ءدىن مەن ءداستۇر ساباقتاستىعى كوپتەن بەرى قاۋزىلىپ كەلە جاتقان تاقىرىپ. ءداستۇرلى دىنىنەن، ءدىلى مەن تىلىنەن، ادەت-عۇرپىدان اجىراعان ەلدىڭ بولاشاعى جوق. سول سەبەبتى بىزدەر ءدىن مەن ءداستۇردى قۇرمەتتەپ،ودان اجىراپ كەتپەۋىمىز كەرەك. ءار ۇلتتىڭ، حالىقتىڭ، ءدىنى مەن ءداستۇرى بولادى. ءدىن - ادامزات قوعامىنداعى اسا كۇردەلى دە ماڭىزدى الەۋمەتتىك – مادەني سانا. ءدىن دەگەنىمىز- الەمدى بايلانىستىراتىن كۇش اللانىڭ بارلىعىنا سەنىم. ءدىننىڭ نەگىزگى ماقساتى-ادامنىڭ رۋحاني جەتىلۋى جانە ونىڭ جاراتۋشى قۇدايعا سەنىمى. ءدىني تۇرعىدان ءدىن- بۇكىل بولمىستىڭ تۇپكى سەبەبى بارىن،دۇنيە – بولمىستىڭ تۇپكى سەبەبى بارىن،دۇنيە-بولمىستىڭ جاراتىلۋ ماقساتىن،ونىڭ سىر-سيپاتىن ءتۇسىندىرىپ،تانىپ بىلۋگە جانە ادامنىڭ رۋحاني جەتىلۋىنە مۇمكىندىك جاسايتىن ءادىس-ارەكەتتەر مەن بۇكىل دۇنيەتانىمدى بولمىستى،تولىق قامتيتىن وتە كەڭ،اۋقىمدى ۇعىم. ءدىن سوناۋ ەلۋ مىڭ جىل بۇرىنعى پالەوليت كەزەڭىندە پايدا بولعان،ياعني شىققان. سالت-ءداستۇر -ءار ۇلتتىڭ، حالىقتىڭ ءدىنى مەن سەنىمىنە، تۇرمىس-تىرشىلىگىنە، ۇلتتىق قۇرىلىم ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس عاسىرلار بويى جيناقتالىپ،ءومىردىڭ ءوزى تۋعىزعان عۇرىپتاردىڭ جيىنتىعى; قاۋىم مەن قوعامدا قالىپتاسقان مىنەز-قۇلىقتىڭ ۇلگىلەرى.
سالت-ءداستۇر ۇلت ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋ قاعيداسى، قوعام زاڭى بولىپ نەگىزدەلىپ،سانا، تىلىم، تاربيە رەتىندە ەل زەردەسىنە رۋحاني بايلىق – ونەگە تاجىريبەسىن قۇراعان.وتكەن زاماندا قازاق قوعامى ءۇشىن سالت-ءدىستۇر بۇلجىماس زاڭ ءرولىن اتقاردى. مىسالى: توي، ناۋرىز كوجە، قىز ۇزاتۋ، قوناعاسى، شاشۋ، ەرۋلىك وسىلاردىڭ بارلىعى اتا سالتى بولىپ سانالادى، ياعني وسىلاردىڭ بارلىعى سالت داستۇرگە جاتادى.سالت-ءداستۇردىڭ ەل اراسىنداعى تالىمدىك، تاربيەلىك، حالىقتىق ءمانى زور.حالىقتىڭ اتادان بالاعا كوشىپ، دامىپ وتىراتىن تاريحي- الەۋمەتتىك، مادەني – تۇرمىستىق، كاسىپتىك، سالت-سانا، مىنەز-قۇلىق، ءتالىم تاربيە جانە رۋحاني ءىس-ارەكەتىنىڭ كورنىسى ءداستۇر ارقىلى تانىلادى. سالت-ءداستۇر بايلىعى- مادەنيەتتىڭ بايلىعى. مىسالى اتا-انانى، ۇلكەندى قۇرمەتتەۋ، كورىمدىك، ءسۇيىنشى، كادە سۇراۋ، سالەم بەرۋ، ات تەرگەۋ، قۇرداستىق قالجىڭ، ت.ب. سالت-داستۇرگە جاتادى.قازاق حالقى سالت-داستۇرگە باي.ءاربىر حالىقتىڭ ادەت-عۇرپى بار. ءاربىر وركەنيەتتىڭ، ءاربىر ۇلتتىڭ وزىندىك دۇنيەتانىمى بار. ءتۇرلى حالىقتاردىڭ تاريحىن زەرتتەگەن عالىمدار جەر بەتىندە ەشقاشان ءدىنسىز، نانىم-سەنىمسىز ەل بولماعاندىعىنا انىق كوز جەتكىزدى. ادامزات ءتۇرلى حالىقتاردان، ۇلت پەن ۇلىستان ءتۇرادى. ارقايسىسىنىڭ وزىنە ءتان ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى، ءتىلى مەن ءداستۇرى، ءدىني نانىمدارى بار.
مۇسىلمان حالىقتارىنىڭ سالت-ءداستۇرىنىڭ ءبارى بىردەي شاريعات شارتتارىنا ساي كەلە بەرمەيدى. ولاردىڭ اراسىندا ناداندىق داۋىردەن قالعان، مۇسىلمانشىلىقپەن قابىسپايتىن سارقىنشاقتار دا بولۋى ىقتيمال. ءداستۇردى تەرىسكە شىعارۋعا بولمايدى. ءداستۇر تۋرالى ماقالدار وتە كوپ.
«جاقسى زاڭىڭ بولعانشا، جاقسى ءداستۇرىڭ بولسىن»
حالىق ناقىلى
سالتىن بىلمەگەن ساۋاپتى تۇسىنبەيدى.
ءداستۇردىڭ وزىعى بار،
داۋرەنى وتكەن توزىعى بار.
ءداستۇرىڭدى باققانىڭ- ءۇمىتىڭدى جاققانىڭ.
سالت-داستۇرىنە، ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىنە ەرەكشە ءمان بەرگەن ەلدىڭ ىرگەى بەرىك،كەلەشگى كەمەل.تاريح بەتتەرىن اقتارىپ وتىرىپ باسقىنشى ەلدەردىڭ بودان جۇرتتىڭ ۇلتتىق ايىرىم بەلگىلەرىن، داستۇرلەرىن ۇمىتتىرۋعا تىرىسقاندىعىن كورەمىز.سوسىن ولارعا وزدەرىنىڭ ءتىلىڭ،ءدىنىن، مادەنيەتىن اكەلىپ تىقپالاعان. ال ءوزىنىڭ ءتىلى مەن ءدىنىن، سالت-ءداستۇرىن ۇمىتىپ، ونىڭ ورنىن وزگەنىكىن ءسىڭىرىپ العان ەلدىڭ بولاشاعى جوق. يسلام ءدىنى دە ونى قۇپتامايدى.ادامزاتتىڭ اسىلى پايعامبارىمىز س.ا.س. مۇسىلمانداردىڭ وزگە حالىقتاردىڭ تەرىس ادەت-عۇرىپتارىنا ەرۋىنە تىيىم سالعان. قازاق حالقىنىڭ يسلام دىنىمەن تانىس بولعانىنا مىڭ ەكى ءجۇز جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى.سودان بەرى سالت-ساناسىن، ادەت-عۇرپى، ادەبيەتى مەن مادەنيەتى مۇسىلماندىققا بەيىمدەلىپ، اقىرىندا يسلام ءدىنى حالىق دىلىمەن بىتە قايناسىپ، ۇلتتىق بولمىستىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى.
حيبادات جاقسىلىق
