1989 جىلى 22 قىركۇيەكتە قۇرىلتايىن وتكىزگەن حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى شىن مانىندە سول كەزەڭدەگى قازاق حالقىنىڭ ساياسي-قوعامدىق مايدانى بولاتىن. 
ول كەزدە ءوز جەرىندە 40 پايىزعا تولمايتىن قازاق حالقى 1986 جىلى قىزىل يمپەريانىڭ ىدىراۋىنا تۇرتكى بولعان جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ سالدارىنان باسىپ جانشىلعاندىقتان ساياسيبەلسەندىلىگى باسەڭدەگەن ەدى. ول كەزەڭ حالقىمىز ءۇشىن ەكولوگيا مەن تىلدەن باستاۋ الاتىن ماسەلەنى كوتەرۋدەن ساياسي بەلسەنىمگە ۇمتىلدى. ءتىل تۋراسىنداعى بەلسەنىس قازاق قوعامىن جاڭا ساتىعا كوتەردى. ۇلتتىڭ زيالى قاۋىمى جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، الماتى قالاسىنداعى «اكەم-تەاتردا» ءتىل قوعامىن قۇرۋ ارقىلى رۋحانياتقا تۋ كوتەرىپ كىرىستى...
دەگەنمەن، ەلدىڭ وتكەن 30 جىلدىق ەگەمەن ءداۋىرى قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ىستەرگە تولىق ارالاستىرا المادى، ورىس ءتىلى كەۋلەگەن الۋان ۇلىستار مەن دياسپورانى سىرتقى يمپەريالىق يدەولوگيا جايلاڭقىراپ، مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسى شىنايى سيپاتقا يە بولا المادى.
بۇل داعدارىسقا تويتارىس بەرەتىن كەزەڭدى 2021 جىلعى قاراشادا تۇركىستاندا وتكەن «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ قۇرىلتايىنان ىزدەپ تابۋعا بولار. بۇل جولى دا مەملەكەت كىرىسىپ، رۋحانياتتاعى ءبىرشاما قاۋقارلى ازاماتتاردى جيناپ، ءتىل ماسەلەسىن جاڭا ساتىعا كوتەرۋدى ماقسات ەتتى. قوعامنىڭ ءىس-ارەكەتىنە جاڭا سيپاتتاعى فورماتتاردى ەنگىزۋ مۇراتى قويىلدى.
2022 جىلدىڭ باسىنان باستالعان قوعام جۇمىسىنىڭ باستى تۇرپاتى ونىڭ فيليالدارى مەن قۇرىلىمدارىن قايتا قۇرىپ نىعايتۋدان باستالدى.
وسىعان دەيىن 37 فيليالى بولعان حالىقارالىق «قازاق ءتىلى قوعامىنىڭ بيىلعى جىلى 80-نەن اسا فيليالىنىڭ اشىلۋى رəسىمدەلىپ، ەلدىڭ 17 وڭىرىندە تولىق تىركەلدى. ەندى جاڭادان اشىلعان وبلىستارداعى فيليالدار مەن بولىمشەلەردى قۇرۋ قولعا الىنۋدا.
قوعامنىڭ باستى جۇمىس ءتاسىلى ناقتى ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن جوبالار ازىرلەپ، سولاردى ىسكە اسىرۋ بولىپ تابىلادى. سولاردىڭ ءبىرى «كورنەكى» جوباسى، بۇل جوبا 2021 جىلى قوعام پرەزيدەنتى بەرىك ابدىعاليدىڭ باستاماسىمەن ءماجىلىس دەپۋتتارى كىرىسىپ، كورنەكى اقپارات تۋرالى زاڭدى تولىقتىرىپ، تۇزەتىلگەن سوڭ باستالدى. بۇل زاڭعا مەملەكەت باسشىسى 2021 جىلعى 29 جەلتوقساندا قول قويعان ەدى.
2022 جىلدىڭ باسى قوعام ءۇشىن ەكى تاراپتا جۇمىس اتقارۋدان باستالدى: بىرەۋى قوعامنىڭ قۇرىلىمدارىن جانداندىرۋ مەن قايتا قۇرۋ، ەكىنشىسى تىلگە قاتىستى ماسەلەلەر بويىنشا جوبالار ازىرلەپ قولعا الۋ. 
بۇرىن-سوڭدى سوڭعىسى جۇيەلى قولعا الىنباعاندىقتان بۇعان جوبا جاساي الاتىن جانە جۇزەگە اسىرا بىلەتىن ادامدار تارتۋ كوزدەلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە قوعامنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى ماكسيم روجين مەن اتقارۋشى ديرەكتور لاريسا الدابەرگەنوۆا «كورنەكى» جوباسىن ازىرلەپ، ىسكە اسىرۋدى باستادى.
جوبانىڭ ماقساتى - قازاقستانداعى كورنەكى اقپاراتقا قاتىستى زاڭداردىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى جەرگىلىكتى قوعامدىق ورىندارداعى كورنەكى اقپاراتتىڭ ساپاسى مەن سانىن جەتىلدىرۋ. جوبانى ىسكە اسىرۋ ارنايى دايىندىقتان باستالدى: قاجەتتى زەرتتەۋ جۇمىستارى مەن سەرىكتەستەردى تۇتىنۋشىلار زاڭناماسىن، سونداي-اق كوممەرتسيالىق قۇرىلىمداردىڭ كوزقاراسى مەن قولداۋى قاراستىرىلدى.
جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ەڭ اۋەلى قارجى ماسەلەسى قاراستىرىلدى، بۇل ماقساتتى ەلوردانىڭ اكىمدىگى قولداپ، تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسى قارجىلاندىرۋدى قولعا الدى. 
جوبانى جۇزەگە اسىرۋدا ەڭ اۋەلى جاستار كونتينگەنتى تاڭداپ الىندى - باس قالاداعى زاڭگەر جانە فيلولوگ ستۋدەنتتەر اراسىندا ءوز ەرىكتەرىمەن ۆولونتەرلار ىرىكتەلدى. جوبانىڭ ماماندارىن ازىرلەۋ مەن زاڭگەرلىك جاعىنان ساۋاتتاندىرۋ ماقساتىندا ەلگە بەلگىلى زاڭگەر، قوعام قايراتكەرى ابزال قۇسپاننىڭ رەسپۋبليكالىق ونلاين سەمينارى وتكىزىلدى.سەمينارعا قاتىسۋعا رەسپۋبليكا بويىنشا 200-گە جۋىق ادام تىلەك ءبىلدىردى.
اتالمىش جوبا قاراعاندى وبلىسىندا بۇرىنىراق باستالىپ، وعان بىرنەشە ءوڭىر كىرىسۋگە دايىندالدى. الايدا، قارجىنىڭ تىكەلەي ءتىل ماسەلەسىن قامتۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قاراستىرىلۋى كەمشىن بولعاندىقتان، كوپ وڭىرلەردە بۇل جوبا قاعاجۋ تارتىپ كەتكەنىن جاسىرۋعا بولمايدى.
وسى جوعاعا قاتىستى 14 ناۋرىزدا «قازاق ءتىلى» قوعامى جوبانى كاسىپكەرلەر مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە تانىستىرۋ ءۇشىن ارنايى فورۋم وتكىزدى.
«كورنەكى» جوباسىنىڭ اياسىندا مىناداي جۇمىستار جۇرگىزىلدى: ارنايى دايىندىقتان وتكەن ەرىكتىلەردىڭ كۇشىمەن بارلىق كورنەكتى ورىندارداعى تۇتىنۋ اقپاراتتارى بويىنشا قازاق تىلىنە قاتىستى قاتە مەن زاڭ بۇزۋ فاكتىلەرىنە فوتوفيكساتسيا جاسالدى: فوتوعا ءتۇسىرىلىپ تىركەلدى. كەلەسى كەزەكتە بۇل فاكتىلەرمەن ارنايى شتاب جۇمىس جاساپ، ونى سول بيزنەس نىساندارىنا كورسەتىپ، تۇزەتىلۋى تالاپ ەتىلدى، قاجەت جاعدايدا ءماتىنى اقىسىز تۇردە تۇزەتىلىپ، قازاقشالانىپ ولارعا قۇقىق جاعىنان اقپارات بەرىلدى. ەگەر دە زاڭدامانى ورىنداماۋ قاساقانا ورىن العان بولسا، ونى ءتيىستى سوت ورگاندارىنا جۇگىنۋدى تۇتىنۋشىلار تاراپىنان قولعا الۋ دا قاراستىرىلدى. الايدا، ماسەلەنى ۋشىقتىرماي شەشۋدىڭ ستراتەگياسى قولعا الىنىپ، ازىرگە ءىستى سوتقا جەتكىزۋ مەن بيزنەنسكە زالال كەلتىرمەۋ جاعى دا قاراستىرىلىپ وتىر. بۇل ءۇشىن جەكە تۇتىنۋشىلار تاراپىنان تالاپ جازىلىپ، ونى قۇقىقتىق جاعىنان قولداۋ ىسكە اسىرىلاتىنىعى قارالدى. بۇل جاعىنان تۇتىنۋشىلار وداعى تاراپىنان قولداۋ تاپتى.
جوبا اياسىندا نۇر-سۇلتان قالاسى بويىنشا 1600-دەن اسا زاڭ بۇزۋ فاكتىلەرى تىركەلدى جانە ولاردى تۇزەتۋ ءۇشىن الدىن الا حات جولدانۋ ۇستىندە، كاسىپكەرلىك باسقارماسىمەن بىرلەسىپ، بيزنەسمەندەرگە قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن ۇقتىرۋ مەن اقپارات بەرۋ قولعا الىندى.
جوباعا الەۋمەتتىك جەلىنى قولدانۋ ماقساتىمەن Kornekiproject جانە Astanatilbasqarmasy ينستاگرام-پاراقشالارى جاساقتالدى، جوبانى تانىستىرۋ مەن زاڭدامانى ءتۇسىندىرۋ تۇراقتى تۇردە پوستتار جاريالاندى. سونداي-اق، Google ساۋالناما ازىرلەۋ قولعا الىندى.
جوبانىڭ بارىسىن زاڭدىق جاعىنان قاداعالاۋ بەلگىلى زاڭگەر ءلاززات احاتوۆاعا جۇكتەلدى. جوبانىڭ جەتەكشىسى ماقسات مالىك پەن ەرىكتىلەر لەگىن باسقارۋشى جاس زاڭگەر ءاليا ساري وزدەرىنىڭ ۇيىمداستىرۋ قابىلەتتەرىن ارتتىردى. 
جوبا اقپان-تامىز ايلارى اراسىندا جۇزەگە اسىرىلدى.
استانانىڭ «الماتى» جəنە «ەسىل» اۋداندارىندا ورنالاسقان 2000-نان استام نىسانعا مونيتورينگ جۇرگىزىلدى جəنە كəسىپكەرلەرگە كورنەكى اقپارات ءمəتىنىن اۋدارۋ (تۇپنۇسقالىلىق) بويىنشا əدىستەمەلىك كومەك كورسەتىلدى.
بۇل جوبا قوعامنىڭ ماماندارىن جەتىلدىرۋگە ءبىرشاما سەپتىگى ءتيدى. الايدا تۇتاسىمەن رەسپۋبليكالىق اۋقىمعا شىعۋعا قاراجاتتىڭ تاپشىلىعى اياققا تۇساۋ بولىپ وتىر.
حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى قاراجاتتىڭ تاپشىلىعىنا قاراماستان قولدا بار ينتەللەكتۋالدىق جوبالاردى تەگىن تاراتىپ، ولاردىڭ اتقارىلۋىن ۇيىمداستىردى. مىسالى، بيىلعى ناۋرىز مەرەكەسى قارساڭىندا «بالاباقشالارداعى جاڭاشا ناۋرىز» جوباسىنا ارنايى تۇجىرىمداما مەن ستسەناريدى رەسپۋبليكا كولەمىندە تاراتىپ، ارنايى زۋم-كونفەرەنتسيا وتكزۋ ارقاسىندا ءبىر عانا تاراز قالاسىنداعى 30-عا تارتا بالاباقشادا بۇلدىرشىندەن اتا-انالارىمەن بىرگە ناۋرىز مەرەكەسىن ەرەكشەلىپ اتاپ ءوتتى. ودان باسقا تىلگە قاتىستى ۋشىققان تاقىرىپتار مەن احۋالداردا قوعامنىڭ بەلسەندىلەرى تىكەلەي ارالاسىپ، دۇربەلەڭدى بولدىرماي، ونىڭ ناقتى شەشىلۋىنە اتسالىستى، ماسەلەنى قوعامنىڭ نازارىنا وبەكتيۆتى تۇردە جەتكىزۋگە تىرىستى. سونىڭ ءبىرى – باس قالاداعى جاڭادان اشىلعان 93-مەكتەپ-ليتسەيىنە قاتىستى بولعان دۇرلىگۋ ەدى.
جالپى ءتىل ماسەلەسىنىڭ شەشىلۋىنە قوعامنىڭ ەلدەگى بارلىق فيليالدارىنىڭ تۇتاسا جۇمىستانۋىنا الدە دە مەملەكەتتىك تاراپتان كوزقاراستى بارىنشا وزگەرتۋ جاعى كۇتىلىپ وتىر. ناقتىراق ايتساق، ءتىل كوميتەتىمەن تىزە قوسا اتقاراتىن حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنا رەسپۋبليكالىق جوبانى قولعا الۋعا ارنالعان ايرىقشا مەملەكەتتىك قامقورلىق كەرەك-اق.
سەرىك ابدىرەشۇلى،
نۇر-سۇلتان قالاسى
