Sonau student kezımızde ǧana jolymyz toǧysqandyqtan, bügıngı belgılı tılşı ǧalym, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor, Ūlttyq Ǧylym akademiiasynyŋ akademigı Kärımbek Qūrmanälievtıŋ qandai bala bolǧanyn bılmeimız. Bıraq qazırgı tau qoparatyn, eger qoparatyn tau tabyla qoimasa, aldynan şyqqan kez-kelgen töbenı audaryp tastaityn bölek bolmysyna qarap, şamamen onyŋ balalyq şaǧyndaǧy qimyl-qareketın jobalau onşa qiynǧa tüse qoimas. Bızdıŋşe, ol jörgegınde de tynyş jatpai, besıkten qaita-qaita basyn şyǧaryp, şymyldyqtan syǧalap, basqa besıktegı balalar ne ıstep jatyr eken dep, mälımet alǧanşa taǧat tappai jybyrlap, ünemı qozǧala beretın etı tırı elgezek ärı giperaktivnyi böpe bolǧan siiaqty. San-myŋdaǧan özge säbige «Jylamaǧan bala emşek qaida?», – desek, bıtımı basqa būl balaǧa «Sūramaǧan balaǧa emşek qaida?», – degen jarasatyn sekıldı. Kışkentai Kärımbek bala bolyp jylap körgen joq. Iаǧni, o bastan öz nesıbesın özı tauyp jedı. Qysqasy, qarşadaiynan bäsekelestıkke qabılettı bala bolyp östı.
Bız KazGU-den qaita-qaita omaqasa qūlap, it mınıp, irek qamşylap jürgende ol yŋ-şyŋsyz ǧana İniazǧa tüstı. Söitıp, bäsekelestıkke qabılettı bala endı üş tıl bıletın üş tūǧyrly student atandy. «Bozbalasyŋ saiasi, Közqarasyŋ saiasi, Orynyŋnan aqyryn, Qozǧalasyŋ saiasi» dep bır aqynnyŋ bır ärıptesıne aitqany sekıldı, bızdıŋ keiıpkerımız de eldıŋ qoǧamdyq-saiasi ömırıne erte aralasty. Tek aqyryn jürmeidı, qozǧalysyna köz ılespeidı. Bügınde barşaǧa belgılı «Tom men Djerridıŋ» jyldamdyǧyn da jolda qaldyrady.
Sol jyldamdyq oǧan ömır boiy serık bolyp keledı. Mıne, qaraŋyz... Jiyrma jasynda janyǧyp üilenıp, jiyrma bır jasynda ūldy boldy, qyryq üş jasynda nemerelı boldy. Endı qazır atasy men äjesıne künıge bır qyz äkep tanystyryp jürgen tūŋǧyş nemere solardyŋ bıreuıne toqtasa, ūzamai şöberelı de bop qalar. Jiyrma tört jasynda özı bıtırgen oqu ornynyŋ käsıpodaq komitetınıŋ töraǧalyǧyna ärı instituttyŋ äleumettık mäseleler jönındegı prorektorlyǧyna joǧarylady. Odan soŋ basşylyq qyzmettegı Oŋtüstıktıŋ qazaqtaryna jaisyz tigen jeltoqsannyŋ jelı ony jaqsylap bır basynan asyra üiırıp-üiırıp aldy da, ırgedegı JenPİ-ge qarai laqtyrdy. Qalai laqtyrsa da maiyp bolmai, būl jerge de mysyq sekıldı aiaǧymen tüstı. Esebı joq qyz-qyrqynnyŋ ortasy özıne äbden ūnaǧan boluy kerek, sol jürgennen osy oqu ornynda baqandai on üş jyl aialdady. Jai jürgen joq, tıl ǧylymyna türen saldy. Ǧylymdy aitasyŋ, bız «Jas alaşta» aqparattyŋ aq qarynda ombylap jürgende, ol Omby qazaqtarynyŋ tılın zerttep, jolyndaǧy kedergınıŋ bärın bombylap jürdı.
Bailap qoisaŋ tūrmaityn sondai bır tynymsyz bala boldy özı. Otyzdan asa bere Joǧary attestasiialyq komissiia bekıtken professor kuälıgın qaltasyna saldy. Ony et qyzuymen doktorlyq qorǧamai tūryp-aq ielenıp aldy. Odan soŋ Erenǧaiyp Omarovpen bırlesıp, «Qainar» universitetınıŋ qazyǧyn qaqty. Memlekettık qyzmettıŋ märtebesın köterdı. Äiteuır jan-jaǧyŋnyŋ bärı jaratylys qoi dep, Jaratylystanu ǧylym akademiiasynyŋ jūmysyn örge bastyrdy. Batys Sıbır qazaqtarynyŋ tılınen kandidattyq, sözjasam mäselelerınen doktorlyq qorǧady. «Atadan altau, anadan törteu, Jalǧyzdyq körer jerım joq», – dep Abai aitpaqşy, öz äkesı Arystanbekten keiıngı äkesı Şora Sarybaevtyŋ, öz şeşesı Tölbasydan keiıngı şeşesı Nūrjamal Oralbaevanyŋ mereiın üstem etken şiraq şäkırt bar şäkırttıŋ aldy boldy. Şora kökemnen ǧylymi eŋbek qorǧaǧan on jetı ızdenuşı men Nūrjamal apamnyŋ qanatynda bolǧan jetpıs bes ūl-qyzdyŋ ışındegı jalǧyz akademik äzırge osy. Sondyqtan keibır ärıptesterı aityp jürgendei, derivatologiianyŋ darabozy deimız be, nemese sözjasamnyŋ parovozy deimız be, bılmeimız ǧoi, äiteuır, bıraq naq osy ūǧymdar onyŋ ünemı būzyp-jaryp jüretın bölekteu bolmysyna şynynda da döp kele me dep qalam.
Män bölek būl alpysqa keludegı,
Qadamyŋ qūtty bolsyn ENU-degı!
Qazaq qaljyŋynyŋ atasy Qaltai aǧamyz qolynan ıs keletın, mümkındıktı mült jıbermeitın myqtylardy «Naizaǧaiǧa nan pısırın alatyn jıgıtter» dep sipattaityn edı. Auyzy dualy, sözı uälı Qalekeŋ aitqandai, töbeŋde jarq-jūrq etken naizaǧailaryŋ köp bolsyn, oǧan pısırıp alatyn nan-panyŋ da mol bolsyn, Kärımbek!
Sol jyldamdyq oǧan ömır boiy serık bolyp keledı. Mıne, qaraŋyz... Jiyrma jasynda janyǧyp üilenıp, jiyrma bır jasynda ūldy boldy, qyryq üş jasynda nemerelı boldy. Endı qazır atasy men äjesıne künıge bır qyz äkep tanystyryp jürgen tūŋǧyş nemere solardyŋ bıreuıne toqtasa, ūzamai şöberelı de bop qalar. Jiyrma tört jasynda özı bıtırgen oqu ornynyŋ käsıpodaq komitetınıŋ töraǧalyǧyna ärı instituttyŋ äleumettık mäseleler jönındegı prorektorlyǧyna joǧarylady. Odan soŋ basşylyq qyzmettegı Oŋtüstıktıŋ qazaqtaryna jaisyz tigen jeltoqsannyŋ jelı ony jaqsylap bır basynan asyra üiırıp-üiırıp aldy da, ırgedegı JenPİ-ge qarai laqtyrdy. Qalai laqtyrsa da maiyp bolmai, būl jerge de mysyq sekıldı aiaǧymen tüstı. Esebı joq qyz-qyrqynnyŋ ortasy özıne äbden ūnaǧan boluy kerek, sol jürgennen osy oqu ornynda baqandai on üş jyl aialdady. Jai jürgen joq, tıl ǧylymyna türen saldy. Ǧylymdy aitasyŋ, bız «Jas alaşta» aqparattyŋ aq qarynda ombylap jürgende, ol Omby qazaqtarynyŋ tılın zerttep, jolyndaǧy kedergınıŋ bärın bombylap jürdı.
Bailap qoisaŋ tūrmaityn sondai bır tynymsyz bala boldy özı. Otyzdan asa bere Joǧary attestasiialyq komissiia bekıtken professor kuälıgın qaltasyna saldy. Ony et qyzuymen doktorlyq qorǧamai tūryp-aq ielenıp aldy. Odan soŋ Erenǧaiyp Omarovpen bırlesıp, «Qainar» universitetınıŋ qazyǧyn qaqty. Memlekettık qyzmettıŋ märtebesın köterdı. Äiteuır jan-jaǧyŋnyŋ bärı jaratylys qoi dep, Jaratylystanu ǧylym akademiiasynyŋ jūmysyn örge bastyrdy. Batys Sıbır qazaqtarynyŋ tılınen kandidattyq, sözjasam mäselelerınen doktorlyq qorǧady. «Atadan altau, anadan törteu, Jalǧyzdyq körer jerım joq», – dep Abai aitpaqşy, öz äkesı Arystanbekten keiıngı äkesı Şora Sarybaevtyŋ, öz şeşesı Tölbasydan keiıngı şeşesı Nūrjamal Oralbaevanyŋ mereiın üstem etken şiraq şäkırt bar şäkırttıŋ aldy boldy. Şora kökemnen ǧylymi eŋbek qorǧaǧan on jetı ızdenuşı men Nūrjamal apamnyŋ qanatynda bolǧan jetpıs bes ūl-qyzdyŋ ışındegı jalǧyz akademik äzırge osy. Sondyqtan keibır ärıptesterı aityp jürgendei, derivatologiianyŋ darabozy deimız be, nemese sözjasamnyŋ parovozy deimız be, bılmeimız ǧoi, äiteuır, bıraq naq osy ūǧymdar onyŋ ünemı būzyp-jaryp jüretın bölekteu bolmysyna şynynda da döp kele me dep qalam.
Biyl bıraz jıgıtter alpystyŋ altyn qaqpasyn aşty. Qaqpasyn aşyp qana qoimai, sol alpysqa altynnan bau taqty. Sol baudy alpystyŋ altyn qazyǧyna şalyp tūryp bailaǧannyŋ bıreuı – tanymal tılşı-ǧalym Kärımbek Qūrmanäliev.Alpysqa jūrt ärtürlı jolmen, ärtürlı mınezben, ärtürlı keiıppen keldı. Mäselen, mynadai alpystar bar... Aişuaq alpys. Aqjainaq alpys. Aǧeden alpys. Aqköŋıl alpys. Azusyz alpys. Asau alpys. Asqaq alpys. Aibarly alpys. Aşuşaŋ alpys. Aqyrǧan alpys... Al Kärımbektıŋ alpysy alǧyr alpys, alymdy ärı şalymdy alpys. Turasynan aitady. Tötesınen tartady. Belı bardy bügıltedı. Ünı bardy ügıltedı. Jany bardy jıbıtedı. Jelı bardy jügırtedı. Aqiqatty tarazyǧa tartatyn sätte sonyŋ ölşem bırlıgı retınde ärdaiym ystyq köjesı men suyq köjesı daiyn tūrady. Ol köjenı ışıp te jarytpaidy. Ystyǧyn ystyq, suyǧyn suyq deidı de, aitaryn aityp, jönıne ketedı. Keide bolmaşy närsege tez tūtanyp, tütıgıp sala bergende, Tölebidıŋ auylyna uaqytşa ūstauǧa bere tūrǧan Mahambettıŋ ūrpaǧy ma dep qalasyŋ. Bıraq aitymy tez, qaitymy odan da tez. Qoǧamdaǧy qazırgı özgerısterge der kezınde ün qosyp jürgen azamat. Būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ tūraqty spikerı. Jarasqannyŋ Ǧafu Qaiyrbekovke arnaǧan epigrammasyn säl-päl jaŋartsaq, «Telefondy basyp qalsaŋ – Kärekeŋ, Telegramdy aşyp qalsaŋ – Kärekeŋ. Teledidardy qosyp qalsaŋ – Kärekeŋ, WhatsApp-ty säl tosyp qalsaŋ – Kärekeŋ... «Tengridı» qarap qalsaŋ – Kärekeŋ, «Tik-toktardy» saraptasaŋ – Kärekeŋ. Äkımdıkte oŋaşa jer bar eken, Kırıp kelseŋ, mūnda da jür Kärekeŋ»... Jürsın. Kerek bolǧan jüredı de. Aitsyn. Bılgen soŋ aitady da... Bedeldı sarapşy, belsendı sarapşy. Dūrys qoi endı... Äiteuır eŋbegı elenıp jatyr. Äuelı tuǧan jerı, odan soŋ Qyzdar universitetı, ärı qarai Tıl bılımı instituty men «Qainar» akademiiasy ǧylymi jiyn ötkızdı. Endı, mıne, elordada bas qostyq.
Män bölek būl alpysqa keludegı,
Qadamyŋ qūtty bolsyn ENU-degı!
Qazaq qaljyŋynyŋ atasy Qaltai aǧamyz qolynan ıs keletın, mümkındıktı mült jıbermeitın myqtylardy «Naizaǧaiǧa nan pısırın alatyn jıgıtter» dep sipattaityn edı. Auyzy dualy, sözı uälı Qalekeŋ aitqandai, töbeŋde jarq-jūrq etken naizaǧailaryŋ köp bolsyn, oǧan pısırıp alatyn nan-panyŋ da mol bolsyn, Kärımbek!
Bauyrjan OMARŪLY
