جاپونيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم ۇلگىسى

3998
Adyrna.kz Telegram

جاپونيا قانداي ەل؟

حالىقارالىق رەيتينگ جاپونيانىڭ ءبىلىم ۇلگىسىن ارقاشان دا الدىڭعى ورىنعا قويىپ كەلەدى. جاپونيا ءبىلىم سالاسى بويىنشا الەمنىڭ الدىڭعى وندىعىنا كىرەدى. ادامزاتتىڭ پلانەتاسىنداعى ءبىلىمى مەن تەحنولوگياسى، وركەنيەتى دامىعان كوشباسشى ەل. سوندىقتان دا ءبىلىم ىزدەگەن ءارتۇرلى ەلدەردىڭ ازاماتتارى جاپونيانىڭ ءبىلىم بەرۋ تاجىريبەلەرىنەن ءوتۋدى ارماندايدى.
ەرتە ۋاقىتتاردا جاپونيانىڭ ءبىلىم سالاسى قىتاي مەن كورەيالىقتاردىڭ ءبىلىم سالاسىنا تاۋەلدى بولعان. كەيىننەن 17 عاسىردان كەيىن جاپونيا ەلى ءوزىنىڭ ۇلتتىق ءبىلىم سترۋكتۋراسىن قولىنا الدى. 1868 جىلدارى جاپونيانىڭ ءبىلىم سالاسى باتىستىق ۇلگىگە دە قول جەتكىزگەن. جاپونيانىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇلگىسى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى جىلداردا تۇبەگەيلى وزگەرىسكە ۇشىراپ، ۇلتتىق سيپاتقا يە بولدى، تۇبەگەيلى ۇلتتىق رەفورمالارعا كوشتى. سونىڭ ناتيجەسىندە وتە قۋاتتى ۇلتتىق جاپوندىق ءبىلىم بەرۋ ۇلگىسى قالىپتاستى. ءبىلىم بەرۋ سالاسى مىندەتتى وقىتۋلار مەن مىندەتتى ەمەس وقىتۋلار بولىپ ەكى تاراپقا ءبولىندى. مەتەپكە دەيىنگى وقىتۋ ورىندارىندا بالالاردى مىندەتتى تۇردە وقىتپايدى. كەرىسىنشە، مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىنا الىپ، بارىنشا الەۋمەتتىك قامسىزداندىرادى. مۇنى ارنايى قامقورلىق جاساۋ مينيسترلىگى ءوز قۇزىرەتىنە الىپ جۇمىس جاسايدى. وعان 1 مەن 3 جاس اراسىنداعى بالالار كىرەدى.
بالاباقشالاردا وقىتۋ جۇيەسى ءبىلىم جانە مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرىنا كىرەدى. مۇندا دا بالالارعا قامقورلىق پەن الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋ بارىنشا قولعا الىنعان. وعان 3 پەن 6 جاس ارالىعىنداعى بالالار كىرەدى. جاپونيادا جۇمىس جاسامايتىن بالاسى بار انالار ءوز بالالارىن مەملەكەتتىڭ باعدارلامالارى بويىنشا ارنايى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ورىندارىنا تەگىن وقىتا الادى. ءبىلىم الۋ ەلدىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭى بويىنشا بارلىق بالالار مەن ازاماتتارعا مىندەتتى بولىپ تابىلادى.

جاپونيانىڭ مەكتەپتەرىندە ەڭ الدىمەن جاپون تىلىنە ءمان بەرەدى. ءبىلىم الۋدىڭ ەڭ نەگىزگى باستاماسى ءتىلدى ۇيرەنۋ دەپ قابىلدانادى. جاپون بالالارىنا انا ءتىلىن ۇيرەنۋ بارلىق ۇلتتىق باستامالاردىڭ نەگىزى ەتىپ تۇسىندىرىلەدى. ونى وقىتۋ مەتوديكاسى بويىنشا ءارتۇرلى دەڭگەيلەرگە بولەدى. سودان كەيىن ماتەماتيكانى ۇيرەتۋ مىندەتتى بولىپ تابىلادى. جاپونيا مەكتەپتەرىندە ماتەماتيكانىڭ ءتۇرلى ءتۇرلى سالالارى جۇيەلى تۇردە وقىتىلادى. ماتەماتيكانى تەرەڭ وقىتاتىن جاپونيا ەلى قازىرگى ۋاقىتتا ەلەكترونيكانىڭ جەتەكشى كوشباسشىسى سانالاتىنى بەكەردەن بەكەر ەمەس. جاپون بالالارى ءۇشىن ماتەماتيكانى يگەرىپ الۋ قالىپتى جاعداي عانا بولىپ سانالادى. ماتەماتيكادان كەيىن «ومىردەگى ءىس ارەكەت نەگىزدەرى» دەگەن قىزىق ءپان وقىتىلادى. ارى قاراي گۋمانيتارلىق عىلىمدار، فۋندامەنتالدى جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىنا كوڭىل بولەدى. مەكتەپتەردە ۇلتتىڭ مادەنيەتى مەن ەتيكاسىنا، ۇلتتىق ءدىني قۇندىلىقتارىنا اسا زور كوڭىل بولەدى. جاپون مەكتەپتەرىندە بالالار الەۋمەتتىك دەڭگەيلەرىنە قاراماستان، بارلىعى دا بىرتەگىس مەكتەپتىڭ فورماسىمەن جۇرەدى. مەكتەپتەگى تارتىپكە ەرەكشە كوڭىل بولەدى. ساباق اياقتالعاننان كەيىن بالالار مىندەتتى تۇردە وزدەرىنىڭ سىنىپ بولمەلەرىن كەزەكشىلىكپەن تازالاپ كەتەدى. سول ءۇشىن كۇندەلىكتى جۇمىس گرافيگى ءتۇزىلىپ وتىرادى. جاپون مەكتەپتەرىندە بالالاردىڭ ءوز سىنىپتارىن مۇنتازداي تازا ۇستاۋى مەكتەپتەگى مادەنيەت مەن ءبىلىمنىڭ نەگىزگى باستاۋى بولىپ تۇسىندىرىلەدى.

تومەن دەڭگەيدەگى ۇلتتىق ورتا مەكتەپتەردە مىندەتتى پاندەر جاپون ءتىلى مەن الگەبرا، تاريح، گەومەتريا، جانە باسقا دا پاندەر وقىتىلادى. جاپون تىلىمەن قاتار 12 جاسقا تولعان بالالارعا اعىلشىن ءتىلى قوسىمشا وقىتىلادى. جاپونيادا دا اعىلشىن ءتىلىن حالىقارالىق بايلانىس ءتىلى دەپ تۇسىندىرەدى.

جوعارى دەڭگەيدەگى ۇلتتىق ورتا مەكتەپتەردە دە ماتەماتيكا مەن تەحنيكالىق پاندەر مىندەتتى بولىپ تابىلادى. مۇندا تەحنيكالىق جانە تەحنولوگيالىق پاندەر تەرەڭدەتىلىپ وقىتىلادى. بۇل مەكتەپتەردىڭ قاتارىنا تەحنيكالىق ۋچيليششەلەر دە كىرەدى. بۇل مەكتەپتەردە 15 جاستان اسقان بالالار قاتارىنان ءۇش جىل وقيدى. ءدال وسى ارالىقتار مەن كەزەڭدەردە 95 پايىز جاپون بالالارى ۇلتتىق تاربيە مەن ۇلتتىق وقىتۋ دەڭگەيلەرىنەن ءوتىپ شىعادى.

مىنە، جاپون مەكتەپتەرىندە ۇلتتىق ماسەلەگە بەسىكتەن شىققاننان باستاپ كوڭىل ءبولىپ وتىرادى. بۇل نەگىزى وتە كوپ ماتەريال ەدى. مەن قىسقارتىپ الداعى ۋاقىتتاردا جازىپ وتىرامىن. مۇنىڭ ءبىزدىڭ ەلدىڭ پەداگوگتارى ءۇشىن دە ماڭىزى زور. كەزىندە الاش وكىمەتىنىڭ كوسەمى ءاليحان بوكەيحان اتامىز تەكتەن تەككە جاپونيانىڭ ءبىلىم ۇلگىسىمەن قازاق بالالارىن وقىتايىن دەپ ايتپاعان ەدى. بارىنە كوزى جەتكەندىكتەن سول ەلدىڭ ۇلگىسىمەن بالالاردى وقىتۋدى ماقسات ەتكەن. وكىنىشكە وراي ارماندارى ورىندالماي كەتتى. سول ارماندارىن بۇگىنگى ۇرپاق ورىنداسا ەكەن دەيمىز... قازاق بالاسىنا تەحنولوگيا مەن ءبىلىم كەرەك. ايتپەسە، ءبىز الەۋەتتى ەل بولا المايمىز.

بەكبولات قارجان

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر