Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі «Қазақстан Жаңа нақты ахуалда: іс-қимыл уақыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында берілген тапсырмасын орындау шеңберінде азаматтардың реформалар мен ұсыныстарға бастамашылық жасау үшін онлайн-петициялардың бірыңғай заңды институтын құру мақсатында нормативтік-құқықтық база әзірленді.
2023 жылғы 2 қазанда Қазақстан Республикасының ПрезидентіҚ. Қ.Тоқаев «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қоғамдық бақылау, әкімшілік рәсімдерді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға қол қойды. Заң Қазақстанда оның жұмысының қарапайым және түсінікті тетігі бар петициялар институтын құруды көздейді. Қазақстан азаматтары өтінішті электрондық форматта «Е-Өтініш» ақпараттық жүйесі арқылы немесе жазбаша өтініш түрінде бере алады. Азаматтардың сындарлы сұраныстарына жедел және тиімді жауап беру моделін құру туралы «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасының идеясы өзінің практикалық нұсқаларының бірін табады.
Басқару деңгейіне байланысты петицияларды қарау үшін мемлекеттік органдар 2,5-тен бастап қол қоюы керек 50 мың адам. Мысалы, әкімдіктердің құзыретіне жататын мәселелер үшін 50 мыңнан астам халқы бар аудандық деңгейде 2,5 мың дауыс, ал қалған жағдайлар үшін халықтың кемінде 5% - ы талап етіледі. Мәслихаттардың құзыретіне жататын мәселелер үшін 50 мыңнан астам халқы бар аудандық деңгейде 5 мың дауыс алу қажет, ал қалған жағдайлар үшін – халықтың кемінде 10%. Облыстық деңгейде мәселелер әкімдіктердің құзыретіне жататын кезде тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік тұрғындарының 1% дауысы талап етіледі, ал егер мәселелер мәслихаттардың құзыретіне жататын болса, онда халықтың кемінде 2% - ы талап етіледі. Үкіметтің құзыретіне жататын мәселелер туындаған жағдайда кемінде 50 мың дауыс алу қажет.
Орталық мемлекеттік органдардың петицияларды қарау мерзімі олар тіркелген күннен бастап 40 жұмыс күнінен аспайды, ал әкімдіктер мен мәслихаттар үшін - 20 күннен аспайды. Мемлекеттік органдар, әкімдіктер мен мәслихаттар да өтініш берушілердің қатысуымен петицияларды жария талқылауды жүргізетін болады, содан кейін бірінші басшы петицияны қарау нәтижелері туралы БАҚ-та ресми хабарламамен сөз сөйлеуге міндетті болады.
Республиканың басқару нысанын, әкімшілік-аумақтық құрылымын және мемлекеттік шекарасын өзгерту, Сот төрелігі, рақымшылық, Ұлттық қауіпсіздік және басқа да мәселелерге қатысты петициялар қабылданбайтынын атап өту маңызды
Заң алғашқы ресми жарияланған күнінен 6 ай өткен соң күшіне енеді, яғни 2024 жылдың сәуір айынан бастап қазақстандықтар петицияларды онлайн тапсыра алады.
Заңгерлер одағының төрағасы Серік Беркамалов
Астана қаласы
