بالالاردىڭ ەرتە كەزدەن ءدىني ءبىلىم العانى دۇرىس پا؟

11664
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2023/08/bb2c38bb-ae5a-4892-85ee-dcf5b2337d01.jpeg

بۇگىندە مەكتەپتە ورازا ۇستاپ، ءدىني پارىزىن وتەپ جۇرگەن وقۋشىلاردىڭ قاراسى قالىڭ. سونىمەن قاتار، كەيدە كىشكەنتاي قىز بالانىڭ باسى اق ورامالمەن تۇمشالانعانىن دا كورىپ جاتامىز. وسى تۇستا «باقىتتى بالالىق شاعىن ءتاتتى ەستەلىكتەرىمەن تولتىرۋى ءتيىس بۇلدىرشىندەردى ەرتە ەسەيتىپ جاتقان جوقپىز با؟» دەگەن ساۋال سانانى مازالايتىنى تاعى بار. الايدا كوپشىلىك قاۋىم ۋاقىت وتە ءدىني ماسەلەدە اداسىپ، ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ جاتادى. ياعني قاي قوعامدا، كەز كەلگەن ۋاقىتتا ءدىني ماسەلە – وزەكتى.

 قازاقستان – كوپ ۇلتتان تۇراتىن زايىرلى مەملەكەت

وسى تۇستا ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتىندا تاڭداۋ قۇقىعى بار. بالا جەكە تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋى ءتيىس. الايدا ءدىن جولىن ۇستانعان اتا-انالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ەرتە كەزدەن-اق بالاعا پارىز جۇكتەپ، قىز بالاعا ورامال تاعۋدى مىندەتتەيدى. ءتىپتى باليعات جاسىنا تولماعان قىزدارىنا دا ورامال كيگىزىپ، مەكتەپ باعدارلاماسىنان شەكتەپ جاتقاندارىن كەزدەستىرۋگە بولادى. ءدال وسى ماسەلە

2018 جىلى ەلىمىزدە قاتتى ءوربىدى. بىراق زايىرلى قوعامنىڭ پرينتسيپتەرى قانداي؟ زايىرلى دەگەن – وزىق، تولەرانتتى، اشىق قوعام.

ەڭ اۋەلى بالانىڭ قوعامدا جەكە پىكىرى بار ازامات بولۋى ءۇشىن وعان ەركىندىك قاجەت. ەركىندىك – بوستاندىق. ول تەك ءدىني تاڭداۋ بوستاندىعى ەمەس، ودان كەڭىرەك – دۇنيەتانىمنىڭ كەڭەيۋى، قوعامعا ءوز بەتىنشە بەيىمدەلۋى. تاڭداۋ مەن شەشىم قابىلداۋ قۇقىعىن مەملەكەت جەكە تۇلعاعا قالدىرادى جانە ونىڭ شەشىمىمەن كەلىسۋگە، قابىلداۋعا، ونى قورعاۋعا مىندەتتەلەدى. دەمەك ءار بالا – بولاشاق ەلدىڭ تىرەگى. ەلدىڭ ەرتەڭى اشىق بولسىن دەسەك بالانىڭ بۇگىنگى تاربيەسى مەن دامۋىنا كوڭىل ءبولىنۋى كەرەك. ءدىني ساۋاتىن اشۋى جانە ءدىن جولىن ۇستانۋى - ول جەكە ادامنىڭ ەركىندە.

وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى عاني بەيسەمباەۆ ءبىر سۇحباتىندا:

-ءبىز كونستيتۋتسيا بويىنشا زايىرلى مەملەكەتپىز. مەكتەپتەر زاڭ بويىنشا جۇمىس ىستەيدى، –  دەپ جاۋاپ بەرگەن ەدى. دەمەك مەكتەپ قابىرعاسىندا ءار بالا بىردەي. ءار مەكتەپ جاسىنداعى بالا ءوز قاتارىنان قالىس قالماي، جالپى ءبىلىم الىپ، ساۋاتىن اشىپ، مەكتەپتى ءتامامداۋى ءتيىس ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.

مەكتەپ مۇعالىمدەرىنىڭ پىكىرىنشە بۇگىنگى مەكتەپ جاسىنداعى بالالار ءجيى ورازا ۇستاپ، ءدىني پارىزدى ورىنداۋعا تىرىسادى ەكەن. الايدا اشتىق پەن ۇيقى جەتىسپەۋشىلىگىنەن بالا زەيىنى تومەندەپ، ءبىلىم الۋعا دەگەن قۇلشىنىستىڭ جوقتىعى بايقالاتىنىن دا العا تارتادى. ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك ەگەر ادام اعزاسىندا ۇيقى مەن تاماق جەتىسپەۋشىلىگى بولسا ونىڭ ونىمدىلىگى 20%-عا دەيىن تومەندەيدى ەكەن. ال وقىتۋشىلاردىڭ كەيبىرى:

- «پارىزدى وتەۋ – مىندەت!» دەپ تۇسىنەتىن بالانىڭ ويىن اتا-انا كىشكەنتايىنان وزگەرتىپ

تاستاۋى دا مۇمكىن، - دەيدى.  بالالاردىڭ ەرتە كەزدەن ءدىني ءبىلىم العانى دۇرىس پا؟ ارنايى ماماندار نە دەيدى؟

- اينۇر حانىم (ەسىمى وزگەرتىلگەن), ءسىز ساباق بەرەتىن مەكتەپتە وقۋشىلاردىڭ ءدىني ساۋاتتىلىعى قانداي؟

- 10-11 سىنىپ وقۋشىلارى ورازا ۇستاپ، كەيدە جۇما نامازعا سۇرانىپ كەتەتىندەرىن بايقايمىن. الايدا مۇعالىم ونى جىبەرە مە، الدە، جىبەرمەيدى مە ول جاعىن بىلمەدىم. ال، پەداگوگ رەتىندە ەرتە جاستان باستاپ بالانى دىنگە بايلاپ قويۋعا بولمايدى دەپ سانايمىن. ءار بالا – جەكە تۇلعا. مەيلى ول كىشكەنتاي، ساناسى قاتپاعان بولسا دا، ونىڭ جەكە تۇلعا ەكەنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. ورازا ۇستايمىن دەپ كەيدە مەكتەپ وقۋشىلارى ەستەن تانىپ، زەيىنى تومەن بولىپ وتىرادى. بۇل ارەكەتتى قۇپتامايمىن. ساباقتان تىس ۋاقىتتا، جەكە ومىردە ءدىن جولىن ۇستانسىن. بىراق،

اتا-انا بالانى ماجبۇرلەمەۋى ءتيىس دەگىم كەلەدى.

- بالالاردىڭ ەرتە ءدىني ءبىلىم الۋىنا قالاي قارايسىز؟ بۇل جاعدايدا نە ايتار ەدىڭىز؟

- ءبىز زايىرلى مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى دا ەستەن شىعارماۋعا ءتيىسپىز! قازاقستان – زايىرلى ءارى دەموكراتيالىق مەملەكەت. مۇندا ءار ادامنىڭ ءوز داۋىسى، ءوز تاڭداۋى ەسكەرىلەدى. سوندىقتان تاعى دا ايتارىم، اتا-انا بالانى دىنمەن شەكتەپ، بايلاپ تاستاماۋى قاجەت. قازىر باليعات جاسىنا تولماعان قىز بالالارىنا ورامال تاققىزىپ، حيدجابقا دايىنداي باستايتىندار دا جوق ەمەس. بىراق، 5-6 جاسار ويىن بالاسى مۇنى قالايدى ما؟ وعان ءدىني ءبىلىم بەرسىن، نامازدى ۇيرەتسىن، پارىزىن ايتسىن. تاڭداۋ ونىڭ وزىندە بولۋى ءتيىس. اقىلى تولىپ، جامان مەن جاقسىنى تانيتىنداي جاسقا جەتكەندە وعان تاڭداۋ مۇمكىندىگىن ۇسىنۋى ءتيىس دەگىم كەلەدى».

بۇل تۇستا قوعام پىكىرى دە ەكىگە ءبولىندى. ءبىرى اتا-انا قالاۋىمەن حيدجاب كيىپ، قالاسا بالانى جەكە وقىتۋ قاجەتتىگىن ايتسا، ەندىگى ءبىرى ءدىندى قولدايدى، بىراق ءبارى ءوز ورنىمەن بولۋى ءتيىس دەپ سانايدى ەكەن. بالالارعا «ەرتە ءدىني ءبىلىم بەرەمىن» دەپ كەي اتا-انالار باليعات جاسىنا تولماعان قىز بالاعا حيدجاب كيگىزىپ، ەر بالاعا بىرنەشە تىيىم سالىپ تاستايدى. مەكتەپ فورماسىنا بايلانىستى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ  

2016 جىلعى بۇيرىعىنا سايكەس مەكتەپ فورماسىنا قويىلاتىن تالاپتار بار، ءبىلىم ستاندارتىن بەكىتكەن ەدى. ال فورمادا «ورامال» جوق. سوندىقتان بۇل زاڭ كەي اتا-انالاردىڭ اشۋىنا ءتيىپ، بالالارىن مەكتەپكە جىبەرمەي قويعان كەزدەر دە بولدى. دەگەنمەن، ءاربىر بالا ەل بولاشاعى ەكەنىن جانە ولاردىڭ ەمىن ەركىن ءبىلىم الۋنا شەكتەۋ قويۋعا بولمايتىنىن اتاپ وتكەن ءجون.

 

پىكىرلەر