ءبىلىم بەرۋدەگى اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ

2364
Adyrna.kz Telegram

وقۋ - ءبىلىم بۇلاعى ، ءبىلىم - ءومىر شىراعى دەمەكشى، XXI عاسىر بىلەكتىڭ كۇشىمەن ەمەس ، ءبىلىمنىڭ كۇشىمەن سىنالاتىن زامان. كىم ءبىلىمدى ، كىم تاپقىر جەڭىس سونىڭ ماڭىندا. قاراپ وتىرساق ، بۇل راس دۇنيە. قازىرگى كۇنى سانالى جاستار قاتارى كوبەيىپ باسەكە بولسا تەك سانامەن سىناسىپ، بىرىگەتىن بولسا بىلىمدەرىن شىڭداي وتىرىپ بىرىگىپ جۇدىرىق بولىپ ۇيىمداسادى. ءيا، بۇل كەرەمەت ەمەس پە؟

قازىرگى كۇنى بوي جارىستىراتىن زامان ەمەس سوندىقتان وقۋعا سانانىڭ دامۋىنا ، رۋحاني دۇنيەنىڭ كەمەللەنۋىنە  اسا ءمان بەرۋ قاجەت. سوندىقتۆن ، قازىرگى جاستار ومىرلەرىن كوبىرەك وقۋعا ىزدەنۋگە ارنايدى. شەت ەلدەرگە شىعىپ ۋاقىتشا وقۋمەن نەمەسە تاجىريەبي الماسۋ ءۇشىن بارادى.. «ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي» دەمەكشى ، ساپالى ءبىلىم الۋ ءۇشىن، كوبەك ءبىلۋ ءۇشىن سونشالىقتى ەڭبەكتەنۋ قاجەت.

قازىرگى زامان-اقپاراتتىق زامان. ءبارى ەلەكتروندى نەمەسە ۆيرتۋالدى جۇزەگە اسادى. بۇل دەگەنىمىز اقپاراتتى ءبىز باياعىداي اتا-انا ، اجەلەرىمىز سياقتى توم-توم قىپ ارقالاپ الىپ جۇرمەي، ءبىر عانا كىشكەنتاي سمارتفونمەن بۇكىل ەلگە ، بۇكىل قالاعان ادام  جايلى اقپارات الا الامىز. ءبىلىم بەرۋدە دە سولاي. قازىر مىسالى ءبىر ادامنىڭ بۇكىل ومىرىندەگى وسى جۇيەمەن بايلانىسى جايلى ايتايىق.

ءبىر كىشكەنتاي ءسابي انا قۇرساعىنا ءبىتتى. اتا-اناسى بارىنەن بۇرىن وسى بالانىڭ دەنساۋلىعىنا الاڭداپ ءتۇرلى پايدالى اقپاراتتاردى ۆيرتۋالدى تۇردە دە بىلاي دا الادى. بەلگىلەنگەن ۋاقىت سايىن بالا دارىگەرلەرىمەن كەزدەسىپ قۇرساقتاعى بالانىڭ جاي-كۇيىن ارنايى اقپاراتتار ارقىلى كورىپ بالانىڭ دەنساۋلاعىنىڭ اماندىعىنا كوز جەتكىزەدى. كەيىن بالا دۇنيەگە كەلگەننەن سوڭ ونى تۋىلدى دەپ ادام ساناعىنا قوسىپ قۇجاتتار جيىستىرادى. ءتىپتى، قۇجات جيىستىرعان كەزدە دە اقپارات الۋ ءۇشىن جان-جاقتى اقپاراتتا كومپيۋتەرلىك قۇرىلعىعا ەنگىزەدى. بالاعا تۋ جونىندە كۋالىك بەرگەندە ين دەگەن ءسوز تۇرادى، بۇل جايلى كىشىكەنە ايتىپ وتەيىن.

جەكە سايكەستەندىرy ءنومىرى (جسH) – 12 تسيفpدان تۇراتىن بىرەگەي كومبيناتسيانى بىلدىرەدى، قۇجاتتاردى دايىنداۋدىڭ اقپاراتتىق-وندىرىستىك جۇيەسىندە باستاپقى تىركەلگەن كەزدە جەكە تۇلعا ءۇشىن  قۇرىلادى. جCH بىرەگەيلىك جانە وزگەرمەۋشىلىك قاعيداتتارىن ەسكەرە وتىرىپ قالىپتاستىرىلادى. جسن دەرەكتەرىنىڭ قۇرىلىمىندا پايدالانىلاتىن ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى اقپاراتتىق بانكتەر دەرەكتەرىنىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ ماقساتىندا ول باستاپقى قالىپتاستىرىلعان ساتتەن باستاپ قانداي دا ءبىر تۇرلەندىرۋگە نەمەسە قايتا قۇرۋعا جاتپايدى.[1] وسى جۇيەگە تىركەلۋ ارقىلى كەز كەلگەن جەرگە جسن نومەرىن تەرسە ادام جايلى اقپارتتاردىڭ ءبارى كومپيۋتەردەن شىعىپ تۇرادى. باۆستىسى، ازاماتتىڭ نومەرى بولسا بولدى.. جاڭاعى ايتىپ وتىرعان مالىمەتتەردىڭ ءبارى Egov- حالىققا ونلاين اقپارات بەرەتىن جانە حالىققا قوسىمشا ءبلىىم بەرەتىن ەلەكتروندى ۇكىمەت. بۇل قۇرالدىڭ جۇيەگە ەنگەنىنە 10 جىل بولس دا ، 10 جىل ءىشىندى قانشاما مۇمىكىندىكتەرگە ءوول جەتكىزدى. مىسالى، بۇرىن كەزەككە تۇرىپ بۇكىل ۋاقىت كەزەكپەن وتەتىن ، ال كەي ادامدار اقشا ۇسىنۋ ارقىلى بىردەن كەزەكسىز كىرىەتىن . مۇندا كوررۋپتسيا جايلى ءسوز قوزعاپ وتىرمىز. بۇل دەگەنىمىز ، ادامدار تەك قانا قولايلىلىق تۋدىرماي ، سونىمەن قاتار، قىلمىستىڭ دا الدىن الىپ جاتىر. جاڭاعى ايتىپ كەتكەن ەلەكتروند ىقۇرال 2019 جىلى ودان دا قارقىندى دامىدى. ويتكەنى، كوۆيد 19 جۇقپالى اۋرۋى پايدا بولىپ قانشاما ادام زارداپ شەكتى. سول كەزدە ساقتىق شارالارىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر قابىلداپ ارىقاراي ىزدەنىستى ونلاين ارقىلى ءبىلىم الدى. بۇل وسى كەزدە ۇلكەن كومەگىن تيگىزدى، قانشاما ادامعا ءتۇسىنۋ ءۇشىن وسىنداي جۇيە قولداندى.وسى ارقىلى ءبىلىم ، اقپارات الدى. بۇل اقپاراتتىق تەحنولوگيالارعا جاتادى.

ال كەيىن ەندى بالانى بال-باقشاعا ، مەكتەپكە جىبەرەدى. قازىرگى كۇنى مەكتەپتىڭ وزىندە باعالار باياعىداي جۋرنالعا قويىلمايدى. ءبارى ، ەلەكتروندى جۋرنالعا قويىلادى. سونىمەن قاتار، ۆيرۋس كەزىندە ونلاين مەكتەپ دەگەن جۇيە پايدا بولدى. بالالار مەكمەپكە بارماي ونلاين ، ياعني قاشىقتىقتان وقىپ ءجۇردى. بۇل دەگەنىمىز دە ءبىلىم الۋ جولدىنداعى اقرپارارتاتتىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا جاتادى. BilimLand — قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە ەڭ زاماناۋي ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنىڭ ەڭ ءىرى كوللەكتسياسى. بۇل كۋرستار ءارتۇرلى جاستاعى بالالاردى وقىتۋعا

BilimLand — قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە ەڭ زاماناۋي ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنىڭ ەڭ ءىرى كوللەكتسياسى. بۇل كۋرستار ءارتۇرلى جاستاعى بالالاردى وقىتۋعا ارنالعان قۇرال.[2] بالالار وسى القىلى وتە كوپ ءبىلىم الدى، ىزدەندى. ءتىپتى، باوانىڭ وقۋى ءۇشىن جارسىترا ۇيىمداستىرىلدى. كىم كوپ بالل جيناسا تاپسىرمالادردى جاساپ ، سول بالالارعا سمارتفون ، قول ساعاتى ۇتىسقا ع ياعني جەڭىمپازعا بەرىلدى. بۇل ءار بالانى وقۋعا دەگەن ىنتاسىن اشتى. قازىرگى 5  جىلمەن سالىسىتىرعاندا بالالار وسىندا ي جۇيەلەر ارقىلى قولدانا وتىرىپ ىزدەنپازدىق دەگەن قاسيەتتەردى بويلارىنا جيىستىردى.

ال جوعارى دا ايتىپ كەتكەن قۇرال ، ياعني وقۋشىلاردىىڭ باعاسى مەن ءوورتىندىسى ۇستازداردىڭ ءبىلىم بەرۋدەگى كۇندىك جوسپارى كۇندەلىك kz دەگەن ەلەكتروندى قۇرالعا ەنەدى. مۇندا وقۋ جايلى، ونىڭ ءتارتىبى جايلى ءبارى جازىلادى.

ال كيىن وقۋ ءبىتىرىپ جوعارى وقۋ ورنىنىا تۇسەدى. مۇندا ءوزىمىز جايلى ، ياعني ءوزىمنىڭ كوزقاراسىم جايلى ايتا الامىن.

مەن تۇران ۋنيۆەرسيتەتىندە 1 كۋرس وقيمىن. وقۋعا تۇسكەندە بۇل ۋنيۆەرسيتە باسقا ۋنيۆەسيتەتتەرگە قراعاندا كادىمگىلەي ءبىرشاما دامىپ كەتكەنىن جانە شەت ەل بىلىمدەرمەن جۇمىس جاسايتىنىن جانە شەت ەلدەرمەن ستۋدەنت الماسۋ قارقىندى جۇزەگە اساتىنىن بايقادىم ، ەستىدىم، كوزىم دەتتى. كەيىن وق باستالعانادا ، ءبىز جايلى اقپارارتاردىڭ ءبارى وزدەرىنىڭ دەرەكناما جينايتىن قۇرالدارىنا ەندى.

وقۋ باستالعاندا بىزگە ءبىر نومەرلەر مەن پوچتا ۇسىنىلدى. بۇل پلوتونۋس ەكەن. پلاتنۋس بۇل وتە قولايلى قۇرال.

Platonus ستۋدەنتتەردى اكىمشىلەندىرۋدى، وقۋ پروتسەسىن قولداۋدى، كرەديتتىك جۇيەنى، قاشىقتىقتان وقىتۋدى، سونداي-اق ەلەكتروندىق قۇجات اينالىمى جۇيەسىن قوسا العاندا، جوعارى وقۋ ورىندارى مەن كوللەدجدەردىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىن كۇندەلىكتى جۇمىستى ايتارلىقتاي جەڭىلدەتۋگە جانە اۆتوماتتاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جاقىندا Platonus پلاتفورماسى ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەت جۇيەسىنە ەنگىزىلدى، وسى پلاتفورمانىڭ ارقاسىندا وقىتۋشىلار ستۋدەنتتەردىڭ ساباققا قاتىسۋىن باقىلاۋعا وتە ىڭعايلى  .

قازىرگى كۇنى ءبىز كۇنىگە وسى ەلەكتروندى جۇيەمەن جۇمىس جاسايمىز.

كەلەسى جۇيە بۇل – كانۆاس. كانۆاس ارقىلى ءبىز كۇندىلىكتى تاپسىرمالار ورىنداپ وقىتۋشىلارمەن الماسىپ وتىرامىز. مەن كوزقارااسىم وتە جاقسى. سەەبەى، ءبىز باياعىداي داپتەر ، كىتىاپ ارقالاپ جۇرمەيمىز. ال ۇستازلار باياعىداي كىتىپتار مەن ۇيمە داپتەردەردى تەكسەرىپ اۋرە بولسايدى. بۇل تەك قانا سول ءۇشىن عانا ەمەس، ول وتە ىڭعايلى قۇرال. قانشاما ءبىلىم ادىق جانە قانشاما ۋاقىتتى بىزگە بوساتىپ بەرەدى. ياعني، سول ارقىلى وقىپ الىپ جازىپ ۇسىنمىز. ءتىپتى، ساباققا بارا الماي قالعان بالانىڭ ءوزى وسى جۇيەنى قولدانۋ ارقىلى بىلمەگەن ءبىلىمىن تولىقتىرىپ الادى. ءيا، بۇل جۇيە مەن ءۇشىن وتە قولايلى. باسقا دا توپتاستارىم دا وسى جۇيەنى قولدانادى. ءتىپتى، امريكادا تاعى باسقا ەلدەردە وسى ەلەكيروندى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قولدانادى ەكەن.

قورتىندىلاي كەلە، ءبىزدىڭ زامانىمىز اقپاراتتار الۋ زامانى، ءبىلىم زامانى . ءبىز ءبىلىم الۋ ارقىلى وي جارىستىرامىز. جوعارى دا ، ءبىلىم بەرۋ قۇرالدارىن ايتىپ كەتتىم. مىسالى، ەگوۆ، بىلىملەند. كۇندەلىك كز ، كانۆاس ، پلاتونۋس ، 2گيس، تەلەفونىمىزداعى قۇرالدار بارلىعى دا ءبىز ءۇشىن وتە قولايلى. سوندىقتان مەنىڭ بۇل قۇرالدارعا جانە قازىرگى زامان تالابىنا ساي ، ءبىلىم الۋداعى ىڭعايلىلىعىنا ءسوزىم جوق. مەنىڭ ايتارىم ، وسىنداي جۇيەلەردى ادامدارعا قولايلى بولۋ ءۇشىن كوبەيتۋ قاجەت.

ريزا حالەنوۆا،

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر