سوناۋ ستۋدەنت كەزىمىزدە عانا جولىمىز توعىسقاندىقتان، بۇگىنگى بەلگىلى ءتىلشى عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى كارىمبەك قۇرماناليەۆتىڭ قانداي بالا بولعانىن بىلمەيمىز. بىراق قازىرگى تاۋ قوپاراتىن، ەگەر قوپاراتىن تاۋ تابىلا قويماسا، الدىنان شىققان كەز-كەلگەن توبەنى اۋدارىپ تاستايتىن بولەك بولمىسىنا قاراپ، شامامەن ونىڭ بالالىق شاعىنداعى قيمىل-قارەكەتىن جوبالاۋ ونشا قيىنعا تۇسە قويماس. بىزدىڭشە، ول جورگەگىندە دە تىنىش جاتپاي، بەسىكتەن قايتا-قايتا باسىن شىعارىپ، شىمىلدىقتان سىعالاپ، باسقا بەسىكتەگى بالالار نە ىستەپ جاتىر ەكەن دەپ، مالىمەت العانشا تاعات تاپپاي جىبىرلاپ، ۇنەمى قوزعالا بەرەتىن ەتى ءتىرى ەلگەزەك ءارى گيپەراكتيۆنىي بوپە بولعان سياقتى. سان-مىڭداعان وزگە سابيگە «جىلاماعان بالا ەمشەك قايدا؟»، – دەسەك، ءبىتىمى باسقا بۇل بالاعا «سۇراماعان بالاعا ەمشەك قايدا؟»، – دەگەن جاراساتىن سەكىلدى. كىشكەنتاي كارىمبەك بالا بولىپ جىلاپ كورگەن جوق. ياعني، و باستان ءوز نەسىبەسىن ءوزى تاۋىپ جەدى. قىسقاسى، قارشادايىنان باسەكەلەستىككە قابىلەتتى بالا بولىپ ءوستى.
ءبىز كازگۋ-دەن قايتا-قايتا وماقاسا قۇلاپ، يت ءمىنىپ، يرەك قامشىلاپ جۇرگەندە ول ىڭ-شىڭسىز عانا ينيازعا ءتۇستى. ءسويتىپ، باسەكەلەستىككە قابىلەتتى بالا ەندى ءۇش ءتىل بىلەتىن ءۇش تۇعىرلى ستۋدەنت اتاندى. «بوزبالاسىڭ ساياسي، كوزقاراسىڭ ساياسي، ورىنىڭنان اقىرىن، قوزعالاسىڭ ساياسي» دەپ ءبىر اقىننىڭ ءبىر ارىپتەسىنە ايتقانى سەكىلدى، ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز دە ەلدىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىرىنە ەرتە ارالاستى. تەك اقىرىن جۇرمەيدى، قوزعالىسىنا كوز ىلەسپەيدى. بۇگىندە بارشاعا بەلگىلى «توم مەن دجەرريدىڭ» جىلدامدىعىن دا جولدا قالدىرادى.
سول جىلدامدىق وعان ءومىر بويى سەرىك بولىپ كەلەدى. مىنە، قاراڭىز... جيىرما جاسىندا جانىعىپ ۇيلەنىپ، جيىرما ءبىر جاسىندا ۇلدى بولدى، قىرىق ءۇش جاسىندا نەمەرەلى بولدى. ەندى قازىر اتاسى مەن اجەسىنە كۇنىگە ءبىر قىز اكەپ تانىستىرىپ جۇرگەن تۇڭعىش نەمەرە سولاردىڭ بىرەۋىنە توقتاسا، ۇزاماي شوبەرەلى دە بوپ قالار. جيىرما ءتورت جاسىندا ءوزى بىتىرگەن وقۋ ورنىنىڭ كاسىپوداق كوميتەتىنىڭ توراعالىعىنا ءارى ينستيتۋتتىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەر جونىندەگى پرورەكتورلىعىنا جوعارىلادى. ودان سوڭ باسشىلىق قىزمەتتەگى وڭتۇستىكتىڭ قازاقتارىنا جايسىز تيگەن جەلتوقساننىڭ جەلى ونى جاقسىلاپ ءبىر باسىنان اسىرا ءۇيىرىپ-ءۇيىرىپ الدى دا، ىرگەدەگى جەنپي-گە قاراي لاقتىردى. قالاي لاقتىرسا دا مايىپ بولماي، بۇل جەرگە دە مىسىق سەكىلدى اياعىمەن ءتۇستى. ەسەبى جوق قىز-قىرقىننىڭ ورتاسى وزىنە ابدەن ۇناعان بولۋى كەرەك، سول جۇرگەننەن وسى وقۋ ورنىندا باقانداي ون ءۇش جىل ايالدادى. جاي جۇرگەن جوق، ءتىل عىلىمىنا تۇرەن سالدى. عىلىمدى ايتاسىڭ، ءبىز «جاس الاشتا» اقپاراتتىڭ اق قارىندا ومبىلاپ جۇرگەندە، ول ومبى قازاقتارىنىڭ ءتىلىن زەرتتەپ، جولىنداعى كەدەرگىنىڭ ءبارىن بومبىلاپ ءجۇردى.
بايلاپ قويساڭ تۇرمايتىن سونداي ءبىر تىنىمسىز بالا بولدى ءوزى. وتىزدان اسا بەرە جوعارى اتتەستاتسيالىق كوميسسيا بەكىتكەن پروفەسسور كۋالىگىن قالتاسىنا سالدى. ونى ەت قىزۋىمەن دوكتورلىق قورعاماي تۇرىپ-اق يەلەنىپ الدى. ودان سوڭ ەرەنعايىپ وماروۆپەن بىرلەسىپ، «قاينار» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قازىعىن قاقتى. مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ مارتەبەسىن كوتەردى. ايتەۋىر جان-جاعىڭنىڭ ءبارى جاراتىلىس قوي دەپ، جاراتىلىستانۋ عىلىم اكادەمياسىنىڭ جۇمىسىن ورگە باستىردى. باتىس ءسىبىر قازاقتارىنىڭ تىلىنەن كانديداتتىق، ءسوزجاسام ماسەلەلەرىنەن دوكتورلىق قورعادى. «اتادان التاۋ، انادان تورتەۋ، جالعىزدىق كورەر جەرىم جوق»، – دەپ اباي ايتپاقشى، ءوز اكەسى ارىستانبەكتەن كەيىنگى اكەسى شورا سارىباەۆتىڭ، ءوز شەشەسى ءتولباسىدان كەيىنگى شەشەسى نۇرجامال ورالباەۆانىڭ مەرەيىن ۇستەم ەتكەن شيراق شاكىرت بار شاكىرتتىڭ الدى بولدى. شورا كوكەمنەن عىلىمي ەڭبەك قورعاعان ون جەتى ىزدەنۋشى مەن نۇرجامال اپامنىڭ قاناتىندا بولعان جەتپىس بەس ۇل-قىزدىڭ ىشىندەگى جالعىز اكادەميك ازىرگە وسى. سوندىقتان كەيبىر ارىپتەستەرى ايتىپ جۇرگەندەي، دەريۆاتولوگيانىڭ دارابوزى دەيمىز بە، نەمەسە ءسوزجاسامنىڭ پاروۆوزى دەيمىز بە، بىلمەيمىز عوي، ايتەۋىر، بىراق ناق وسى ۇعىمدار ونىڭ ۇنەمى بۇزىپ-جارىپ جۇرەتىن بولەكتەۋ بولمىسىنا شىنىندا دا ءدوپ كەلە مە دەپ قالام.
بيىل ءبىراز جىگىتتەر الپىستىڭ التىن قاقپاسىن اشتى. قاقپاسىن اشىپ قانا قويماي، سول الپىسقا التىننان باۋ تاقتى. سول باۋدى الپىستىڭ التىن قازىعىنا شالىپ تۇرىپ بايلاعاننىڭ بىرەۋى – تانىمال ءتىلشى-عالىم كارىمبەك قۇرماناليەۆ.
الپىسقا جۇرت ءارتۇرلى جولمەن، ءارتۇرلى مىنەزبەن، ءارتۇرلى كەيىپپەن كەلدى. ماسەلەن، مىناداي الپىستار بار... ايشۋاق الپىس. اقجايناق الپىس. اعەدەن الپىس. اقكوڭىل الپىس. ازۋسىز الپىس. اساۋ الپىس. اسقاق الپىس. ايبارلى الپىس. اشۋشاڭ الپىس. اقىرعان الپىس... ال كارىمبەكتىڭ الپىسى العىر الپىس، الىمدى ءارى شالىمدى الپىس. تۋراسىنان ايتادى. توتەسىنەن تارتادى. بەلى باردى بۇگىلتەدى. ءۇنى باردى ۇگىلتەدى. جانى باردى جىبىتەدى. جەلى باردى جۇگىرتەدى. اقيقاتتى تارازىعا تارتاتىن ساتتە سونىڭ ولشەم بىرلىگى رەتىندە ءاردايىم ىستىق كوجەسى مەن سۋىق كوجەسى دايىن تۇرادى. ول كوجەنى ءىشىپ تە جارىتپايدى. ىستىعىن ىستىق، سۋىعىن سۋىق دەيدى دە، ايتارىن ايتىپ، جونىنە كەتەدى. كەيدە بولماشى نارسەگە تەز تۇتانىپ، تۇتىگىپ سالا بەرگەندە، تولەبيدىڭ اۋىلىنا ۋاقىتشا ۇستاۋعا بەرە تۇرعان ماحامبەتتىڭ ۇرپاعى ما دەپ قالاسىڭ. بىراق ايتىمى تەز، قايتىمى ودان دا تەز.
قوعامداعى قازىرگى وزگەرىستەرگە دەر كەزىندە ءۇن قوسىپ جۇرگەن ازامات. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تۇراقتى سپيكەرى. جاراسقاننىڭ عافۋ قايىربەكوۆكە ارناعان ەپيگرامماسىن ءسال-ءپال جاڭارتساق، «تەلەفوندى باسىپ قالساڭ – كارەكەڭ، تەلەگرامدى اشىپ قالساڭ – كارەكەڭ. تەلەديداردى قوسىپ قالساڭ – كارەكەڭ، WhatsApp-تى ءسال توسىپ قالساڭ – كارەكەڭ... «تەنگريدى» قاراپ قالساڭ – كارەكەڭ، «تيك-توكتاردى» ساراپتاساڭ – كارەكەڭ. اكىمدىكتە وڭاشا جەر بار ەكەن، كىرىپ كەلسەڭ، مۇندا دا ءجۇر كارەكەڭ»... ءجۇرسىن. كەرەك بولعان جۇرەدى دە. ايتسىن. بىلگەن سوڭ ايتادى دا... بەدەلدى ساراپشى، بەلسەندى ساراپشى. دۇرىس قوي ەندى...
ايتەۋىر ەڭبەگى ەلەنىپ جاتىر. اۋەلى تۋعان جەرى، ودان سوڭ قىزدار ۋنيۆەرسيتەتى، ءارى قاراي ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى مەن «قاينار» اكادەمياسى عىلىمي جيىن وتكىزدى. ەندى، مىنە، ەلوردادا باس قوستىق.
ءمان بولەك بۇل الپىسقا كەلۋدەگى،
قادامىڭ قۇتتى بولسىن ەنۋ-دەگى!
قازاق قالجىڭىنىڭ اتاسى قالتاي اعامىز قولىنان ءىس كەلەتىن، مۇمكىندىكتى ءمۇلت جىبەرمەيتىن مىقتىلاردى «نايزاعايعا نان ءپىسىرىن الاتىن جىگىتتەر» دەپ سيپاتتايتىن ەدى. اۋىزى دۋالى، ءسوزى ءۋالى قالەكەڭ ايتقانداي، توبەڭدە جارق-جۇرق ەتكەن نايزاعايلارىڭ كوپ بولسىن، وعان ءپىسىرىپ الاتىن نان-پانىڭ دا مول بولسىن، كارىمبەك!
باۋىرجان ومارۇلى
