Din men dástúr sabaqtastyǵy kópten beri qaýzylyp kele jatqan taqyryp. Dástúrli dininen, dili men tilinen, ádet-ǵurpydan ajyraǵan eldiń bolashaǵy joq. Sol sebebti bizder din men dástúrdi qurmettep,odan ajyrap ketpeýimiz kerek. Ár ulttyń, halyqtyń, dini men dástúri bolady. Din - adamzat qoǵamyndaǵy asa kúrdeli de mańyzdy áleýmettik – mádenı sana. Din degenimiz- álemdi baılanystyratyn kúsh Allanyń barlyǵyna senim. Dinniń negizgi maqsaty-adamnyń rýhanı jetilýi jáne onyń Jaratýshy Qudaıǵa senimi. Dinı turǵydan din- búkil bolmystyń túpki sebebi baryn,dúnıe – bolmystyń túpki sebebi baryn,dúnıe-bolmystyń jaratylý maqsatyn,onyń syr-sıpatyn túsindirip,tanyp bilýge jáne adamnyń rýhanı jetilýine múmkindik jasaıtyn ádis-áreketter men búkil dúnıetanymdy bolmysty,tolyq qamtıtyn óte keń,aýqymdy uǵym. Din sonaý elý myń jyl burynǵy paleolıt kezeńinde paıda bolǵan,ıaǵnı shyqqan. Salt-dástúr -ár ulttyń, halyqtyń dini men senimine, turmys-tirshiligine, ulttyq qurylym erekshelikterine sáıkes ǵasyrlar boıy jınaqtalyp,ómirdiń ózi týǵyzǵan ǵuryptardyń jıyntyǵy; qaýym men qoǵamda qalyptasqan minez-qulyqtyń úlgileri.
Salt-dástúr ult úshin ómir súrý qaǵıdasy, qoǵam zańy bolyp negizdelip,sana, tylym, tárbıe retinde el zerdesine rýhanı baılyq – ónege tájirıbesin quraǵan.Ótken zamanda qazaq qoǵamy úshin salt-distúr buljymas zań rólin atqardy. Mysaly: toı, naýryz kóje, qyz uzatý, qonaǵasy, shashý, erýlik osylardyń barlyǵy ata salty bolyp sanalady, ıaǵnı osylardyń barlyǵy salt dástúrge jatady.Salt-dástúrdiń el arasyndaǵy tálimdik, tárbıelik, halyqtyq máni zor.Halyqtyń atadan balaǵa kóship, damyp otyratyn tarıhı- áleýmettik, mádenı – turmystyq, kásiptik, salt-sana, minez-qulyq, tálim tárbıe jáne rýhanı is-áreketiniń kórnisi dástúr arqyly tanylady. Salt-dástúr baılyǵy- mádenıettiń baılyǵy. Mysaly ata-anany, úlkendi qurmetteý, kórimdik, súıinshi, káde suraý, sálem berý, at tergeý, qurdastyq qaljyń, t.b. salt-dástúrge jatady.Qazaq halqy salt-dástúrge baı.Árbir halyqtyń ádet-ǵurpy bar. Árbir órkenıettiń, árbir ulttyń ózindik dúnıetanymy bar. Túrli halyqtardyń tarıhyn zerttegen ǵalymdar jer betinde eshqashan dinsiz, nanym-senimsiz el bolmaǵandyǵyna anyq kóz jetkizdi. Adamzat túrli halyqtardan, ult pen ulystan túrady. Árqaısysynyń ózine tán ulttyq erekshelikteri, tili men dástúri, dinı nanymdary bar.
Musylman halyqtarynyń salt-dástúriniń bári birdeı sharıǵat sharttaryna saı kele bermeıdi. Olardyń arasynda nadandyq dáýirden qalǵan, musylmanshylyqpen qabyspaıtyn sarqynshaqtar da bolýy yqtımal. Dástúrdi teriske shyǵarýǵa bolmaıdy. Dástúr týraly maqaldar óte kóp.
«Jaqsy zańyń bolǵansha, jaqsy dástúriń bolsyn»
Halyq naqyly
Saltyn bilmegen saýapty túsinbeıdi.
Dástúrdiń ozyǵy bar,
Dáýreni ótken tozyǵy bar.
Dástúrińdi baqqanyń- úmitińdi jaqqanyń.
Salt-dástúrine, ulttyq erekshelikterine erekshe mán bergen eldiń irgei berik,keleshgi kemel.Tarıh betterin aqtaryp otyryp basqynshy elderdiń bodan jurttyń ulttyq aıyrym belgilerin, dástúrlerin umyttyrýǵa tyrysqandyǵyn kóremiz.Sosyn olarǵa ózderiniń tiliń,dinin, mádenıetin ákelip tyqpalaǵan. Al óziniń tili men dinin, salt-dástúrin umytyp, onyń ornyn ózgenikin sińirip alǵan eldiń bolashaǵy joq. Islam dini de ony quptamaıdy.Adamzattyń asyly Paıǵambarymyz s.a.s. musylmandardyń ózge halyqtardyń teris ádet-ǵuryptaryna erýine tyıym salǵan. Qazaq halqynyń Islam dinimen tanys bolǵanyna myń eki júz jyldan astam ýaqyt ótti.Sodan beri salt-sanasyn, ádet-ǵurpy, ádebıeti men mádenıeti musylmandyqqa beıimdelip, aqyrynda Islam dini halyq dilimen bite qaınasyp, ulttyq bolmystyń ajyramas bóligine aınaldy.
Hıbadat Jaqsylyq
