الەمدە ءبىلىم سالاسىنداعى ەمتيحان جۇيەسى دۇرىس ەمەس. بۇل تۋرالى عالىم، ۇندىستانداعى NIIT ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى سۋگاتا ميترا ح حالىقارالىق ICBCB 2022 عىلىمي كونفەرەنتسياسىندا ايتتى.
حالىقارالىق «وزگەرىس ۇستىندەگى الەمدە تەڭ دارەجەدە ءبىلىم بەرۋدى ىلگەرىلەتۋ» كونفەرەنتسياسى الماتىدا سۋلەيمان دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتە ءوتىپ جاتىر. وعان پەداگوگيكا سالاسىن زەرتتەپ جۇرگەن شەتەلدىك جانە وتاندىق عالىمدار قاتىسىپ جاتىر. سولاردىڭ ءبىرى ينفورماتيك جانە ءبىلىم بەرۋ تەورەتيگى، ۇندىستاندىق NIIT ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى سۋگاتا ميترا بالالارعا تەڭ دارەجەدە ءبىلىم سالاسىنداعى زەرتتەۋىمەن ءبولىستى. عالىم الەمدە «قابىرعاداعى تەسىك» ەكسپەريمەنتىمەن تانىمال. 70-جىلداردان باستاپ پروفەسسور ميترانىڭ جاريالانىمدارى مەن جۇمىستارى ميلليونداعان جاس ءۇندىستى، سونىڭ ىشىندە الەمدەگى ەڭ تۇرمىسى تومەن بالالاردى وقىتۋ مەن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزدى.
«ءۇندىستاندا تۇرمىس جاعدايى تومەن اۋىلداردا تۇراتىن بالالار ومىرىندە كومپيۋتەر كورمەگەن. كالكادجيدە، دەليدە ەكسپەريمەنت جاساپ، لاشىقتاردىڭ ىشىنە كومپيۋتەر ورنالاستىردىم جانە بالالارعا ونى ەش قاداعالاۋسىز، ەركىن پايدالانۋعا رۇقسات ەتتىم. ەكسپەريمەنت ەشقانداي فورمالدى دايىندىقسىز ءوتتى. ول بالالاردىڭ كومپيۋتەردى وتە وڭاي مەڭگەرە الاتىنىن دالەلدەۋگە باعىتتالعان. بۇل زەرتتەۋدى مينيمالدى ءينۆازيۆتى ءبىلىم (MIE) دەپ اتادىم. ەكسپەريمەنتتى بىرنەشە رەت وتكىزىپ، ءۇندىستاننىڭ اۋىلدىق جەرلەرىنە 23 كيوسك ورنالاستىردىم. 2004 جىلى ول كامبودجادا وتكىزىلدى. 20 بالاعا 5 كومپيۋتەر بەرىپ، ولاردىڭ توپتىق جۇمىسقا بەيىمدەلگەنىن، كوممۋنيكاتسيالىق داعدىلاردى قالىپتاستىرعانىن قالادىم. ناتيجەسىندە، بالالار ەرەسەكتەر قاداعالاماسا ءوز ءبىلىمى مەن رەسۋرستارىن بىرىكتىرە الاتىنىن، كومپيۋتەر مەن ينتەرنەت بەرسە، ءتىپتى اعىلشىن ءتىلىن بىلمەگەنىنە قاراماستان ونى پايدالانۋدى ءوز بەتىنشە ۇيرەنە الاتىنىن كورسەتتى», – دەدى عالىم.
سۋگاتا ميترا 2013 جىلى TED سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى بولدى. كونفەرەنتسيادا عالىمعا پاندەميا كەزىندە ءادامداردىڭ ءبىلىم ساپاسى نەگە تومەندەپ كەتكەنى جايلى سۇراق قويىلدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ادامداردىڭ وزدىگىنەن ءبىلىم الا الماۋىنا ەمتيحان الۋ جۇيەسى اسەر ەتكەن.
«پاندەميا كەزىندە ادامداردىڭ ءوز بەتىنشە ءبىلىم الا الماۋىنىڭ اسەرىنەن ءبىلىم ساپاسى تومەندەدى. وعان الەمدە ءبىلىم سالاسىندا ەمتيحان الۋ جۇيەسىنىڭ دۇرىس بولماۋى اسەر ەتتى. ەكسپەريمەنت كەزىندە ساۋالناماعا قاتىسقان 9 جاستاعى بالا وسى جايلى ايتقان ەدى. ول ەمتيحان كەزىندە سۇراق قويىلادى، الايدا، ونىڭ جاۋابىن تابۋ ءۇشىن ىزدەنۋگە مۇمكىندىك بەرىلمەيتىنىن، عالامتور مەن سمارتفون قولدانۋعا بولمايتىنىن ايتتى. ەگەر بالاعا سۇراق قويىپ، وعان جاۋاپ تابۋ ءۇشىن جاعداي جاساساق، سول ءبىلىم تيىمدىرەك بولادى», – دەدى ول.
عىلىمي كونفەرەنتسياعا سپيكەر رەتىندە قاتىسقان قىزدار ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى گۇلميرا قاناي ۇندىستاندىق پروفەسسوردىڭ ەمتيحان جايلى ويىنا پىكىر ءبىلدىردى.
«ءار الدە ەمتيحان جۇيەسى ءارتۇرلى، وزدەرىنىڭ باعالاۋ ولشەمدەرى بار. كوپ جاعدايدا جىلدام ءارى ىڭعايلى بولعاندىقتان تەستىلەۋ جۇيەسىن قولدانادى. بىراق، وكىنىشكە قاراي، ءبىلىم بەرۋ جاعىنان، داعدىلاردى قالىپتاستىرۋ تۇرعىسىنان اقاۋلار وتە كوپ. سول باعىتتا قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە ءبىراز وزگەرىس ورىن العالى جاتىر. ونىڭ ىشىندە ۇبت، باسقا دا ماڭىزدى باعالاۋ جۇيەلەرى بار. الدىمەن، ول ەمتيحانداردا سىني ويلاۋ بار ما، وسى ۋاقىتقا دەيىن العان ءبىلىمىنىڭ اياسىندا جۇيەلى تۇردە تالداۋ جۇمىسىن ۇسىنا الا ما، سونى باعالاۋعا كوپشىپ بارا جاتىرمىز. ول، ارينە، ۇزاق ۋاقىتتى تالاپ ەتۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، باستاماسى جامان ەمەس. بيىل ۋنيۆەرسيتەتىمىزدەگى ناۋقاندى «ساپالى باعالاۋ جىلى» دەپ اتادىق. قازىر باعالاۋ جۇيەسىن قايتا قاراستىرىپ جاتىرمىز. سۋگاتا ميترانىڭ پىكىرىمەن كەلىسەمىن، الەمدە باعالاۋ جۇيەسى ۇنەمى دامۋ ۇستىندە بولۋى كەرەك. الايدا، بالانىڭ العان ءبىلىمىن باعالاۋ ءۇشىن گادجەتتەردى پايدالانۋ ناقتى شەشىم دەپ ايتا المايمىن»، – دەدى رەكتور.
ءسوز سوڭىندا عالىم سۋگاتا ميترا XXI عاسىردا ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن قانداي داعدىلار ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى.
«ەڭ ماڭىزدىسى – بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىق، ىزدەنىس. ءبىر نارسەنى بىلۋگە ۇمتىلساڭىز، سونىڭ ءوزى قۇشتارلىق. بالاعا قويىلعان سۇراققا ەشكىم جاۋاپ بەرمەسە، ول عالامتوردان ىزدەيدى، سول ارقىلى ونىڭ بويىندا قازىرگى زاماندا ەڭ قاجەتتى داعدىلار – كرەاتيۆتىلىك، كوللابوراتسيا جاساۋ قابىلەتتەرى اشىلادى. ولار عالامتوردان تاپقان جاۋاپتارىن ايتۋ ارقىلى باسقالارمەن بىلىمىمەن بولىسەدى. ياعني، بالالارعا جاۋابىن ءوزىمىز ايتۋ ارقىلى ەمەس، ولارعا سۇراق قويۋ ارقىلى ءبىلىم بەرۋىمىز كەرەك»، – دەدى ول.
