قوعامدىق كوميسسياعا قاتىستى مەنىڭ پىكىرىم تومەندەگىدەي. مەنىڭشە، بۇل كوميسسياعا ءسىز سياقتى تۇلعالار جانە باسقا دا بىرقاتار ادال ازاماتتار كىرۋى ءۇشىن بيلىك ەڭ الدىمەن، بىرقاتار ماڭىزدى قادامدارعا بارۋى ءتيىس. ول ءبىرىنشى كەزەكتە – ساياسي تۇتقىنداردى بوساتۋ. ارون اتابەك، ماكس بوقاەۆ، مۇحتار جاكىشەۆ جانە باسقا دا ازاماتتارىمىز تۇرمەدە وتىرعان شاقتا، بيلىكپەن ديالوگ ورناتۋ مۇمكىن ەمەس. «قىلىش ۇستىندە سەرت جۇرمەيتىنى» سياقتى، بەيبىت ميتينگىگە شىققان ادامداردى مىڭداپ تۇرمەگە جاۋىپ، ەڭ بەلسەندىلەرى تۇلعالاردى تۇرمەدە ۇستاپ وتىرعان بيلىكتىڭ الدىنا بارىپ، ونىمەن كەلىسسوز جۇرگىزۋ دۇرىس ەمەس دەپ سانايمىن. اقوردا قوعاممەن قانداي دا كەلىسىم، كەلىسسوز جۇرگىزبەستەن بۇرىن وزدەرى جازىقسىز، ساياسي سەبەپتەرمەن سوتتاعان تۇلعالاردى دەرەۋ بوساتۋى ءتيىس.
بۇل ءىس-شارامەن قاتار بيلىكتىڭ تاعى ءبىر جاساۋى ءتيىس قادامى – ول، ارينە «ساياسي پارتيالار تۋرالى»، «سايلاۋ تۋرالى»، بەيبىت جيىندار تۋرالى زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزۋى ءتيىس. مەن ءسىزدىڭ ۇسىنىسىڭىزدى تولىق قولدايمىن: پارلامەنت دەپۋتاتتارىن سايلاۋ 50/50, ياعني ماجوريتارلى جانە پارتيالىق جۇيەمەن وتكەنى ابزال. سوندا پارلامەنتكە تاۋەلسىز، ادال، حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەيتىن تۇلعالار وتە الادى. بەيبىت ميتينگىلەر بويىنشا دا بيلىك ءوز كوزقاراسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋى ءتيىس. بۇل زاڭدار تۋرالى سىن بۇرىن دا ايتىلىپ ءجۇر، بيلىك قانداي وزگەرىستەر ەنگىزۋى قاجەتتىگىن بىلەدى. ازىرشە، ولاردىڭ اۋزىنان بۇل زاڭدارعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنەدى، رەفورمالار بولادى دەگەندى ەستىمەدىم. بار بولعانى – توقاەۆتىڭ ميتينگى وتكىزۋگە ارنايى جەر بەرەمىز دەگەنى بولدى. ونداي جەر قازىر دە بار. الماتىدا «سارىارقا» كينوتەاترىنىڭ ارتى. بىراق، وعان بىرىنشىدەن، حالىق ءوزى دە بارمايدى، ەكىنشىدەن، مىنە، 2011 جىلدان باستاپ ونىڭ وزىنە بيلىك بەيبىت جيىن وتكىزۋگە رۇقسات بەرگەن ەمەس.
ودان كەيىنگى ماسەلە – بۇل كوميسسيانىڭ مارتەبەسى جايىندا. ول زاڭ قابىلداي الماسا، ونىڭ ناقتى قۇزىرەتى جوق بولسا، وندا بۇل كەزەكتى الداۋ بولادى، مەنىڭشە. ەگەر بيلىك قوعامدى شىنايى رەفورمالار باستايتىنىنا سەندىرگىسى كەلسە، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە، جوعارىدا ايتقانىمداي، زاڭدى وزگەرتىپ، ادىلەتتى پارلامەنت سايلاۋىن وتكىزۋى ءتيىس. مەنەن ارتىق بىلەسىز، ول ەلدەردە ءومىر ءسۇردىڭىز، دەموكراتيالىق مەملەكەتتەردە پارلامەنت – حالىقتىڭ وكىلدەرى وتىراتىن ورىن. بىزدە نەگە ءدال سونداي پارلامەنت بولمايدى؟ ەگەر پارلامەنت مىقتى بولسا، دەپۋتاتتتارى شىنايى حالىقتىڭ ىقىلاسىمەن وتىرسا، قوسىمشا كوميسسيا قۇرۋدىڭ قاجەتى دە بولماس ەدى. ءتىپتى حالىق ميتينگىگە ەمەس، ءدال وسى پارلامەنتكە كەلىپ، دەپۋتتاتار ارقىلى قوعامدا وزگەرىس جاساۋعا ۇمتىلار ەدى.
سوندىقتان، قازىرگى جاعدايدا، بيلىك ءالى دە ناقتى قادامدارعا بارماعان تۇستا، قانداي دا كوميسسيا ارقىلى ساياسي رەفورمالار بولادى دەگەنگە سەنىمىم از. ەڭ سوڭعى مىسال – جەر كوميسسياسى. ول جەردە نەگىزىنەن بارلىعى شەنەۋنىكتەر مەن دەپۋتاتتار بولدى، از عانا ادامدى قوعامدىق كۇشتەردەن قوستى. ناتيجەسى – ءبارىبىر پروبلەما شەشىلگەن جوق. بار بولعانى جەردى ساتۋعا جانە جالعا بەرۋگە موراتوري جاريالانىپ، ماسەلەنى كەيىنگە ىسىرىپ قويدى. بۇل كوميسسيا دا سونىڭ كەبىن قۇشىپ، تاعدىرىن قايتالاماي ما؟ وسى جولى دا بيلىك كوميسسيا قاتارىنا ونداعان ءوزىنىڭ جاندايشاپتارىن قوسادى دا، اراسىنا قوسانوۆ پەن ونىڭ اينالاسىنداعى ساياسي الاياقتاردى جىبەرەدى. ال ءسىز سياقتى بيلىكتەن قانداي دا پرەفەرەنتسيا سۇرامايتىن، ساتىلمايتىن ادامداردى ازشىلىق ەتەدى. شەشىم كوپشىلىكتىڭ داۋسىمەن قابىلدانادى تۇسىنىكتى.
توقسان ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، مەنىڭ پىكىرىم مىناداي: بيلىك ءبىرىنشى قادامدى جاساپ، جوعارىدا اتاعانداي، بىرقاتار وزگەرىستەردى قولعا الۋى ءتيىس. كەلەسى ماسەلە: بۇل كوميسسيانىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇزىرەتى بولىپ، زاڭدارعا، ءتىپتى كونستيتۋتسياعا وزگەرىستەر ەنگىزۋدى ۇسىنا الاتىن مۇمكىندىگى بولسا جانە ونى ءوزىڭىز سياقتى ادال ازاماتتارعا باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرسە، وندا بۇل جوبانىڭ ءمانى مەن مازمۇنى بولادى دەپ سانايمىن. ال ەگەر بۇنىڭ ءبىرى دە ورىندالماي، بۇل اقوردا ساياسي تەحنولوگتارىنىڭ كەزەكتى حالىقتى الداۋ جوباسى بولسا، وعان بارۋدىڭ قاجەتى شامالى. قوعامدا ونسىز دا حالىق سەنەتىن، ادال، اق ازاماتتار كوپ ەمەس. بۇل كوميسسياعا بيلىك ەلدە قالعان سونداي تۇلعالاردى كىرگىزىپ، ابىرويىن شاشۋعا تىرىسۋى مۇمكىن. سوندىقتان، مۇنداي جوبالاردان ءوزىڭىز سياقتى ەلدىڭ ىقىلاسىنا بولەنگەن ازاماتتار ساق بولسا، بيلىكتىڭ كەزەكتى الداۋىنا ۇرىنباسا دەيمىن.
جانبولات ماماي
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
