Oqu - bılım būlaǧy , bılım - ömır şyraǧy demekşı, XXI ǧasyr bılektıŋ küşımen emes , bılımnıŋ küşımen synalatyn zaman. Kım bılımdı , kım tapqyr jeŋıs sonyŋ maŋynda. Qarap otyrsaq , būl ras dünie. Qazırgı künı sanaly jastar qatary köbeiıp bäseke bolsa tek sanamen synasyp, bırıgetın bolsa bılımderın şyŋdai otyryp bırıgıp jūdyryq bolyp ūiymdasady. İä, būl keremet emes pe?
Qazırgı künı boi jarystyratyn zaman emes sondyqtan oquǧa sananyŋ damuyna , ruhani dünienıŋ kemellenuıne asa män beru qajet. Sondyqtvn , qazırgı jastar ömırlerın köbırek oquǧa ızdenuge arnaidy. Şet elderge şyǧyp uaqytşa oqumen nemese täjıriebi almasu üşın barady.. «Bılım inemen qūdyq qazǧandai» demekşı , sapaly bılım alu üşın, köbek bılu üşın sonşalyqty eŋbektenu qajet.
Qazırgı zaman-aqparattyq zaman. Bärı elektrondy nemese virtualdy jüzege asady. Būl degenımız aqparatty bız baiaǧydai ata-ana , äjelerımız siiaqty tom-tom qyp arqalap alyp jürmei, bır ǧana kışkentai smartfonmen bükıl elge , bükıl qalaǧan adam jaily aqparat ala alamyz. Bılım berude de solai. Qazır mysaly bır adamnyŋ bükıl ömırındegı osy jüiemen bailanysy jaily aitaiyq.
Bır kışkentai säbi ana qūrsaǧyna bıttı. Ata-anasy bärınen būryn osy balanyŋ densaulyǧyna alaŋdap türlı paidaly aqparattardy virtualdy türde de bylai da alady. Belgılengen uaqyt saiyn bala därıgerlerımen kezdesıp qūrsaqtaǧy balanyŋ jai-küiın arnaiy aqparattar arqyly körıp balanyŋ densaulaǧynyŋ amandyǧyna köz jetkızedı. Keiın bala düniege kelgennen soŋ ony tuyldy dep adam sanaǧyna qosyp qūjattar jiystyrady. Tıptı, qūjat jiystyrǧan kezde de aqparat alu üşın jan-jaqty aqparatta kompiuterlık qūrylǧyǧa engızedı. Balaǧa tuu jönınde kuälık bergende İİN degen söz tūrady, Būl jaily kışıkene aityp öteiın.
Jeke säikestendıry nömırı (JSH) – 12 sifpdan tūratyn bıregei kombinasiiany bıldıredı, qūjattardy daiyndaudyŋ aqparattyq-öndırıstık jüiesınde bastapqy tırkelgen kezde jeke tūlǧa üşın qūrylady. JCH bıregeilık jäne özgermeuşılık qaǧidattaryn eskere otyryp qalyptastyrylady. JSN derekterınıŋ qūrylymynda paidalanylatyn ärtürlı deŋgeidegı aqparattyq bankter derekterınıŋ tūtastyǧyn saqtau maqsatynda ol bastapqy qalyptastyrylǧan sätten bastap qandai da bır türlendıruge nemese qaita qūruǧa jatpaidy.[1] Osy jüiege tırkelu arqyly kez kelgen jerge JSN nomerın terse adam jaily aqparttardyŋ bärı kompiuterden şyǧyp tūrady. Bavstysy, azamattyŋ nomerı bolsa boldy.. Jaŋaǧy aityp otyrǧan mälımetterdıŋ bärı Egov- halyqqa onlain aqparat beretın jäne halyqqa qosymşa blıım beretın elektrondy ükımet. Būl qūraldyŋ jüiege engenıne 10 jyl bols da , 10 jyl ışındı qanşama mümıkındıkterge öol jetkızdı. Mysaly, būryn kezekke tūryp bükıl uaqyt kezekpen ötetın , al kei adamdar aqşa ūsynu arqyly bırden kezeksız kırıetın . Mūnda korrupsiia jaily söz qozǧap otyrmyz. Būl degenımız , adamdar tek qana qolailylyq tudyrmai , sonymen qatar, qylmystyŋ da aldyn alyp jatyr. Jaŋaǧy aityp ketken elektrond yqūral 2019 jyly odan da qarqyndy damydy. Öitkenı, Kovid 19 jūqpaly auruy paida bolyp qanşama adam zardap şektı. Sol kezde saqtyq şaralaryn memlekettık qyzmetkerler qabyldap ärıqarai ızdenıstı onlain arqyly bılım aldy. Būl osy kezde ülken kömegın tigızdı, qanşama adamǧa tüsınu üşın osyndai jüie qoldandy.Osy arqyly bılım , aqparat aldy. Būl aqparattyq tehnologiialarǧa jatady.
Al keiın endı balany bal-baqşaǧa , mektepke jıberedı. Qazırgı künı mekteptıŋ özınde baǧalar baiaǧydai jurnalǧa qoiylmaidy. Bärı , elektrondy jurnalǧa qoiylady. Sonymen qatar, virus kezınde Onlain mektep degen jüie paida boldy. Balalar mekmepke barmai onlain , iaǧni qaşyqtyqtan oqyp jürdı. Būl degenımız de bılım alu joldyndaǧy aqrparartattyq tehnologiialardy qoldanuǧa jatady. BilimLand — qazaq, orys jäne aǧylşyn tılderınde eŋ zamanaui bılım beru mazmūnynyŋ eŋ ırı kolleksiiasy. Būl kurstar ärtürlı jastaǧy balalardy oqytuǧa
BilimLand — qazaq, orys jäne aǧylşyn tılderınde eŋ zamanaui bılım beru mazmūnynyŋ eŋ ırı kolleksiiasy. Būl kurstar ärtürlı jastaǧy balalardy oqytuǧa arnalǧan qūral.[2] Balalar osy alqyly öte köp bılım aldy, ızdendı. Tıptı, baoanyŋ oquy üşın jarsytra ūiymdastyryldy. Kım köp ball jinasa tapsyrmaladrdy jasap , sol balalarǧa smartfon , qol saǧaty ūtysqa ǧ iaǧni jeŋımpazǧa berıldı. Būl är balany oquǧa degen yntasyn aşty. Qazırgı 5 jylmen salysytyrǧanda balalar osynda i jüieler arqyly qoldana otyryp ızdenpazdyq degen qasietterdı boilaryna jiystyrdy.
Al joǧary da aityp ketken qūral , iaǧni oquşylardyyŋ baǧasy men öortyndysy ūstazdardyŋ bılım berudegı kündık jospary Kündelık kz degen elektrondy qūralǧa enedı. Mūnda oqu jaily, onyŋ tärtıbı jaily bärı jazylady.
Al kiın oqu bıtırıp joǧary oqu ornynya tüsedı. Mūnda özımız jaily , iaǧni özımnıŋ közqarasym jaily aita alamyn.
Men Tūran universitetınde 1 kurs oqimyn. Oquǧa tüskende būl universite basqa univesitetterge qraǧanda kädımgılei bırşama damyp ketkenın jäne şet el bılımdermen jūmys jasaitynyn jäne şet eldermen student almasu qarqyndy jüzege asatynyn baiqadym , estıdım, közım dettı. Keiın oq bastalǧanada , bız jaily aqparartardyŋ bärı özderınıŋ dereknama jinaityn qūraldaryna endı.
Oqu bastalǧanda bızge bır nomerler men pochta ūsynyldy. Būl Plotonus eken. Platnus būl öte qolaily qūral.
Platonus studentterdı äkımşılendırudı, oqu prosesın qoldaudy, kredittık jüienı, qaşyqtyqtan oqytudy, sondai-aq elektrondyq qūjat ainalymy jüiesın qosa alǧanda, joǧary oqu oryndary men kolledjderdıŋ aqparattyq jüielerın kündelıktı jūmysty aitarlyqtai jeŋıldetuge jäne avtomattandyruǧa mümkındık beredı. Jaqynda Platonus platformasy bızdıŋ universitet jüiesıne engızıldı, osy platformanyŋ arqasynda oqytuşylar studentterdıŋ sabaqqa qatysuyn baqylauǧa öte yŋǧaily .
Qazırgı künı bız künıge osy elektrondy jüiemen jūmys jasaimyz.
Kelesı jüie būl – kanvas. Kanvas arqyly bız kündılıktı tapsyrmalar oryndap oqytuşylarmen almasyp otyramyz. Men közqaraasym öte jaqsy. Seebeı, bız baiaǧydai däpter , kıtıap arqalap jürmeimız. Al ūstazlar baiaǧydai kıtıptar men üime däpterderdı tekserıp äure bolsaidy. Būl tek qana sol üşın ǧana emes, ol öte yŋǧaily qūral. Qanşama bılım adyq jäne qanşama uaqytty bızge bosatyp beredı. Iаǧni, sol arqyly oqyp alyp jazyp ūsynmyz. Tıptı, sabaqqa bara almai qalǧan balanyŋ özı osy jüienı qoldanu arqyly bılmegen bılımın tolyqtyryp alady. İä, būl jüie men üşın öte qolaily. Basqa da toptastarym da osy jüienı qoldanady. Tıptı, Amrikada taǧy basqa elderde osy elekirondy bılım beru jüiesın qoldanady eken.
Qortyndylai kele, bızdıŋ zamanymyz aqparattar alu zamany, bılım zamany . Bız bılım alu arqyly oi jarystyramyz. Joǧary da , bılım beru qūraldaryn aityp kettım. Mysaly, Egov, Bılımlend. Kündelık kz , KAnvas , Platonus , 2gis, telefonymyzdaǧy qūraldar barlyǧy da bız üşın öte qolaily. Sondyqtan menıŋ būl qūraldarǧa jäne qazırgı zaman talabyna sai , bılım aludaǧy yŋǧailylyǧyna sözım joq. Menıŋ aitarym , osyndai jüielerdı adamdarǧa qolaily bolu üşın köbeitu qajet.
Riza HALENOVA,
"Adyrna" ūlttyq portaly
