1893 جىلى 25 قاراشادا دانيالىق لينگۆيست، پوليگلوت ۆيلگەلم تومسەن العاش رەت كونە تۇركى جازۋىنىڭ كىلتىن تاۋىپ، عىلىم الەمىندە ايرىقشا جاڭالىق اشتى.
ۆيلگەلم تومسەن العاش رەت ورحون بويىنان تابىلعان رۋنيكالىق جازبانىڭ سىرىن اشىپ، «تۇرىك» جانە «ءتاڭىرى» سوزدەرىن وقىعان بولاتىن. سول جىلى 25 قاراشادا دانيا كورولدىك عىلىم اكادەمياسىنىڭ وتىرىسىندا مالىمدەمە جاسادى. بۇل الەمدىك لينگۆيستيكاداعى تاريحي وقيعا بولدى. عىلىمي اينالىمدا بۇل جازۋلاردى «رۋنا (رۋنيكالىق) جازۋلارى» دەپ اتاپ كەتكەن ەدى. ونىڭ سەبەبى – جازۋدىڭ قۇپياسى اشىلماي تۇرعاندا، بۇل جازۋلار ءبىر قاراعاندا ەجەلگى سكانديناۆيا حالىقتارىنىڭ «رۋنا» جازبالارىنا ۇقسايتىن. الايدا عىلىمي زەرتتەۋلەر ونىڭ تۇركىلەردىڭ ءتول جازۋى ەكەنىن انىقتادى.
بۇل، ءوز كەزەگىندە تۇركىتانۋشىلاردىڭ تۇركى جازبا ەسكەرتكىشتەرىن تولىق اۋدارىپ شىعۋىنا جول اشتى.
ۋاقىت وتە كەلە، وعان حح عاسىردا تۇركى ەلدەرىنىڭ عالىمدارى – تۇرىك، قازاق، ازەربايجان، وزبەك جانە باسقا دا زەرتتەۋشىلەرى قوسىلدى.
قازىر ەۋرازيا كولەمىندە تۇرىك بىتىكپەن بادىزدەلىپ ورنەكتەلگەن 700-دەن استام ءىرىلى-كىشىلى بىتىكتاس، ەسكەرتكىشتەر، جارتاستاعى جانە ءتۇرلى زات-بۇيىمدارداعى ماتىندەر تىركەلىپ وتىر.
قازىرگى تاڭدا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىندا كونە تۇركى جازۋىن زەرتتەپ، اۋدارۋمەن اينالىساتىن «تۇركولوگيا، التايستيكا جانە موڭعولتانۋ» ءبولىمى قىزمەت ىستەيدى.
سونىمەن قاتار اكادەميا تاراپىنان تۇركولوگياعا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان زەرتتەۋشىلەرگە ارنالعان، «ۆيلگەلم تومسەن» اتىنداعى مەدال شىعارىلعان.
ايتا كەتەيىك، بىرنەشە جىلدار بۇرىن وسى سالادا جۇرگەن عالىمدار «25 قاراشا حالىقارالىق «تورۇك جازۋى كۇنى» رەتىندە رەسمي بەكىتىلسە» دەگەن ۇسىنىستى العا تارتقان بولاتىن.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
