ەلىمىزدە قارقىندى ءوربۋ العان يادرولىق مەديتسينا سالاسى قازىر قانداي جۇمىستار جۇرگىزۋدە؟ ادام دەنساۋلىعىنداعى كىناراتتاردى زەرتتەۋگە ەداۋىر كومەگىن بەرەتىن بۇل سالانىڭ قانداي ءبىز بىلمەيتىن تۇستارى بار.؟ بۇل ساۋالدارىمىزعا قر ءپىب مو اۋرۋحاناسى، يادرولىق مەديتسينا ورتالىعىنىڭ راديويزوتوپتى دياگنوستيكا دارىگەرى جايىمباەۆ ماقسات ەركىنۇلى جاۋاپ بەردى.
- يادرولىق مەديتسينا ارقىلى ەمدەلۋدىڭ ارتىقشىلىقتارى نەدە؟ پروتسەسس قالاي جۇزەگە اسادى؟
- يادرولىق مەديتسينا دەگەنىمىز – اۋرۋلاردى جانە دياگنوستيكانى ەمدەۋ ءۇشىن راديوفارماتسەۆتيكالىق پرەپپاراتتاردى قولداناتىن مەديتسينانىڭ ءبولىمى. يادرولىق مەديتسينا ورتالىعىندا راديوفارماتسەۆتيكالىق پرەپپاراتتاردى قولدانۋ ارقىلى قازىر تەك دياگنوستيكا جۇرگىزىلەدى. قىمبات، قاۋىپتى دياگنوستيكالىق زەرتتەۋلەردەن گورى اقپارات جيناۋدىڭ قاۋىپسىز اۋىرتپالىقسىز ۇنەمدى ءادىسى – راديويزوتوپتى دياگنوستيكا بولىپ تابىلادى. بۇل ادام اعزاسىنداعى مۇشەلەر مەن تىندەردەگى، ولاردىڭ قۇرىلىمىنداعى جانە قىزمەتىندەگى اۋىتقۋلاردى انىقتاۋعا وتە سەزىمتال ءادىس بولىپ كەلەدى.
پاتسيەنتتەرگە دەنساۋلىعىنىڭ كۇتىمىن جاساۋدىڭ بىرەگەي بولىگى رەتىندە يادرولىق مەديتسينا ءارتۇرلى اۋرۋلاردى دياگنوستيكالاۋ، ولاردى ەمدەۋ جانە الدىن الۋ ءۇشىن قولدانىلادى. ال ءبىزدىڭ ورتالىقتا دياگنوستيكالاۋ ءۇشىن جانە باسقا ادىستەرمەن جاسالعان ەمدى باقىلاۋ ءۇشىن قولدانىلادى. يادرولىق مەديتسينادا قولدانىلاتىن ادىستەردىڭ تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى ورگانيزمدە بولىپ جاتقان اۋىتقۋلاردى وتە ەرتە كەزەڭدەرىندە باسقا ادىستەر ارقىلى انىقتاي المايتىن دۇنيەلەردى بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ال ەرتە انىقتاۋ – اۋرۋدى ەرتە ساتىسىندا ەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەرتە ەمدەگەن ۋاقىتتا بولجام جاقسىراق بولادى.
يادرولىق مەديتسينا ورتالىعىندا دياگنوستيكالىق جانە تسيكلاتروندى وندىرىستىك بلوك بار. تسيكلاتروندى وندىرىستىك بلوكتا پرەپپاراتتار دايىندالىپ شىعارىلادى، ال دياگنوستيكالىق ايماقتا سول پرەپاراتتاردى قولدانۋ ارقىلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلەدى. پاتسيەنتكە ءبىز تامىرىنان راديويزوتوپتى پرەپپاراتتى ەنگىزىپ، ونىڭ اعزادا قالاي تارالاتىنىن قاراپ، ءتۇرلى ىسىكتەرگە سول پرەپاراتتىڭ قالاي جيناقتالاتىنىن بەينەلەۋ ارقىلى دياگنوستيكالىق پروتسەسستى جۇزەگە اسىرامىز.
- وسى تەحنولوگيانى قولدانا وتىرىپ، قاتەرلى ىسىكتىڭ قانداي تۇرلەرىن انىقتاۋعا بولادى؟
- راديوپرەپپاراتتاردىڭ ىشىندە 2008 جىلدان باستاپ ەڭ كوپ تارالعانى – فتوردەزوكسيگليۋكوزا. ول 80%-عا دەيىن بارلىق قاتەرلى ىسىكتەردى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. اتى ايتىپ وتىرعانداي ول قانت سەكىلدى ءتۇزىلىس. اعزادا قاتەرلى كلەتكالار بار بولسا، ول قالىپتى جاسۋشالارعا قاراعاندا كوبىرەك ەنەرگيانى قاجەت ەتەدى.
قاتەرلى ىسىكتىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. ماسەلەن فتوردەزوكسيگليۋكوزا ارقىلى جۇرەكتە بولىپ جاتقان ءتۇرلى پوتسەسستەردى انىقتاۋ قيىن. سوعان بايلانىستى بىزدە ەكىنشى پرەپپارات ويلاپ تابىلدى. ول ناتري فتوريد دەپ اتالادى. ول ارقىلى ءبىز سۇيەكتەردە بولىپ جاتقان پروتسەسستەردى كورەمىز. سۇيەك ىسىكتەرىن جانە سۇيەكتىڭ قاتەرلى ىسىكتەرىن انىقتاي الامىز. ءۇشىنشى پرەپپارات جاقىندا ويلاپ تابىلدى. ول كومىرتەك- مەتيونين. كومىرتەك- مەتيونين پرەپپاراتى ارقىلى باس ميىنداعى مەتوستازالاردى انىقتاپ زەرتتەي الامىز.
- يادرولىق مەديتسينا سالاسىندا جۇمىس ىستەۋ، مامانداردىڭ دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى ەمەس پە؟
- راديويزوتوپتى پرەپپاراتتارمەن جۇمىس ىستەيتىن بولعاندىقتان ءبىز قاتاڭ رادياتسيالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىنە باعىنامىز. ءار جۇمىس ىستەيتىن ماماندا جەكە دوزيمەترلەرى بولادى. سول ارقىلى ءبىزدىڭ العان دوزالىق كورسەتكىشتەرىمىز باقىلاۋدا بولادى. جالپى قاۋىپسىزدىك شارالارىن ساقتاۋ ارقىلى، مامانداردىڭ دەنساۋلىعىنا قاۋىپ تونبەيدى.
- ورتالىقتا قانشا مامان جۇمىس ىستەيدى؟
- ورتالىقتا 150-گە جۋىق ماماندار جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ قۇرامى تەك دارىگەرلەردەن تۇرمايدى. ونىڭ ىشىندە تەحنيكالىق فيزيكتەر، راديوحيميك تەحنولوگتار، بيولوگتار دا بار. پرەپپاراتتاردىڭ سينتەزدەلىپ جاسالۋىنا جاۋاپ بەرەتىن راديوفارماتسەۆتتەر، لابورانتتار، يادرولىق فيزيكتەر سياقتى كوپتەگەن ماماندار، سونداي-اق ورتا جانە كىشى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى بار. مامانداردىڭ كوپشىلى جاقىن جانە الىس شەتەلدەرىندە ءبىلىم العان بىلىكتى كادرلار.
- سىزدەردىڭ ورتالىقتارىڭىزدا قانداي قۇرىلعىلار بار؟ ولاردىڭ قىزمەتتەرى قانداي؟
- دياگنوستيكالىق بلوكتا ەكى ءبىرفوتوندى كومپيۋتەرلىك تاموگرافتىق اپپارات جانە ەكى پوزيتروندى كومپيۋتەرلىك تاموگرافتىق اپپارات بار. بۇل قۇرىلعىلار زەرتتەۋ جاسالىناتىن پاتسيەنتكە قولدانىلادى.
- قازاقستانداعى يادرولىق مەديتسينانىڭ دامۋىن قالاي ەلەستەتەسىز؟
- قازاقستاندا ءبىزدىڭ ورتالىق اشىلعانعا دەيىن ءبىر عانا راديويزوتوپتى پرەپپاراتتار قولدانىسقا شىعارىلىپ وتىرعان بولاتىن. ءبىزدىڭ تسيكلوتروندى وندىرىستىك كومپلەكستىڭ ىسكە قوسىلۋنا قاراي جوعارىدا ايتقانداي ءۇش راديووزوتوپتى پرەپپاراتتار جاسالىپ شىعارىلىپ وتىر. 2026 جىلعا دەيىن 9 پرەپپارات ويلاپ شىعارۋ جوسپاردا بار. بۇل ورتالىق اشىلماي تۇرىپ جوسپار بەكىتىلگەن بولاتىن. سول جوسپار بويىنشا قازىرگى تاڭدا جۇمىس ىستەپ كەلەمىز. بۇل دەگەنىمىز مۋلتيمودالدى تۇردە پاتسيەنتتەردى زەرتتەۋگە، ورگانيزمدەگى بارلىق پاتولوگيانى انىقتاۋعا تاپتىرماس مۇمكىندىك.
سۇحباتتاسقان: دينا ليتپين
