ارمان اۋباكىر - الماتى قالاسىنداعى "ادىرنا" ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىگىنىڭ ديرەكتورى. بۇگىن زامانداسىمىز ارمان اۋباكىرمەن كەزدەسىپ اڭگىمەلەستىك.
-بىرلەستىك ءتۇرلى يگى شارالاردى ىسكە اسىرىپ جۇرگەنىمەن بەلگىلى. اسىرەسە ەلباسىمىز ەلىمىزدىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت قازاق ۇلتتىق اسپابى، ماقتانىشى "دومبىرا كۇنى" مەرەكەسىن اتاپ ءوتۋ تۋرالى جارلىعىن جاريالاعاندا ءسىز باسقاراتىن بىرلەستىك قازاقستاندا ءبىرىنشى بولىپ وسى مەرەكەنى تاۋ بوكتەرىنە بارىپ تويلادىڭىزدار. وسى مەرەكە تۋرالى نە ايتاسىز؟
ءيا، ءبىز "دومبىرا كۇنى" مەرەكەسىن اتاپ وتتىك. وتە تاماشا توي بولدى. ول تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى توقتالىپ جاتپايىن. سەبەبى سول ءبىر مەرەكەمىز تۋرالى سول كەزدە ماقالالار جاريالاندى.
مەنىڭ ويىمشا ۇلتىمىز رۋحىمەن كۇشتى بولۋى كەرەك. ول كۇشتىڭ نەگىزى، ماڭىزى رۋحاني قۇندىلىقتارىمىز دەپ بىلەمىن. ەلباسىمىزدىڭ بۇل باستاماسى كوپ قازاقتىڭ ۇلتجاندىلىق سەزىمىن رۋحاني بيىكتىككە جەتەلەدى. "دومبىرا كۇنى" شىنىندا دا رۋحاني جاڭعىرۋ قادامى بولدى. استانامىزدىڭ ۇلكەن الاڭىندا جۇزدەگەن قازاق قارا دومبىراسىن قولىنا الىپ كۇي ويناعاندا، كەۋدە كەرنەگەن قۋانىش ادام جانىنا ۇلكەن سەنىم ۇيالاتادى. ونى مىڭداعان قازاقتار، باسقا ۇلت وكىلدەرى كوردى. ميلليونداعان قانداستارىمىز بەن وتانداستارىمىز تەلەدياردان تاماشالادى. ءبىز شىنىندا دا مەملەكەتتىڭ باستى ۇلتى ەكەنىمىزدى، ەلىمىزدە تۇراتىن بارلىق ازاماتتاردىڭ الدىندا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك يەسى ەكەنىمىزدى كورسەتتىك. بۇنداي ۇلكەن سەزىم ۇلكەن ىستەرگە جەتەلەيدى دەپ بىلەمىن. بۇل مەرەكە باسقا ەلدەرگە دە ۇلگى بولادى دەپ سەنەمىن. وسىعان قۋانامىن. قازاق ەكەنىمدى ماقتان تۇتامىن!
- بۇل ءسوزىڭىز باۋىرجان مومىشۇلى اتامىزدىڭ "ماقتانىش سەزىمى ەرلىككە جەتەلەيدى" دەگەن ويىن راستايدى. كەلەسى سۇراعىما جاۋاپ بەرسەڭىز: "ادىرنا" ۇيىمى باسقا قانداي يگى شارالار ۇيىمداستىرىپ جاتىر؟
ءبىز ("ادىرنا" ۇيىمى) الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ تاپسىرىسىمەن الاش ارىستارى مەن وتكەن عاسىردىڭ باسىندا ورىن العان اشارشىلىق بايلانىسى جونىندە ۇلكەن عىلىمي تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا وتكىزدىك. وعان قازاقستاننىڭ بەلگىلى عالىمدارى مەن ساياساتتانۋشىلار، قوعام قايراتكەرلەرى جانە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ ۇرپاقتارى جانە باسقالار قاتىستى. قازىر وسى عىلىمي باس قوسۋدا جاسالعان باياندامالار جيناعىن باسپاعا دايىنداپ جاتىرمىز. جاقىن ارادا سول كىتاپتى كوپشىلىك قاۋىمعا جەتكىزۋ جوسپاردا بار. 
-ارمان اۋباكىرۇلى، ەستۋىمىزشە شەتەلدەن قايتقان باۋىرلارىمىزعا دا قول ۇشىن سوزىپ كومەكتەسىپ جاتىر ەكەنسىزدەر، سول تۋرالى ناقتىراق بايانداپ بەرسەڭىز؟
ءبىز قانداستارىمىزدى قۇقىقتىق قامتاماسىز ەتۋ، الەۋمەتتىك قولداۋ، قازاقستانداعى جاعدايعا بەيىمدەۋ بويىنشا "وتان - وتتان دا ىستىق" جوباسىن ىسكە اسىرۋدامىز. ءبىز باۋىرلارىمىزدى "ورالمان" دەپ اتاعىمىز كەلمەيدى، سەبەبى بۇل اتاۋ ولاردى بولەكتەپ تۇرادى. ال، ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ الدىندا ۇلت رەتىندە بىرىگۋ ماقساتى تۇر. سوندىقتان ءبىز ولاردى قانداستار دەپ اتايمىز. ولار شىنىندا دا ءبىزدىڭ قانداستارىمىز عوي.
ءبىزدىڭ جوبامىزدىڭ ماقساتى قالا ىشىندەگى قانداستارىمىزعا بارىنشا، جان-جاقتى كومەكتەسۋ. دەگەنمەن، ءسىز بەن ءبىزدىڭ قانداستارىمىزدىڭ تىركەۋلەرى الماتى وبلىسىندا ەكەن. ءبىز جوبامىز قالا ءىشىن عانا قامتيدى دەپ رەسميلىك تانىتساق ۇلتجاندىعىمىز قايدا قالماق؟ سوندىقتان بۇنداي جاعدايدا قازاقتىڭ "جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى" دەگەن ازاماتتىق دانالىعىن باسشىلىققا الدىق.
بۇنداي جاۋاپكەرشىلىككە بارۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەسى انىق، ارينە. ەندى بۇل ماسەلەلەر قالاي شەشىلمەك؟
اڭگىمەمدى جالعاستىرايىن. بۇلاي ەتۋىمىزدىڭ سەبەبى قۇجات ماسەلەلەرى دە كوبىنەسە وبلىستىڭ شەڭبەرىندە تۋىنداپ جاتىر. سول سەبەپتى بۇگىن بىزگە تۇسكەن وتىنىشتەر نەگىزىندە الماتى وبلىسىندا ورنالاسقان شەلەك اۋىلىنداعى وڭىرلىك كوشى-قون مەكەمەسىنە بارىپ قولدان كەلگەنشە قانداستاردىڭ قۇجاتتىق ماسەلەسىنىڭ شەشىلۋىن زاڭ اياسىندا انىقتاۋعا ارەكەت ەتتىك. جوبا جەتەكشىسى الىشەر ومار جانە "كەش" قۇقىقتىق ورتالىعىنىڭ باسشىسى كاميشا ەسمۋحامبەتكىزى, بارىنشا قولىنان كەلگەنىن جاساپ جاتىر. شەلەكتە تىركەلگەنىمەن دە وزگە وڭىرلەر مەن قالالاردا تۇراتىن قانداستار سول جەردە بىزگە كومەك سۇراپ وتىنىشتەر جازدى. سول جەردىڭ وزىنەن قۇجات بويىنشا قينالىپ جۇرگەن 60-قا جۋىق كىسى ءوتىنىش ءبىلدىردى.
-قانداستارىمىزدىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ باسقا دا مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ، قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ، تۋراسىن ايتقاندا، ءار قازاقتىڭ بەلسەنە ات سالىسۋىمەن شەشىلەتىن ۇلكەن ماسەلە عوي. سولاي ەمەس پە؟
ارينە سولاي. نە جاساساق تا الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن ارەكەت ەتىپ جاتىرمىز. ونداعى ازاماتتەرمەن ءاردايىم اقىلداسىپ وتىرامىز. ولارعا ءبىزدى بارىنشا قولداپ وتىرعانى ءۇشىن العىس ايتامىز.
ەلىم دەپ ەڭىرەپ كەلگەن باۋىرلارىمىزعا ولاردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى ءتۇسىندىرىپ، تەك زاڭ نەگىزىندە قۇجات تاپسىرۋدى (دەلدالدارعا ۇرىنباۋعا كەڭەس), قۇجات تاپسىرعاندا تۇبىرتەك تالاپ ەتۋدى، قۇجاتتىڭ دايىن بولۋ مەرزىمىنەن (ازاماتتىق الۋ قۇجاتىن ازىرلەۋ - 3 اي) اسقاندا ونىڭ كەشىگۋ سەبەبىن سۇراپ رەسمي ارىز جازۋدى (ارىزعا جاۋاپتىڭ 10 كۇن ىشىندە بەرىلۋى تيىستىگى), ودان دا ناتيجە شىقپاعاندا مەملەكەتتىك قىزمەت اگەنتتىگىنە، جەمقورلىقپەن كۇرەس اگەنتتىگىنە شاعىمدانۋ مۇمكىندىكتەرى بار ەكەندىگىن ايتىپ، ءتۇسىندىرىپ جاتىرمىز.
ارمان اۋباكىرۇلى، جاڭا ءبىر وزىڭىزدە "قۇجات ماسەلەلەرى دە وبلىستىڭ شەڭبەرىندە تۋىنداپ جاتىر" دەدىڭىز. بۇل ەڭ ءبىر قيىن ماسەلە سياقتى. بۇعان نەندەي كومەك كورسەتىپ جاتىرسىزدار؟
شەلەكتە بۇعان دەيىن قانداستارعا قۇجات قابىلداپ العانىن راستايتىن تۇبىرتەك بەرىلمەي كەلگەنى قايران قالدىردى. بۇگىن جينالعان ەل قۇجاتى قابىلدانعانى جايلى انىقتاما الدى. قۇجاتتىڭ دايىن بولۋ مەرزىمى تىم قاتتى كەشىككەن كىسىلەر انىقتاماعا سۇيەنە وتىرىپ جەرگىلىكتى كوشى-قوڭ مەكەمەسىنە شاعىمدانا الاتىندىعىن تۇسىندىردىك. كۇندە "ەرتەڭ كەل" دەگەن سوزگە الدانىپ قۇجاتى تۋرالى ءبىر دەرەك بىلە الماي جۇرگەن جۇرتقا بۇل دا بولسا ءۇمىت وتىن تۇتاتتى. "بىزگە دە كوڭىل بولىنەتىن كۇن تۋادى ەكەن عوي" دەپ كوڭىلى بوساعان قاريالار دا تابىلدى. جينالعان وتىنىشتەردى سۇرىپتاپ رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق قۇزىرلى مەكەمەلەرگە رەسمي xات جولداۋدى ماقسات تۇتىپ وتىرمىز.
-وتە يگى جۇمىستار جاسالىپ جاتىر ەكەن. قانداستارىمىزبەن ءجيى بايلانىسىپ تۇرادى ەكەنسىزدەر عوي. قانداستارىمىزدىڭ ;اۋابىن ىزدەپ جۇرگەن سۇراقتارى كوپ ەكەنى بەلگىلى. بۇل جاعى قالاي بولىپ جاتىر، ولار سىزدەرگە ءجيى حابارلاسا ما؟
"قانداستار" سايتىنىڭ شەف-رەداكتورى قۇرمەتوللا مۇحامەتحانۇلى جانە وزىمدە قۇجات بويىنشا تۋىنداعان ماسەلەلەردى بارىنشا انىقتاۋعا كۇش سالدىق. سايتتا قانداستارىمىز ءتۇرلى سۇراقتار قويىپ كەرەكتى جاۋابىن الا الادى. ودان بولەك تەلەفون ارقىلى تاۋلىك بويى حابارلاسۋعا بولاتىن جەدەل جەلى بايلانىسىن قامتاماسىز ەتتىك. وسىنداي جانە باسقا دا جوبالارىمىز اياسىندا ءتۇرلى جۇمىستار جاساپ جاتىرمىز.
ەلىمىزدەگى قايبىر ماسەلەلەر بولماسىن نەمقۇرايلىق تانىتۋعا بولمايدى دەپ ەسەپتەيمىن. قازاقتىڭ بولاشاعىن بىرلەسىپ قالىپتاستىرايىق!
-ارمان اۋباكىرۇلى, ناقتى مازمۇندى اڭگىمەڭىز ءۇشىن العىس ايتامىز. ىستەرىڭىز بۇدان بىلاي دا ءساتتى بولا بەرسىن!
بەكتاس شەرەحان.
