ر.ب. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتى رەسپۋبليكالىق تاريحي ماتەريالداردى زەرتتەۋ اقپاراتتىق ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، قر ۇعا مۇشە كوررەسپوندەنتى، ت.ع.د.، پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا اتالمىش تاقىرىپتا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن جاس ماماندارىنا ءدارىس وقىدى.
پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا ەڭ الدىمەن وتاندىڭ شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ قىسقاشا تاريحىنا توقتادى. وتاندىق شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ تاريحى ۇزاق بولماعانىمەن وتاندىق شىعىستانۋشىلاردىڭ بۇل ينستيتۋتتىڭ قۇرىلۋى ءۇشىن اتقارعا ەڭبەگى وراسان زور جانە ۇزاق جىلدىق ەڭبەكتىڭ ارقاسى ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى. ءبىر كەزدەرى شىعىستانۋشى بولعىسى كەلگەن ادامدار تاشكەنتكە، لەنينگرادقا، موسكۆا، باكۋ نە تيفليسكە بارىپ وقيعان بولسا، بۇل كۇندەرى ەلىمىزدە بىرنەشە ۋنيۆەرسيتەتتە شىعىستانۋشى مامانداردى دايىندايتىنى قۋانتارلىق جاعداي. سونداي-اق شىعىستانۋ ينستيتۋتى مەن شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ اشىلۋى ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمەن تىكەلەي بايلانىستى ەكەندىگىنە جانە وسىنداي مۇمكىندىكتىڭ قادىرىن ءبىلۋىمىز كەرەكتىگىنە ەرەكشە توقتادى.
ر.ب.سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ قۇرىلۋ تاريحى 1992 جىلدان باستالادى. بەلگىلى عالىم، تاريحشى جانە شىعىستانۋشى ر.ب. سۇلەيمەنوۆ (1931-1992) ۇيعىرتانۋ ينستيتۋتى ىشىنەن 1992-جىلى شىعىستانۋ ورتالىعىن اشادى. بۇل ورتالىقتىڭ العاشقى ديرەكتورى اكادەميك ر.ب. سۇلەيمەنوۆ. كوپ ۇزاماي وسى جىلى ر.ب. سۇلەيمەنوۆ دۇنيە سالعان سوڭ شىعىستانۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى بولىپ ف.ع.د.، پروفەسسور ەردەن زاداۇلى قاجىبەك سايلانادى. بۇل ورتالىق 1996-جىلدان باستاپ شىعىستانۋ ينستيتۋتى دەپ اتالىپ ينستيتۋتقا ر.ب. سۇلەيمەنوۆتىڭ اتى بەرىلەدى. ال، 1998-2013 جىلدار ارالىعىندا اتالمىش ينستيتۋتتىڭ ديرەكتورى قىزمەتى پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا اتقارادى. ون بەس جىلداي ديرەكتور بولعان كەزىندە اتقارىلعان بارلىق عىلىمي جۇمىستارمەن تانىسۋ ءۇشىن ر.ب.سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ رەسمي سايتىنا https://shygystanu.kz/ جۇگىنۋگە بولاتىنىن ەسكە سالدى.
پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا ستۋدەنتتەر مەن جاس ماماندارعا وقىعان لەكتسياسىندا ءاربىر شىعىستانۋشى نازار اۋدارۋ كەرەك ماسەلەلەرگە توقتادى. بىرىنشىدەن، شىعىستانۋ عىلىمى پانارالىق زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىن سالا جانە شىعىستانۋشى ۋنيۆەرسال مامان بولۋى كەرەك. شىعىستانۋشىعا تەك قانا شىعىس ءتىلىن ءبىلۋ ازدىق ەتەدى. بىرنەشە شىعىس تىلىمەن قاتار باتىس تىلدەرىن ءبىلۋى كەرەك. سونداي-اق تاريحتى، انتروپولوگيانى، قوعامتانۋدى، ءدىن، مادەنيەت، ونەر، ادەبيەت، پسيحولوگيا، فيلسوفيا، لوگيكا، ارحەولوگيا جانە ت.ب. گۋمانيتارلىق عىلىم سالالالىن جان-جاقتى مەڭگەرگەنى دۇرىس. ەكىنشىدەن، ناقتى ماقسات قويا ءبىلۋى كەرەك. مىسالى ءاربىر شىعىستانۋشى قاي عاسىرداعى، قانداي دەرەكتى زەرتتەگىسى كەلەتىنىن ناقتى بىلسە جانە سوعان جوسپارلى تۇردە ۇمتىلسا ۋاقىت جاعىنان ءارى عىلىمي جۇمىستىڭ ساپاسى جاعىنان ۇتادى. ۇشىنشىدەن، ءاربىر جاس شىعىستانۋشى باكالاۆر كەزىنەن باستاپ ماڭىزدى تاقىرىپتىڭ ءبىر شەتىنەن باستاپ زەرتتەۋگە كىرىسكەنى ءجون. ماگيستراتۋرادا وسى تاقىرىپتى تولىقتىرىپ كەڭىرەك قاراستىرسا، دوكتورانتۋرادا تۋرا وسى تاقىرىپتى كاسىبي دەڭگەيدە ناقتىلاپ زەرتتەۋ ارقىلى شىعىستانۋ عىلىمىنا ۇلكەن ۇلەس قوسارى انىق. وكىنىشتىسى كوپتەگەن جاستار ءار دەڭگەيدە ءتۇرلى تاقىرىپتاردى تاڭداپ ءارى ۋاقىتتان ۇتىلىپ ءارى جاقسى زەرتتەۋ جۇمىسىن ۇسىنا الماي جاتادى. تورتىنشىدەن، شىعىستانۋشى – زەرتتەۋشى، عالىم جانە ويشىل. ەلىمىزدىڭ وتكەنى شىعىس ەلدەرىمەن تىعىز بايلانىستى، سونىڭ ىشىندە مۇسىلماندىق شىعىس ەلدەرىمەن ءاردايىم تاعدىرلاس، تۋىس بولعان. تاريحتى زەرتتەگەندە سول تاريحتا وتكەن ويشىلدار، عۇلامالار، اقىندار، عالىمدار جانە قايراتكەرلەردى قوسا زەرتتەيمىز. ا.قۇنانبايۇلى، ش.قۇدايبەردىۇلى، م.ج. كوپەەۆ، ش.ش. ۋاليحانوۆ، ق. جالايري جانە ت.ب. تۇلعالاردىڭ ءومىرىن زەرتتەي وتىرىپ، سول داۋىردەگى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبارىن كەشەندى تۇردە قاراستىرۋ كەرەك بولادى. بەسىنشىدەن، شىعىستانۋ عىلىمى ۋاقىت تۇرعىسىنان ەكى ۇلكەن باعىتقا بولىنەدى: كلاسسيكالىق جانە قازىرگى زامان. كلاسسيكالىق شىعىستانۋ – كونە جانە ورتا عاسىرلارداعى كونە جادىگەرلەردى جان-جاقتى زەرتتەپ عىلىمي اينالىمعا قوسۋمەن اينالىسادى. سونداي-اق كونە جانە ورتاعاسىرلىق شىعىس تىلدەرىندەگى ماتىندەردى زەرتتەۋ مەن ونىڭ عىلىمي اۋدارماسىن جاسايدى. قازىرگى زامان باعىتى – حالىقارالىق قاتىناستار مەن ايماقتانۋ باعىتىندا جۇرگىزىلەدى. شىعىستانۋشى بۇگىنگى تاڭداعى ماڭىزدى گەوساياسي، الەۋمەتتىك، حالىقارالىق ماسەلەلەردى ءوزى وقيتىن ەلدىڭ ءتىلىن جەتىك ءبىلۋى مەن سول قوعامدى جان-جاقتى قاراستىرۋ ارقىلى ماڭىزدى زەرتتەۋلەر جاساي الادى. التىنشىدان، شىعىستانۋشى بولۋ ارقاشان پرەستيجدى ماماندىق بولعان جانە بولىپ قالا بەرەدى. ماماندىقتىڭ پرەستيجىن كوتەرۋ ءار ادامعا بايلانىستى. ءاربىر ادام ەڭ اۋەلى وزىنەن باستاۋ كەرەك. ياعني، ءوزى ءبىرىنشى بولىپ يدەيا تاستامايىنشا، باستاما كوتەرمەيىنشە وزىندە دە، ءوزى وقيتىن ماماندىقتا دا ىلگەرۋشىلىك بولمايدى. سوندىقتان ارقاشان ەستە ساقتاۋ كەرەك زاڭدىلىق – اركىم وزىنەن باستاۋ كەرەك جانە ءوزى ءبىرىنشى قادامدى جاساۋ قاجەت.
پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا ۆەبينار بارىسىندا كەز-كەلگەن دەرەكتى زەرتتەۋ ماڭىزدى ەكەندىگىنە توقتادى. ياعني، دەرەكتەر قاعازعا جازىلعان بولۋى مۇمكىن نەمەسە تەرىگە، تاسقا، ىدىسقا، ماتاعا جازىلعان بولۋى ىحتيمال. سونىمەن قاتار كونە جانە ورتا عاسىرلاردا تۇتىنعان بۇيىمدار بولۋى مۇمكىن. مىسالى ءتاج بەن تاق، ساراي ىشىندە قولدانعان ءاربىر بۇيىم، كيگەن كيىمدەر، قارۋ-جاراقتار، زەرگەرلىك بۇيىمدار. قىسقاشا ايتقاندا بۇنىڭ ءبارى ارتەفاكتىلەر دەپ اتالادى جانە ءاربىر ارتەفاكتىنى سويلەتە ءبىلۋ نەگىزىنەن شىعىستانۋشىنىڭ قولىنان كەلەتىن جۇمىس. سەبەبى ارتەفاكتىدە جازۋ، سۋرەت، تاڭبا جانە ت.ب. ماڭىزدى اقپاراتتىق دۇنيەلەر بولۋى عاجاپ ەمەس. ال، سول جازۋلار مەن تاڭبالاردى سويلەتەتىن ءبىرىنشى كەزەكتە شىعىستانۋشى. باسقاشا ايتقاندا ءاربىر قولجازبا، جازبا دەرەك، ارتەفاكتىنى تولىقتاي، جان-جاقتى زەرتتەۋ ماڭىزدى جانە وسى تاقىرىپقا نازار اۋدارۋ كەرەك. ءاربىر سىزىعى، بوياۋى مەن فورماسى بىزگە ماڭىزدى مالىمەت بەرەتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان شىعىستانۋشىلاردى وتە مۇقيات بولۋعا، سەرگەك جانە جان-جاقتى بولۋعا شاقىرامىن دەپ ءسوزىن جالعاستىردى.
بەلگىلى وتاندىق عالىم، بۇكىل عۇمىرىن شىعىستانۋ عىلىمىنا ارناعان پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا ۆەبينار بارىسىندا بۇگىنگى شىعىستانۋ مەكتەبىنىڭ قالىپتاسۋىنا ەڭبەگى سىڭگەن بىرقاتار عالىمداردى ەرەكشە اتاپ ءوتتى. ولاردىڭ ىشىندە ر.ب. سۇلەيمەنوۆ، ءا.ب. دەربىسالى، ۆ.پ. يۋدين، ك.ا. پيششۋلينا، ت.ق. بەيسەمبيەۆ، ج.م. تۋليباەۆا جانە ت.ب. كوپتەگەن شىعىستانۋشى عالىمدار بار. ءبىر كەزدەرى شىعىستانۋ ينستيتۋتى، شىعىستانۋشىلار دايىندايتىن ارنايى فاكۋلتەت بولماعان كەزەڭدى باستان كەشىرگەن وتاندىق اعا بۋىن شىعىستانۋشىلاردىڭ بۇگىنگى وتاندىق جاس بۋىن شىعىستانۋشىلارعا بەرەرى مول ەكەنىن ناقتى مىسالدار ارقىلى جەتكىزدى. اعا بۋىن شىعىستانۋشىلار مەن جاس بۋىن شىعىستانۋشىلاردىڭ اراسىنداعى ساباقتاستىق بولۋى كەرەك جانە الداعى ۋاقىتتا شىعىستانۋ عىلىمىنىڭ جاساۋ كەرەك جۇمىستارىنىڭ وتە كوپ ەكەندىگىنە توقتادى. پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا 1998-2013 جىلدار ارالىعىندا ر.ب. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، رەسپۋبليكالىق «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىنىڭ جەتەكشىسى جانە شىعىس دەرەكتەمەلەرىندەگى قازاقستان تاريحى سەرياسىمەن جارىق كورگەن كوپ تومدىق عىلىمي جيناقتاردىڭ جەتەكشىسى رەتىندە ءوز تاجىريبەسىمەن جاستارمەن بولىسۋگە دايىن ەكەنىن جانە شىعىستانۋ ينستيتۋتىنا اقىل-كەڭەس الۋعا كەلەتىن ءاربىر ادامعا ەسىك اشىق ەكەنىنە توقتادى.
ۆەبينار قوناعى الەمنىڭ تانىمال كىتاپحانالارىندا ساقتالعان قازاقستان تاريحى مەن رۋحانياتىنا قاتىستى شىعىس تىلدەرىندە جازىلعان ماتەريالداردى، ارتەفاكتىلەردى، كارتالار مەن قۇجاتتاردى زەرتتەۋ ۇزاق جىلدىق جۇمىس ەكەنىن ايتا كەلە، وسىنداي ماڭىزدى جۇمىستى بىرگە اتقارۋعا بارلىق شىعىستانۋشىلاردى شاقىردى. تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن ۆەبينار سۇراق-جاۋاپپەن جالعاستى جانە الداعى ۋاقىتتا ۆەبينار قوناعى جاس شىعىستانۋشىلارعا اسىرەسە ستۋدەنتتەر ءۇشىن وسىنداي تاعىلىمدى ۆەبينارلار وتكىزىپ تۇرۋعا كەلىستى.
ر.ب.سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ قۇرىلۋ تاريحى 1992 جىلدان باستالادى. بەلگىلى عالىم، تاريحشى جانە شىعىستانۋشى ر.ب. سۇلەيمەنوۆ (1931-1992) ۇيعىرتانۋ ينستيتۋتى ىشىنەن 1992-جىلى شىعىستانۋ ورتالىعىن اشادى. بۇل ورتالىقتىڭ العاشقى ديرەكتورى اكادەميك ر.ب. سۇلەيمەنوۆ. كوپ ۇزاماي وسى جىلى ر.ب. سۇلەيمەنوۆ دۇنيە سالعان سوڭ شىعىستانۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى بولىپ ف.ع.د.، پروفەسسور ەردەن زاداۇلى قاجىبەك سايلانادى. بۇل ورتالىق 1996-جىلدان باستاپ شىعىستانۋ ينستيتۋتى دەپ اتالىپ ينستيتۋتقا ر.ب. سۇلەيمەنوۆتىڭ اتى بەرىلەدى. ال، 1998-2013 جىلدار ارالىعىندا اتالمىش ينستيتۋتتىڭ ديرەكتورى قىزمەتى پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا اتقارادى. ون بەس جىلداي ديرەكتور بولعان كەزىندە اتقارىلعان بارلىق عىلىمي جۇمىستارمەن تانىسۋ ءۇشىن ر.ب.سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ رەسمي سايتىنا https://shygystanu.kz/ جۇگىنۋگە بولاتىنىن ەسكە سالدى.
پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا ستۋدەنتتەر مەن جاس ماماندارعا وقىعان لەكتسياسىندا ءاربىر شىعىستانۋشى نازار اۋدارۋ كەرەك ماسەلەلەرگە توقتادى. بىرىنشىدەن، شىعىستانۋ عىلىمى پانارالىق زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىن سالا جانە شىعىستانۋشى ۋنيۆەرسال مامان بولۋى كەرەك. شىعىستانۋشىعا تەك قانا شىعىس ءتىلىن ءبىلۋ ازدىق ەتەدى. بىرنەشە شىعىس تىلىمەن قاتار باتىس تىلدەرىن ءبىلۋى كەرەك. سونداي-اق تاريحتى، انتروپولوگيانى، قوعامتانۋدى، ءدىن، مادەنيەت، ونەر، ادەبيەت، پسيحولوگيا، فيلسوفيا، لوگيكا، ارحەولوگيا جانە ت.ب. گۋمانيتارلىق عىلىم سالالالىن جان-جاقتى مەڭگەرگەنى دۇرىس. ەكىنشىدەن، ناقتى ماقسات قويا ءبىلۋى كەرەك. مىسالى ءاربىر شىعىستانۋشى قاي عاسىرداعى، قانداي دەرەكتى زەرتتەگىسى كەلەتىنىن ناقتى بىلسە جانە سوعان جوسپارلى تۇردە ۇمتىلسا ۋاقىت جاعىنان ءارى عىلىمي جۇمىستىڭ ساپاسى جاعىنان ۇتادى. ۇشىنشىدەن، ءاربىر جاس شىعىستانۋشى باكالاۆر كەزىنەن باستاپ ماڭىزدى تاقىرىپتىڭ ءبىر شەتىنەن باستاپ زەرتتەۋگە كىرىسكەنى ءجون. ماگيستراتۋرادا وسى تاقىرىپتى تولىقتىرىپ كەڭىرەك قاراستىرسا، دوكتورانتۋرادا تۋرا وسى تاقىرىپتى كاسىبي دەڭگەيدە ناقتىلاپ زەرتتەۋ ارقىلى شىعىستانۋ عىلىمىنا ۇلكەن ۇلەس قوسارى انىق. وكىنىشتىسى كوپتەگەن جاستار ءار دەڭگەيدە ءتۇرلى تاقىرىپتاردى تاڭداپ ءارى ۋاقىتتان ۇتىلىپ ءارى جاقسى زەرتتەۋ جۇمىسىن ۇسىنا الماي جاتادى. تورتىنشىدەن، شىعىستانۋشى – زەرتتەۋشى، عالىم جانە ويشىل. ەلىمىزدىڭ وتكەنى شىعىس ەلدەرىمەن تىعىز بايلانىستى، سونىڭ ىشىندە مۇسىلماندىق شىعىس ەلدەرىمەن ءاردايىم تاعدىرلاس، تۋىس بولعان. تاريحتى زەرتتەگەندە سول تاريحتا وتكەن ويشىلدار، عۇلامالار، اقىندار، عالىمدار جانە قايراتكەرلەردى قوسا زەرتتەيمىز. ا.قۇنانبايۇلى، ش.قۇدايبەردىۇلى، م.ج. كوپەەۆ، ش.ش. ۋاليحانوۆ، ق. جالايري جانە ت.ب. تۇلعالاردىڭ ءومىرىن زەرتتەي وتىرىپ، سول داۋىردەگى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبارىن كەشەندى تۇردە قاراستىرۋ كەرەك بولادى. بەسىنشىدەن، شىعىستانۋ عىلىمى ۋاقىت تۇرعىسىنان ەكى ۇلكەن باعىتقا بولىنەدى: كلاسسيكالىق جانە قازىرگى زامان. كلاسسيكالىق شىعىستانۋ – كونە جانە ورتا عاسىرلارداعى كونە جادىگەرلەردى جان-جاقتى زەرتتەپ عىلىمي اينالىمعا قوسۋمەن اينالىسادى. سونداي-اق كونە جانە ورتاعاسىرلىق شىعىس تىلدەرىندەگى ماتىندەردى زەرتتەۋ مەن ونىڭ عىلىمي اۋدارماسىن جاسايدى. قازىرگى زامان باعىتى – حالىقارالىق قاتىناستار مەن ايماقتانۋ باعىتىندا جۇرگىزىلەدى. شىعىستانۋشى بۇگىنگى تاڭداعى ماڭىزدى گەوساياسي، الەۋمەتتىك، حالىقارالىق ماسەلەلەردى ءوزى وقيتىن ەلدىڭ ءتىلىن جەتىك ءبىلۋى مەن سول قوعامدى جان-جاقتى قاراستىرۋ ارقىلى ماڭىزدى زەرتتەۋلەر جاساي الادى. التىنشىدان، شىعىستانۋشى بولۋ ارقاشان پرەستيجدى ماماندىق بولعان جانە بولىپ قالا بەرەدى. ماماندىقتىڭ پرەستيجىن كوتەرۋ ءار ادامعا بايلانىستى. ءاربىر ادام ەڭ اۋەلى وزىنەن باستاۋ كەرەك. ياعني، ءوزى ءبىرىنشى بولىپ يدەيا تاستامايىنشا، باستاما كوتەرمەيىنشە وزىندە دە، ءوزى وقيتىن ماماندىقتا دا ىلگەرۋشىلىك بولمايدى. سوندىقتان ارقاشان ەستە ساقتاۋ كەرەك زاڭدىلىق – اركىم وزىنەن باستاۋ كەرەك جانە ءوزى ءبىرىنشى قادامدى جاساۋ قاجەت.
پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا ۆەبينار بارىسىندا كەز-كەلگەن دەرەكتى زەرتتەۋ ماڭىزدى ەكەندىگىنە توقتادى. ياعني، دەرەكتەر قاعازعا جازىلعان بولۋى مۇمكىن نەمەسە تەرىگە، تاسقا، ىدىسقا، ماتاعا جازىلعان بولۋى ىحتيمال. سونىمەن قاتار كونە جانە ورتا عاسىرلاردا تۇتىنعان بۇيىمدار بولۋى مۇمكىن. مىسالى ءتاج بەن تاق، ساراي ىشىندە قولدانعان ءاربىر بۇيىم، كيگەن كيىمدەر، قارۋ-جاراقتار، زەرگەرلىك بۇيىمدار. قىسقاشا ايتقاندا بۇنىڭ ءبارى ارتەفاكتىلەر دەپ اتالادى جانە ءاربىر ارتەفاكتىنى سويلەتە ءبىلۋ نەگىزىنەن شىعىستانۋشىنىڭ قولىنان كەلەتىن جۇمىس. سەبەبى ارتەفاكتىدە جازۋ، سۋرەت، تاڭبا جانە ت.ب. ماڭىزدى اقپاراتتىق دۇنيەلەر بولۋى عاجاپ ەمەس. ال، سول جازۋلار مەن تاڭبالاردى سويلەتەتىن ءبىرىنشى كەزەكتە شىعىستانۋشى. باسقاشا ايتقاندا ءاربىر قولجازبا، جازبا دەرەك، ارتەفاكتىنى تولىقتاي، جان-جاقتى زەرتتەۋ ماڭىزدى جانە وسى تاقىرىپقا نازار اۋدارۋ كەرەك. ءاربىر سىزىعى، بوياۋى مەن فورماسى بىزگە ماڭىزدى مالىمەت بەرەتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان شىعىستانۋشىلاردى وتە مۇقيات بولۋعا، سەرگەك جانە جان-جاقتى بولۋعا شاقىرامىن دەپ ءسوزىن جالعاستىردى.
بەلگىلى وتاندىق عالىم، بۇكىل عۇمىرىن شىعىستانۋ عىلىمىنا ارناعان پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا ۆەبينار بارىسىندا بۇگىنگى شىعىستانۋ مەكتەبىنىڭ قالىپتاسۋىنا ەڭبەگى سىڭگەن بىرقاتار عالىمداردى ەرەكشە اتاپ ءوتتى. ولاردىڭ ىشىندە ر.ب. سۇلەيمەنوۆ، ءا.ب. دەربىسالى، ۆ.پ. يۋدين، ك.ا. پيششۋلينا، ت.ق. بەيسەمبيەۆ، ج.م. تۋليباەۆا جانە ت.ب. كوپتەگەن شىعىستانۋشى عالىمدار بار. ءبىر كەزدەرى شىعىستانۋ ينستيتۋتى، شىعىستانۋشىلار دايىندايتىن ارنايى فاكۋلتەت بولماعان كەزەڭدى باستان كەشىرگەن وتاندىق اعا بۋىن شىعىستانۋشىلاردىڭ بۇگىنگى وتاندىق جاس بۋىن شىعىستانۋشىلارعا بەرەرى مول ەكەنىن ناقتى مىسالدار ارقىلى جەتكىزدى. اعا بۋىن شىعىستانۋشىلار مەن جاس بۋىن شىعىستانۋشىلاردىڭ اراسىنداعى ساباقتاستىق بولۋى كەرەك جانە الداعى ۋاقىتتا شىعىستانۋ عىلىمىنىڭ جاساۋ كەرەك جۇمىستارىنىڭ وتە كوپ ەكەندىگىنە توقتادى. پروفەسسور م.ح. ابۋسەيتوۆا 1998-2013 جىلدار ارالىعىندا ر.ب. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، رەسپۋبليكالىق «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىنىڭ جەتەكشىسى جانە شىعىس دەرەكتەمەلەرىندەگى قازاقستان تاريحى سەرياسىمەن جارىق كورگەن كوپ تومدىق عىلىمي جيناقتاردىڭ جەتەكشىسى رەتىندە ءوز تاجىريبەسىمەن جاستارمەن بولىسۋگە دايىن ەكەنىن جانە شىعىستانۋ ينستيتۋتىنا اقىل-كەڭەس الۋعا كەلەتىن ءاربىر ادامعا ەسىك اشىق ەكەنىنە توقتادى.
ۆەبينار قوناعى الەمنىڭ تانىمال كىتاپحانالارىندا ساقتالعان قازاقستان تاريحى مەن رۋحانياتىنا قاتىستى شىعىس تىلدەرىندە جازىلعان ماتەريالداردى، ارتەفاكتىلەردى، كارتالار مەن قۇجاتتاردى زەرتتەۋ ۇزاق جىلدىق جۇمىس ەكەنىن ايتا كەلە، وسىنداي ماڭىزدى جۇمىستى بىرگە اتقارۋعا بارلىق شىعىستانۋشىلاردى شاقىردى. تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن ۆەبينار سۇراق-جاۋاپپەن جالعاستى جانە الداعى ۋاقىتتا ۆەبينار قوناعى جاس شىعىستانۋشىلارعا اسىرەسە ستۋدەنتتەر ءۇشىن وسىنداي تاعىلىمدى ۆەبينارلار وتكىزىپ تۇرۋعا كەلىستى.
ع.قامباربەكوۆا،
تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسى
