەرەك. وسىنداي ۇلىقتاۋعا تۇرارلىق الاش ازاماتتارىنىڭ ءبىرى 15-ىندە ەل بيلەگەن تانەكە تۋرالى قازاقتىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى مۇحامەدجان تىنىشباەۆ: «1807 جىلى قىدىرالى بي قايتىس بولدى. ءدال سول جىلى ارعاناتى تاۋلارىنىڭ شىعىسىندا، تاسقورا شاتقالىندا ونىڭ نەمەرەسى، دوسەت ءبيدىڭ ۇلى تانەكە دۇنيەگە كەلدى» دەگەن مالىمەت قالدىرعان. تانەكە باتىر ورتا ءجۇز نايماننىڭ ماتاي رۋىنان شىققان ايگىلى ءبورىباي باتىردىڭ ۇرپاعى.
حIح عاسىردىڭ باسىندا قازاق حالقى ورتا ازيا، وڭتۇستىك شىعىسىندا قىتاي ىقپالىندا بولعانى ايان. قازاق حالقى الىم-سالىقتارىمەن تۇنشىقتىرىلىپ، مالى تالان-تاراجعا سالىنىپ ، تارتىپ الىنىپ، مال باعاتىن ءوز جەرىن وزدەرىنە بەرمەي، ۇستەمدىك قىلعان زامان ەدى. 1820 جىلدارى قازاق حالقى ءوز تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن ءۇش ءجۇز بىرىگىپ، كەنەسارى قاسىموۆ باستاعان ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىسى بۇتكىل قازاق دالاسىن شارپىپ، جەتىسۋعا دا جەتكەن بولاتىن. تانەكە باتىر كەنەسارى حاننىڭ ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىسىنە ءۇن قوسقان، پاتشا ۇكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنا اشىق قارسى كەلگەن. اتاپ ايتقاندا، 1846 جىلى گەنەرال ۆيشنەۆسكي جەتiسۋدىڭ بي-سۇلتاندارىمەن كەنەسارىعا قوسىلماي، پاتشا ۇكىمەتىنىڭ بوداندىعىن قابىلداۋ تۋرالى كەلىسسوز وتكىزىپ جاتقان جەرىندە تانەكە باتىردىڭ قالىڭ قولىنىڭ شابۋىلىنا ۇشىراعان.
تانەكە باتىر كەنەسارى حانعا وراسان زور قولداۋ كورسەتىپ، حاننىڭ قىرعىز ەلىنە جەتىسۋ ءوڭىرى ارقىلى وتۋىنە ۇلكەن ىقپال جاسايدى. ال وسىدان كەيىن قىرعىز ماناپتارىنىڭ رەسەي پاتشالىعىنا ساتىلىپ، كەنەسارىنىڭ باسىن الىپ، قاپال، اياگوز ارقىلى ومبىعا جىبەرگەنىن ەستىگەن تانەكە باتىر جەتىسۋ جەرىنەن ماتاي، سادىر، ارعى بەتتەن قىزاي ەلىنىڭ رۋلارىنان 2000-عا جۋىق قول جيناپ بارىپ، قىرعىز ماناپتارىن اياماي جازالايدى، قۇلدىققا جەگەدى. بۇل تۋرالى قازاقتىڭ ايگىلى تاريحشىسى ەرمۇحان بەكماحانوۆ ەڭبەكتەرىندە اتاپ وتكەن. تانەكە باتىر اتاسى قىدىرالى بيدەن باستاپ ، ارىسى ماتاي، بەرىسى قاپتاعاي ەلىنىڭ قورعانى بولادى.
كەنەننىڭ كەگىن العان تانەكەدەي باتىرمەن بار قازاق ماقتانۋعا ءتيىستى. كەنەسارى حاننىڭ باسىن ىزدەۋ كەرەك، قازاقتىڭ رۋحى قايتا تىرىلەدى دەسەك تە، كەنەسارىنىڭ باسى بۇگىن ەمەس، سول كەزدە دە تەككە كەتكەن جوق. قازاق ءوز نامىسىن جاتقا تاپتاتپادى. كوپتەگەن بولىستار مەن سۇلتاندار ورىس وتارشىلارىنا بولىسپاسا دا، حان كەنەنى قولداي المادى. ونىڭ جانىندا تانەكە بولىس ەرگە ساي مىنەز كورسەتىپ، حاننىڭ كەگىن ۋاعىندا قايتاردى. وتارشىلارمەن اشىق كۇرەسكەن باتىردىڭ ەسىمىن بۇگىن بىلايعى ءجۇرتتىڭ كوبى بىلە بەرمەيدى.
كەنەسارى حاننىڭ كەگىن قايتارعان تانەكەنى ۇلىقتاعانىمىز – حان كەنەنى ۇلىقتاعانىمىز بولار ەدى. كەنەسارىنىڭ كەگىن العان باتىر دەپ تانەكە باتىردى ۇلىقتاپ، ەسكەرتكىشتەر ورناتىپ، استانا مەن الماتى قالالارىنان كوشە بەرىپ جاتساق، ول دا ءبىر قازاقتىڭ رۋحىن كوتەرەر شارۋا، ناعىز رۋحاني جاڭارۋ بولماق ەدى.
تانەكە باتىر وسكەن ءوڭىرىنىڭ ادال پەرزەنتى رەتىندە دە از جۇمىس اتقارعان جوق. ول شىرايلى قاپالدا پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قىسىمىمەن قونىس اۋدارعان تاتارلارعا جەر بەرىپ، قامقورلىعىنا الادى. ولارعا ەكى بىردەي مەشىت جانە مەدرەسە سالىپ بەرىپ، تاتار بالالارىمەن بىرگە قازاق بالالارىن دا وقىتا باستايدى. سول كەزدەگى سالىنعان مەشىت جانە مەدرەسەنىڭ ەسكى قۇرلىسى ءالى ساقتالعان. سونىمەن بىرگە ءوز ەلىن ەگىنشىلىكپەن اينالىسۋعا دا باۋلىعان.
ال اقىن سارا ءبىرجان سالمەن ايتىسىندا “تالاسپاس تانەكەنىڭ جانباعىنا، جەڭەرمىن ەگەر تارتسا ءىس اعىنا. شەتىنەن قىدىر قونعان وڭشەڭ قۇتىم، مىڭ-مىڭداپ قۇت قالدىرعان ارت جاعىنا” دەپ دارىپتەگەن.
