Dın men dästür sabaqtastyǧy köpten berı qauzylyp kele jatqan taqyryp. Dästürlı dınınen, dılı men tılınen, ädet-ǧūrpydan ajyraǧan eldıŋ bolaşaǧy joq. Sol sebebtı bızder dın men dästürdı qūrmettep,odan ajyrap ketpeuımız kerek. Är ūlttyŋ, halyqtyŋ, dını men dästürı bolady. Dın - adamzat qoǧamyndaǧy asa kürdelı de maŋyzdy äleumettık – mädeni sana. Dın degenımız- älemdı bailanystyratyn küş Allanyŋ barlyǧyna senım. Dınnıŋ negızgı maqsaty-adamnyŋ ruhani jetıluı jäne onyŋ Jaratuşy Qūdaiǧa senımı. Dıni tūrǧydan dın- bükıl bolmystyŋ tüpkı sebebı baryn,dünie – bolmystyŋ tüpkı sebebı baryn,dünie-bolmystyŋ jaratylu maqsatyn,onyŋ syr-sipatyn tüsındırıp,tanyp bıluge jäne adamnyŋ ruhani jetıluıne mümkındık jasaityn ädıs-äreketter men bükıl dünietanymdy bolmysty,tolyq qamtityn öte keŋ,auqymdy ūǧym. Dın sonau elu myŋ jyl būrynǧy paleolit kezeŋınde paida bolǧan,iaǧni şyqqan. Salt-dästür -är ūlttyŋ, halyqtyŋ dını men senımıne, tūrmys-tırşılıgıne, ūlttyq qūrylym erekşelıkterıne säikes ǧasyrlar boiy jinaqtalyp,ömırdıŋ özı tuǧyzǧan ǧūryptardyŋ jiyntyǧy; qauym men qoǧamda qalyptasqan mınez-qūlyqtyŋ ülgılerı.
Salt-dästür ūlt üşın ömır süru qaǧidasy, qoǧam zaŋy bolyp negızdelıp,sana, tylym, tärbie retınde el zerdesıne ruhani bailyq – önege täjıribesın qūraǧan.Ötken zamanda qazaq qoǧamy üşın salt-dıstür būljymas zaŋ rölın atqardy. Mysaly: toi, nauryz köje, qyz ūzatu, qonaǧasy, şaşu, erulık osylardyŋ barlyǧy ata salty bolyp sanalady, iaǧni osylardyŋ barlyǧy salt dästürge jatady.Salt-dästürdıŋ el arasyndaǧy tälımdık, tärbielık, halyqtyq mänı zor.Halyqtyŋ atadan balaǧa köşıp, damyp otyratyn tarihi- äleumettık, mädeni – tūrmystyq, käsıptık, salt-sana, mınez-qūlyq, tälım tärbie jäne ruhani ıs-äreketınıŋ körnısı dästür arqyly tanylady. Salt-dästür bailyǧy- mädeniettıŋ bailyǧy. Mysaly ata-anany, ülkendı qūrmetteu, körımdık, süiınşı, käde sūrau, sälem beru, at tergeu, qūrdastyq qaljyŋ, t.b. salt-dästürge jatady.Qazaq halqy salt-dästürge bai.Ärbır halyqtyŋ ädet-ǧūrpy bar. Ärbır örkeniettıŋ, ärbır ūlttyŋ özındık dünietanymy bar. Türlı halyqtardyŋ tarihyn zerttegen ǧalymdar jer betınde eşqaşan dınsız, nanym-senımsız el bolmaǧandyǧyna anyq köz jetkızdı. Adamzat türlı halyqtardan, ūlt pen ūlystan türady. Ärqaisysynyŋ özıne tän ūlttyq erekşelıkterı, tılı men dästürı, dıni nanymdary bar.
Mūsylman halyqtarynyŋ salt-dästürınıŋ bärı bırdei şariǧat şarttaryna sai kele bermeidı. Olardyŋ arasynda nadandyq däuırden qalǧan, mūsylmanşylyqpen qabyspaityn sarqynşaqtar da boluy yqtimal. Dästürdı terıske şyǧaruǧa bolmaidy. Dästür turaly maqaldar öte köp.
«Jaqsy zaŋyŋ bolǧanşa, jaqsy dästürıŋ bolsyn»
Halyq naqyly
Saltyn bılmegen sauapty tüsınbeidı.
Dästürdıŋ ozyǧy bar,
Däurenı ötken tozyǧy bar.
Dästürıŋdı baqqanyŋ- ümıtıŋdı jaqqanyŋ.
Salt-dästürıne, ūlttyq erekşelıkterıne erekşe män bergen eldıŋ ırgeı berık,keleşgı kemel.Tarih betterın aqtaryp otyryp basqynşy elderdıŋ bodan jūrttyŋ ūlttyq aiyrym belgılerın, dästürlerın ūmyttyruǧa tyrysqandyǧyn köremız.Sosyn olarǧa özderınıŋ tılıŋ,dının, mädenietın äkelıp tyqpalaǧan. Al özınıŋ tılı men dının, salt-dästürın ūmytyp, onyŋ ornyn özgenıkın sıŋırıp alǧan eldıŋ bolaşaǧy joq. İslam dını de ony qūptamaidy.Adamzattyŋ asyly Paiǧambarymyz s.a.s. mūsylmandardyŋ özge halyqtardyŋ terıs ädet-ǧūryptaryna eruıne tyiym salǧan. Qazaq halqynyŋ İslam dınımen tanys bolǧanyna myŋ ekı jüz jyldan astam uaqyt öttı.Sodan berı salt-sanasyn, ädet-ǧūrpy, ädebietı men mädenietı mūsylmandyqqa beiımdelıp, aqyrynda İslam dını halyq dılımen bıte qainasyp, ūlttyq bolmystyŋ ajyramas bölıgıne ainaldy.
Salt-dästür ūlt üşın ömır süru qaǧidasy, qoǧam zaŋy bolyp negızdelıp,sana, tylym, tärbie retınde el zerdesıne ruhani bailyq – önege täjıribesın qūraǧan.Ötken zamanda qazaq qoǧamy üşın salt-dıstür būljymas zaŋ rölın atqardy. Mysaly: toi, nauryz köje, qyz ūzatu, qonaǧasy, şaşu, erulık osylardyŋ barlyǧy ata salty bolyp sanalady, iaǧni osylardyŋ barlyǧy salt dästürge jatady.Salt-dästürdıŋ el arasyndaǧy tälımdık, tärbielık, halyqtyq mänı zor.Halyqtyŋ atadan balaǧa köşıp, damyp otyratyn tarihi- äleumettık, mädeni – tūrmystyq, käsıptık, salt-sana, mınez-qūlyq, tälım tärbie jäne ruhani ıs-äreketınıŋ körnısı dästür arqyly tanylady. Salt-dästür bailyǧy- mädeniettıŋ bailyǧy. Mysaly ata-anany, ülkendı qūrmetteu, körımdık, süiınşı, käde sūrau, sälem beru, at tergeu, qūrdastyq qaljyŋ, t.b. salt-dästürge jatady.Qazaq halqy salt-dästürge bai.Ärbır halyqtyŋ ädet-ǧūrpy bar. Ärbır örkeniettıŋ, ärbır ūlttyŋ özındık dünietanymy bar. Türlı halyqtardyŋ tarihyn zerttegen ǧalymdar jer betınde eşqaşan dınsız, nanym-senımsız el bolmaǧandyǧyna anyq köz jetkızdı. Adamzat türlı halyqtardan, ūlt pen ūlystan türady. Ärqaisysynyŋ özıne tän ūlttyq erekşelıkterı, tılı men dästürı, dıni nanymdary bar.
Mūsylman halyqtarynyŋ salt-dästürınıŋ bärı bırdei şariǧat şarttaryna sai kele bermeidı. Olardyŋ arasynda nadandyq däuırden qalǧan, mūsylmanşylyqpen qabyspaityn sarqynşaqtar da boluy yqtimal. Dästürdı terıske şyǧaruǧa bolmaidy. Dästür turaly maqaldar öte köp.
«Jaqsy zaŋyŋ bolǧanşa, jaqsy dästürıŋ bolsyn»
Halyq naqyly
Saltyn bılmegen sauapty tüsınbeidı.
Dästürdıŋ ozyǧy bar,
Däurenı ötken tozyǧy bar.
Dästürıŋdı baqqanyŋ- ümıtıŋdı jaqqanyŋ.
Salt-dästürıne, ūlttyq erekşelıkterıne erekşe män bergen eldıŋ ırgeı berık,keleşgı kemel.Tarih betterın aqtaryp otyryp basqynşy elderdıŋ bodan jūrttyŋ ūlttyq aiyrym belgılerın, dästürlerın ūmyttyruǧa tyrysqandyǧyn köremız.Sosyn olarǧa özderınıŋ tılıŋ,dının, mädenietın äkelıp tyqpalaǧan. Al özınıŋ tılı men dının, salt-dästürın ūmytyp, onyŋ ornyn özgenıkın sıŋırıp alǧan eldıŋ bolaşaǧy joq. İslam dını de ony qūptamaidy.Adamzattyŋ asyly Paiǧambarymyz s.a.s. mūsylmandardyŋ özge halyqtardyŋ terıs ädet-ǧūryptaryna eruıne tyiym salǧan. Qazaq halqynyŋ İslam dınımen tanys bolǧanyna myŋ ekı jüz jyldan astam uaqyt öttı.Sodan berı salt-sanasyn, ädet-ǧūrpy, ädebietı men mädenietı mūsylmandyqqa beiımdelıp, aqyrynda İslam dını halyq dılımen bıte qainasyp, ūlttyq bolmystyŋ ajyramas bölıgıne ainaldy.
Hibadat Jaqsylyq
