17 қарашада Шавкат Мирзиеев Сурхандария облысындағы кеңес барысында аймақтың басты өзендері – Әмурдария мен Сырдариядағы су деңгейінің тақырыбын қозғады. Бұл туралы Президенттің баспасөз хатшысы Шерзод Асадов мәлімдеді, деп хабарлайды «Адырна» ұлттық порталы.
Талибандар Кош-тепа каналын салу арқылы аймақтағы су мәселесіне «отқа май құйып» жатыр.
Мемлекет басшысының айтуынша, алдағы жиырма жылда екі өзеннің ағыны 15% - ға қысқарады деп күтілуде. Қазір суды үнемдеу технологиялары кеңеюде, бірақ бұл жеткіліксіз.
Президент Сурхандария облысындағы жерлердің 80% - ы сорғылармен суарылатынын, алайда олардың 52-сінің қызмет ету мерзімі 40 жылдан асқанын атап өтті. Нәтижесінде, судың құны екі есе қымбатқа түседі, жылына 20 млн кВт/сағ электр энергиясы тиімсіз жұмсалады, ал тағы 20 мың га жерге сумен жабдықтау нашарлады.
Сондай-ақ, 1700 шақырым каналдың тең жартысы топырақ болғандықтан, судың 35 пайызы ысырап болып отыр.
Негізгі міндет «су – су тегін емес» деген идеяны халыққа терең енгізу, оны махалли белсенділерімен, зиялы қауыммен, ақсақалдармен және жалпы жұртшылықпен бірге күнделікті өмірдің ережесіне айналдыру болуы керек, — деді президент.
Шавкат Мирзиеев 47 арнаны бетондау бойынша екі жылдық бағдарлама әзірлеуді, судың үлкен шығыны бар 6 арнаны жөндеуді, 90 мың га жерді қалпына келтіруді тапсырды, келесі жылы Шерабад магистральдық арнасын жөндеуге 60 миллион доллар жинады.
Еске сала кетейік, Ауғанстан Әмурдария өзенінен су алатын Кош-тепа каналының құрылысының бірінші кезеңін аяқтаған аймақты сумен қамтамасыз ету жағдайын пайдаланып, «отқа май құюда». Сарапшылар мен мамандардың пікірінше, бұл жоба Орталық Азия елдері үшін апатқа айналуы мүмкін.
2023 жылдың қыркүйек айының ортасында Шавкат Мирзиеев Халықаралық Аралды құтқару қорының құрылтайшы мемлекеттер басшылары кеңесінің отырысында Кош-тепа арнасының тақырыбына жеке тоқталып, Орталық Азиядағы су тапшылығы мәселесін қозғады.
Президент Іс жүзінде аймақта суды пайдалану процесінің жаңа қатысушысы пайда болғанын, ол елдермен ешқандай міндеттемелермен байланысты емес екенін айтты.
Сіз ауған тарапының каналдың белсенді құрылысын жүргізіп жатқанын жақсы білесіз. Оның енгізілуі Орталық Азиядағы су режимі мен тепе-теңдікті түбегейлі өзгерте алады, - деді Шавкат Мирзиеев.
Мемлекет басшысы елдердің зерттеу институттарын тарта отырып, Кош-тепа каналы құрылысының барлық аспектілерін және оның Әмударияның су режиміне әсерін зерделеу бойынша бірлескен жұмыс тобын құру қажет деп тапты.
Өзбекстан басшысының сөзіне Ауғанстан су энергетикасы министрлігі басшысының м.а. Абдул-Латиф Мансур жауап берді. Ол Шавкат Мирзиеевтің Әмудария сулары мен Кош-тепа каналы туралы алаңдаушылығы шарт бойынша міндеттемелер бұзылған жағдайда ғана орынды болатынын мәлімдеді.
«Бірақ бұл жағдайда біз ешқандай міндеттеме қабылдаған жоқпыз. Келісім жоқ. Сондықтан біз өзімізге қажет нәрсені жасаймыз», - деді ол.
Айта кету керек, 2023 жылдың қараша айының басында Ташкентте Өзбекстанның төрағалығымен Экономикалық ынтымақтастық ұйымының саммиті өтті, оған Ауғанстаннан басқа ұйымның барлық елдері қатысты. Талибан өкілі Забихулла Муджахид ЭЫҰ кездесуі саяси емес, экономикалық принциптерге негізделуі керек деп мәлімдеді.
«Адырна» ұлттық порталы
