4 قازاندا ازەربايجان استاناسى باكۋ قالاسىندا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى موڭعوليامەن بىرلەسكەن «نومعون» ەكسپەديتسياسىنىڭ ناتيجەسىندە تابىلعان قۇتلىق قاعان كەشەنى مەن جازبا ەسكەرتكىشىنىڭ حالىقارالىق تانىستىرىلىمىن وتكىزدى.
باكۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن القالى جيىنعا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى مىندەتىن اتقارۋشى فۋزۋلي ءماجيدلي، قازاقستاننىڭ ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنداعى ەلشىسى سەرجان ابدىكارىموۆ، ازەربايجان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى يسا گابيببەيلي، ازەربايجان ميللي ءماجىلىسىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى، دەپۋتات گانيرا پاشاەۆا، ازەربايجان عىلىم جانە ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ءبولىمىنىڭ باسشىسى تۋرال احمەدوۆ، باكۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ەلچين باباەۆ، تۇركى اكادەمياسىنىڭ ساراپشىسى ءناپىل بازىلحان، ماجارستاننىڭ ازەربايجانداعى ەلشىلىگىنىڭ، تۇركپا مەن حالىقارالىق تۇركى مادەنيەتى جانە ميراسى قورىنىڭ وكىلدەرى، سونداي-اق مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن عالىمدار قاتىستى.
تانىستىرىم ءراسىمى قۇتلىق قاعان كەشەنىندەگى ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىن جانە ونداعى تابىلعان تاريحي ارتەفاكتلەردى قامتيتىن فوتوسۋرەتتەر كورمەسىمەن باستالدى.
جيىننىڭ اشىلۋىندا ءسوز العان اكادەميا پرەزيدەنتى مىندەتىن اتقارۋشى ف. ءماجيدلي تۇركى اكادەمياسىنىڭ موڭعوليادا جۇرگىزگەن جۇمىستارى مەن بيىل نومعون جازىعىندا تابىلعان قۇتلىق قاعانعا ارنالعان كەشەنى تۋرالى اقپارات بەردى.
«بۇگىن سىزدەرمەن قۋانىشتى جاڭالىعىممەن بولىسكەلى وتىرمىن. بيىلعى ەكسپەديتسيانىڭ ناتيجەسىندە كۇلتەگىن مەن بىلگە قاعاننىڭ اكەسى، تۇرىك قاعاندىعىن قايتا جاڭعىرتۋشى قۇتلىق ەلتەرىس قاعانعا ارنالعان كەشەن مەن جازبا ەسكەرتكىشى تابىلىپ وتىر. تۇركى ءداۋىرىنىڭ قۇندى جادىگەرىندە «تۇرك» اتاۋى العاش رەت كەزدەسەتىن ەڭ كونە جازبا ەسكەرتكىش ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى»، — دەدى ف. ءماجيدلي.
بۇدان كەيىن قۇتلىق قاعان كەشەنىن تانىستىرۋعا ارنالعان ارنايى جيىندا تۇركى اكادەمياسىنىڭ ساراپشىسى ءناپىل بازىلحان اتالعان كەشەن مەن كونە تۇركى جازبا ەسكەرتكىش تۋرالى جان-جاقتى بايانداپ بەردى.
سونىمەن بىرگە، شاراعا قاتىسقان مارتەبەلى قوناقتار ءسوز الىپ، «نومعون» ەكسپەديتسياسى تاپقان قۇتلىق قاعان كەشەنىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتاپ، ونىڭ تۇركولوگياداعى ەلەۋلى وقيعا ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
باكۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ەلچين باباەۆ زەرتتەۋگە قاتىسقان عالىمدار ەسكەرتكىش ماتىنىنەن «ءتاڭىرى»، «تۇرىك»، «قۇتلۇع»، «تۇمەن» سياقتى بىرقاتار سوزدەردى وقي العانىن اتاپ ءوتتى.
«حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى ۇيىمداستىرعان «نومگون» ەكسپەديتسياسىنىڭ قازبا جۇمىستارى ناتيجەلەرىنىڭ تۇساۋكەسەرى تۇركى مەملەكەتتەرىندە ءوتىپ جاتقانى قۋانتادى جانە ماقتانىش تۋدىرادى. ازەربايجانداعى تانىستىرىلىمىنىڭ باكۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەنى دە مارتەبە. ويتكەنى، بمۋ – ەلىمىزدەگى تۇركولوگيانىڭ نەگىزگى ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى»، – دەدى ول.
ازەربايجان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى يسا گابيببەيلي اتالعان ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋىن تۇركى ءداۋىرى تاريحىنا وزگەرىس اكەلەتىن ۇلكەن عىلىمي جاڭالىق دەپ اتادى. ول بۇل ەسكەرتكىشتە ۇلى تۇرىك قاعاندىعىنىڭ فيلوسوفياسى، تاريحى مەن ءتىلى بەينەلەنگەنىن اتاپ ءوتتى. ي. گابيببەيلي ەسكەرتكىشتى زەرتتەۋگە ازەربايجاندىق عالىمداردىڭ دا ۇلەس قوساتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.
ميللي مەجليس مادەنيەت كوميتەتىنىڭ توراعاسى گانيرا پاشاەۆا، سونداي-اق ازەربايجان عىلىم جانە ءبىلىم مينيسترلىگى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ءبولىمىنىڭ باسشىسى تۋرال احمادوۆ ءوز سوزىندە ەلتەرىس قۇتلىق قاعانعا تيەسىلى جاڭادان تابىلعان جازۋدىنىڭ تۇركى حالىقتارىنىڭ تەرەڭ تاريحىن زەردەلەۋدەگى ماڭىزدىلىعىنا توقتاپ، مۇنداي ماڭىزدى جاڭالىق جاستاردىڭ عىلىمي ىزدەنىستەرىن ىنتالاندىرا تۇسەتىنىن اتاپ ءوتتى.
ايتا كەتۋ كەرەك، بيىل حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى مەن موڭعوليا عىلىم اكادەمياسىنىڭ ارحەولوگيا ينستيتۋتى بىرلەسىپ جۇرگىزگەن مونعوليانىڭ ارحانگاي ايماعى، نومعون جازىعىنداعى عىلىمي ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسياسى جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە قۇتلىق ەلتەرىس قاعانعا ارنالعان كەشەن مەن جازبا ەسكەرتكىشى تابىلدى.
