قازىر ادامزات بالاسى عىلىم مەن بىلىمگە قۇلاش سەرمەپ، كۇن سايىن مىڭداعان عىلىمي جاڭالىقتار اشىلۋدا. الەمدەگى عىلىمنىڭ داۋىرلەپ تۇرعان وسىنداي كەزەڭدە قازاق مەملەكەتى دە وزگە ەلدەردەن قالماي، جاستارىن ءبىلىمدى، بىلىكتى ەتىپ تاربيەلەۋگە ءتيىس ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. بۇل جايت مەملەكەتتىڭ الدىندا تۇرعان باسىم باعىت ەكەنىن وسىعان دەيىن قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ بىرنەشە رەت ايتتى. سوندىقتان دا، «ونەر ءبىلىم بار جۇرتتار، تاستان ساراي سالعىزدى» دەگەن ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ءسوزىنىڭ راستىعىن مەملەكەت باسشىسى دا، بۇقارا حالىق تا تەرەڭ ءتۇسىنىپ وتىر دەۋگە تولىق نەگىز بار.
عىلىمعا مەملەكەت قانا ەمەس، قوعام دا كوڭىل بولسە...
عىلىم – وركەنيەتتىڭ داڭعىل جولى. سول جولمەن ادامزات بالاسى قانشاما يگىلىكتەرگە قول جەتكىزدى. ىبىرايشا ايتساق، «ايشىلىق الىس جەرلەردەن، جىلدام حابار العىزعان» جاپونيا، سينگاپۋر، قىتاي، گەرمانيا سياقتى ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنەن ءالى دە ۇيرەنەرىمىز كوپ. سوندىقتان دا، قازاق مەملەكەتىن وركەنيەتتىڭ جاڭا دەڭگەيىنە شىعارۋ ءۇشىن عالىمدارىمىز بەن ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ مويىنا جۇكتەلەر مىندەتتەر دە از ەمەس. عىلىم مەن ءىلىم ارقاشان دا قوعامنىڭ قاجەتتىلىگىن وتەپ، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىراتىن ەكونوميكامىزدىڭ لوكوميتيۆىنە اينالۋى كەرەك. ول ءۇشىن نەنى قولعا العان ءجون؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋ ءار قازاقستاندىقتىڭ مىندەتى بولسا كەرەك.
ءبىزدىڭ ويىمىزشا، بىرىنشىدەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ باستى جولى ۇزاقمەرزىمدى باعدارلامالار قابىلداۋ. سول باعدارلامالار ارقىلى عىلىم مەن ءىلىمدى دامىتۋدىڭ، حالىق اراسىنداعى وقىمىستىلارعا جاعداي جاساۋدىڭ كەشەندىجوسپارلار جاسالىپ، فورسايتتىق زەرتتەۋلەرمەن قاتار حالىقارالىق تاجىريبە الماسۋ، ءىلىمى مىقتى ەلدەرمەن ىنتىماقتاستىق ورناتۋ ىستەرىن ءبىر ىزگە تۇسىرۋگە بولادى. قازىر عىلىمي كادرلاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ باعىتىندا جاسالىپ جاتقان اۋقىمدى جۇمىستارعا مەملەكەت قانا ەمەس، قولىندا قارجىسى بار كاسىپكەرلەر دە دەمەۋشىلىك جاسايتىن جۇيە قالىپتاستىرا بىلسەك، ماردىمسىز جالاقى الاتىن جاس عىلىمي قىزمەتكەرلەردىڭ مەملەكەت بولاشاعى ءۇشىن الاڭسىز قىزمەت ەتۋىنە جول اشىلار ەدى. بۇل وتاندىق عىلىمعا ۇلكەنجاڭالىقتار مەن وزگەرىستەر ەنۋىنە تۇرتكى بولارى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
اعا بۋىن مەن جاستاردىڭ ءداستۇر ساباقتاستىعى ساقتالسا...
ءبىزدىڭ ەلدە رەفورما جاسالعاندا ەسكىنىڭ ءبارىن ىسكە العىسىز جاساپ تاستاۋ دەگەن دەرت بار. بۇل دەرت ءداستۇر ساباقتاستىعىن ءۇزىپ، اعا بۋىن مەن جاس عالىمدار اراسىنداعى بايلانىستى ءۇزىپ تاستايتىنى انىق. عىلىم سالاسىندا ۇزاق جىلداردان بەرى جاسالعان جۇمىستى جوققا شىعارىپ، ءبارىن جاڭادان باستايتىن رەفورلار بولماۋى كەرەك. اعا بۋىن مەن جاس عالىمدار اراسىندا ۇيلەسىمدىلىك، عىلىمدى نىعايتۋ ماقساتىنداعى ىنتىماقتاستىق بولماي، بۇل ەكى بۋىن ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرماي ىلگەرى ءجۇرۋ مۇمكىن ەمەس.
ءبىلىمدى بولۋ – تابىستى بولۋ دەگەننىڭ بالاماسىنا اينالۋى كەرەك
سونداي-اق عىلىم مەن ءىلىم سالاسى تابىستى بولۋدىڭ ناقتى مىسالىنا اينالماي، جاپپاي حالىقتىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعى ويانباق ەمەس. ءبىلىمنىڭ سالتانات قۇرۋىنىڭ باستى باعىتى – اشىقتىق پەن ەركىندىك. جاس عالىمدار كۇندەلىكتى ومىردەگى كۇيبەڭ تىرلىكتىڭ تاۋقىمەتىنە قينالماي، بارلىق جاعدايىن وي ەڭبەگىمەن جاساي السا، ءوز ءومىرىن وزگەرتۋگە قابىلەتتى بولىپ، جەكە باسىنىڭ ەركىندىگىنە قول جەتكىزسە، حالىقتىڭ ساناسىندا «ءبىلىمدار ادامدار عانا تابىسقا جەتەدى» دەگەن ۇعىم ورنىعار ەدى. ول ءۇشىن «ءححى عاسىر – بىلىمدىلەر عاسىرى»، «ءبىلىمدى ادامنىڭ كەدەيى جوق» دەگەن سياقتى جاستاردىڭ العا باسۋىنا ءسوزسىز قاجەتتى يدەولوگيالىق جۇمىستار جۇرگىزىلۋى كەرەك. سوندا عانا تابىستى بايبولۋدىڭ ەڭ نەگىزگى، ەڭ ىرگەلى، باستى فاكتورى ءبىلىم ەكەنىن بارشا حالىق تەرەڭ تۇسىنەر ەدى. سوندا عانا جاستارىمىزدىڭ ءبىلىم جولىنا ءتۇسىپ، عالىمعا اينالۋىنا باسىمدىق بەرۋ ءىسى ءبىرىنشى ورىنداعا شىعار ەدى. جالپى، الەم ەلدەرى قۇندىلىقتار جۇيەسىندە بارىنەن دە ءبىلىمدى ادامدار بيىك تۇراتىنىن مويىنداپ ۇلگەردى. سونى قازاق بۇقاراسىنا مويىنداتۋدىڭ ماڭىزىن ءبىز ەسكەرمەي كەلەمىز.
موتيۆاتسيا جاس عالىمداردىڭ ارمانىن العا جەتەلەيدى
عىلىمعا مەملەكەتىمىز سياقتى كاسىپكەرلەر دە جاقسىلاپ كوڭىل بولە باستاسا، جاستاردىڭ عىلىمعا قۇلاش سەرمەۋىنە ۇلكەن موتيۆاتسيا بولار ەدى. ءىلىم شىڭىن باعىندىرىپ، عىلىمي جاڭالىقتار اشىپ، ءوز سالاسى بويىنشا ءتۇرلى جەتىستىككە جەتكەندەرگە قازاقتىڭ اتىمتاي جومارت ازاماتتارى قولداۋ كورسەتسە، مەملەكەت جاس عالىمداردىڭ باسپانا ماسەلەسىن بىرجاقتى ەتىپ، يپوتەكاعا ءۇي بەرسە، ءباسپاسوز قۇرالدارى عالىمداردى قوعام الدىندا ۇلگى رەتىندە تانىتىپ، تۇلعالىق كەلبەتىن ناسيحاتتاسا، كەز-كەلگەن جەتكىنشەك ىلىمگە ۇمتىلارى ءسوزسىز. جاس عالىمداردى باسپانامەن قامتىپ، ولاردى كاسىپكەرلەر مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار دا قولداپ، بۇل قولداۋ بيزنەستىك ارىپتەستىككە ۇلاسپاي، عىلىمدى قولداۋ باعىتىنداعى جۇمىستار بىرجاقتى بولىپ قالا بەرمەك. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدەگى لوگيستيكا، اگرو جانە IT سالالارى جوعارى الەۋەتكە يە ەكەنى بەلگىلى. قازاقستاندا IT سالاسىندا بىلىكتى كادرلار تولقىنى پايدا بولعانىن الەم مويىنداپ وتىر. تەحنولوگيا دەگەن ءبىر ورىندا قوزعالىسسىز تۇرمايدى. سوندىقتان دا، تسيفرلاندىرۋ، اناليتيكا، بولجامدار جاساۋداعى ارتىقشىلىقتارىمىز وزگە ەلدەردە ەمەس، ءوزىمىزدىڭ ىشىمىزدە كوبىرەك ناسيحاتتالۋى كەرەك. جاس عالىمداردى تۇلعا رەتىندە ناسيحاتتاۋ ارقىلى ولارعا موتۆاتسيا بەرىپ قانا قويماي، تۇتاستاي بۇقارا حالىقتىڭ نازارىن عىلىمعا اۋدارۋعا جول اشىلادى.
ءتۇيىن
قازاق حالقى الەمدىك عىلىمعا ۇلت رەتىندە ءوز ۇلەسىن قوسۋعا ءتيىس. سول سەبەپتى دە، «بىلەكتى ءبىردى جىعادى، ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى»، «ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي»، «عىلىم — تەڭىز، ءبىلىم — قايىق» دەگەن سەكىلدى قازاقى ناقىل سوزدەردى ءتىرىلتىپ، جاستاردى عىلىمنىڭ بيىگىن باعىندىرۋعا ۇندەي ءبىلۋىمىز كەرەك.
قانات بىرلىكۇلى
ادىرنا ۇلتتىق پورتالى
