ون موگ بىت اكادەميكوم…

3619
Adyrna.kz Telegram

ۋشيول يز جيزني ۋۆاجاەمىي حاكيم ومار (12.03.1957-24.02.2024).

12 مارتا ەمۋ يسپولنيلوس بى 67 لەت. زا دۆا دنيا دو تراگەدي يا پيسال ۆ فەيسبۋكە و توم، چتو موي دوروگوي برات تياجەلو بولەن ي ناحوديتسيا ۆ كريتيچەسكوم سوستوياني. ي ۆوت كاك ەتو زاكونچيلوس سكوربنو. كاك گوۆوريتسيا، دەن زا دنەم ك كونتسۋ يدەم، جيزن ۆ ناچالە جيزني – رادوست، ۆ كونتسە – سترادانيە ي پەچال. ۆ تەچەنيە كاكيح-تو 2-3 نەدەل ۋگاس. مى پريشلي ۆ سەبيا، نو نيچەگو نە موگلي سدەلات. ۆنەزاپنو ناش درۋگ ۋشەل، زابراۆ س سوبوي مەچتى ي سوكروۆەننىە تاينى. ەسلي بى ۆراچي ۆوۆرەميا دياگنوستيروۆالي وپۋحول، موجنو بىلو بى ۆىۆەزتي ەگو نا لەچەنيە زا گرانيتسۋ ي سپاستي؟

حاكيم ومار روديلسيا ۆ 1957 گ. ۆ گورودە اتاسۋ، رايوننوم تسەنترە جانااركينسكوگو رايونا سوۆرەمەننوي ۋلىتاۋسكوي وبلاستي.

ۆ 1979-1985 گگ. پولۋچيل وبرازوۆانيە ۆ كازاحسكوم گوسۋدارستۆەننوم ۋنيۆەرسيتەتە يمەني ال-فارابي، فيلولوگيچەسكي فاكۋلتەت. ۆ 1985-1988 گگ. ون رابوتال رەداكتوروم كينوستۋدي «كازاحفيلم» يمەني شاكەنا ايمانوۆا. ۆ 1989-1994 گگ. رابوتال ۆ ينستيتۋتە يازىكوزنانيا كازاحسكوي ناتسيونالنوي اكادەمي ناۋك، ۆ 1992-1994 گگ. – ۆ رەسپۋبليكانسكوم وبششەستۆە «قازاق ءتىلى».

دو كونتسا جيزني ون رۋكوۆوديل وسنوۆاننوي يم كومپانيەي «تەمىرقازىق».

ليتەراتۋرنىە پرويزۆەدەنيا حاكيما ومارا ۆ سۆوە ۆرەميا پۋبليكوۆاليس ۆ رەسپۋبليكانسكيح جۋرنالاح «جۇلدىز»، «جالىن»، گازەتە «قازاق ادەبيەتى»، ا تاكجە ۆ الماناحە «الەم»، وسنوۆاننوم اكسەلەۋ سەيديمبەكوم، ا ەگو ناۋچنىە ترۋدى پۋبليكوۆاليس ۆ ناۋچنوم سبورنيكە «ۆەستنيك» ناتسيونالنوي اكادەمي ناۋك.

ۆ 1989 گ. وسنوۆال وبششەستۆەننۋيۋ ورگانيزاتسيۋ «جەلمايا» ۆ الماتى. ون ي يزۆەستنىي جۋرناليست باحتىباي جۋماديلدين سوزدالي پەرۆىي وتراسلەۆوي كازاحسكو-رۋسسكي سلوۆار. ۆ تە گودى ەتي دۆا گراجدانينا سۆويمي سيلامي پەرەۆوديلي نا كازاحسكي يازىك نازۆانيا توۆاروۆ ي تسەنى (پرايس-ليستى) ۆ ماگازيناح الماتى. دو ەتوگو ۆسە نازۆانيا ي تسەننيكي بىلو نا رۋسسكوم.

ۆ 1990 گ. حاكيم ومار، ارون اتابەك، باحتىباي جۋماديلدين ۆىدۆينۋلي توگداشنەمۋ پرەزيدەنتۋ نۋرسۋلتانۋ نازارباەۆۋ 12 ترەبوۆاني، سۆيازاننىح س ينتەرەسامي كازاحسكوگو نارودا، ي ۆسە پولنوستيۋ وني ناستويچيۆو دوۆەلي دو ۆىپولنەنيا. س پوكوينىم ارونوم اتابەكوم بىلي درۋزيامي س وبششيمي تسەليامي ي ينتەرەسامي.

يا نە موگۋ پەرەستات گوۆوريت و توم، چتو ەتي ليۋدي سدەلالي رادي ينتەرەسوۆ سترانى. ناپيشۋ تولكو وب وسنوۆنىح يز نيح.

ناپريمەر، حاكيم ومار نا پروتياجەني منوگيح لەت ورگانيزوۆىۆال ي پروۆوديل «تيۋركسكي سەمينار» ۆ وفيسە كومپاني «تەمىرقازىق»، كوتورىي ناحوديلسيا نا ۋگلۋ ۋليتس جيبەك جولى ي پانفيلوۆا. سەمينار پروۆوديلسيا راز ۆ دۆە نەدەلي. موجنو بەسكونەچنو گوۆوريت و پودنياتىح زدەس ناۋچنىح تەماح. يا پەرەچيسليۋ تولكو يمەنا سپيكەروۆ، چيتاۆشيح لەكتسي نا ەتوم سەمينارە. وني: انتروپولوگ ورازاك سماگۋلوۆ، مونگولسكي ارحەولوگ تۋربات تساگاانا، يزۆەستنىي ەديگە تۋرسىنوۆ، ەربول كۋرمانباەۆ، تيۋركولوگ امانكوس مەكتەپتەگي، لينگۆيست ەردەن كاجيبەك، جۋماجان بايجۋمين، داستان ەلدەسوۆ، دانا مەيربەكوۆا، الەكسەي نيكونوۆ، سامات ۋتەنيازوۆ، ناپيل بازىلحان، كايرات جاناباي، الميرا ناۋرىزباەۆا، اسلان جاكسىلىكوۆ، نۋرلان بوزتاەۆ، نۋرلان امرەكۋلوۆ، مارات سەمبين، اسيا مۋحامبەتوۆا، بەردالى وسپان، مارات تومپيەۆ، ماكسات بايلى، ارمان نۋرمۋحامەدوۆ، اسحات شۋلەنباي، كىمبات ابدۋلدينا، ساكەن سەيفۋللين، ارمان اۋباكير، ايجان تۋرگەمباەۆا.

ەتو ۆسە، كوتورىح يا ۆسپومنيل نا پاميات. وتسيۋدا موجنو وتسەنيت، ناسكولكو ماسشتابنىم بىل «تيۋركسكي سەمينار».

ينتەرەسنو، چتو ۆ كونتسە كاجدوگو سەمينارا حاكيم اعا ناكرىۆال داستارحان. ي مىسلي، ۆىسكازاننىە نا كافەدرە، تەپەر پولۋچالي پرودولجەنيە زا بوگاتىم ستولوم. دەنەگ نا ۆسە ەتو ون نە جالەل. ۆ ەتوم وتنوشەني ون بىل پوحوج نا ناشيح پرەجنيح باەۆ-مەتسەناتوۆ.

موي دوروگوي برات بىل ششەدر دۋشوي، رەچامي ي نامەرەنيامي! كەم تولكو نە بىل حاكيم مىرزا: دليا كوگو-تو – ۋمنىي سوبەسەدنيك ي سوۆەتچيك، دليا كوگو-تو – وپورا ي پوكروۆيتەل، كومۋ-تو پرەدوستاۆليال كروۆ!

«ودناجدى، – ۆسپومينال حاكيم اعا، – كوگدا يا ۋتروم پودوشەل ك دۆەري، كتو-تو س ۆەششامي پەرەەزجال ك نام. دۆا يلي تري چەلوۆەكا ۆىگرۋجالي باگاج يز ماشينى. ريادوم س نيم حوديل پوجيلوي مۋجچينا. «ەي، حاكيم، يا بازىلحان بۋكاتۋلى اعاڭمىن، يا پەرەەحال ۆ كازاحستان، پوتومۋ چتو تى زدەس. پەرەنەسي ەتوت باگاج ۆ سۆوي دوم. يا بۋدۋ جيت ۆ تۆوەم دومە»، – سكازال ون.

– وي، اعا، پوجالۋيستا، پۋست بۋدەت سچاستليۆىم ۆاش پەرەەزد! موي دوم ي ءتور (پوچەتنوە مەستو) – ۆاش، سكولكو بى لەت ۆى ني حوتەلي پروجيت، – گوۆوريۋ يا، ۋزناۆ ستارشەگو براتا. تاك ك ناشەي سەمە پريسوەدينيلسيا بازىلحان اعا. ەگو سىن ناپيل بازىلحان ستال منە كاك رودنوي براتيشكا. كوگدا بازىلحان اعام ۋستاۆال، ون پيل ۆينو. ەسلي ون ۆىپەت، تو ون ستانوۆيلسيا ۆسپىلچيۆىم چەلوۆەكوم، ۆىگونيال ناس س تۆوەي جەڭگە انار يز دوما. مالو توگو، چتو ۆىگونيال، تاك ون بەگال ۆوكرۋگ دوما ي گونيالسيا زا نامي»، – سو سمەحوم راسسكازىۆال حاكيم اعا.

– ۆى موگلي بى حوت ودين راز سكازات وب ەتوم: چتو ەتو تاكوە؟ – سپروسيل يا.

– نەت، ون ۆەليكي ۋچيونىي، ەمۋ ۆسيو پروستيتەلنو، زا تاكيە كاپريزى، – ۆەسەلو وتۆەتيل حاكيم. يا نە ۆيدەل بازىلحان اعا. نو يا ۆيدەل، چتو ەگو سىن ناپيل وتنوسيلسيا ك حاكيم اعا س وسوبىم ترەپەتوم.

نە بۋدەت پرەۋۆەليچەنيەم، ەسلي سكاجۋ: دوم حاكيم اعا بىل ۆسەگدا پولون گوستەي، ۆ توم چيسلە ي يز-زا رۋبەجا.

كتو-تو يز گوستەي پريەحال يز ۆەنگري، كتو-تو يز تۋرتسي، كتو-تو يز بليزكوگو كىرگىزستانا ي ۋزبەكيستانا. نە بىلو نيكاكوگو سچەتا و كوليچەستۆە گوستەي يز ناشەي سترانى. ساموە ۋديۆيتەلنوە، چتو حاكيم اعا داريل كاجدومۋ يز سۆويح گوستەي دوروگوي چاپان ي دراگوتسەننىە يزدەليا. ودناجدى ديۋجينۋ تۋرەتسكيح ۋچەنىح، پريشەدشيح ك نەمۋ دوموي، وبلاچيلي ۆ چاپانى ي پرەپودنەسلي پوداركي.

ۆسترەچي ۆ دومە حاكيم اعا پروحوديلي وچەن ۆەسەلو. زدەس گوستي چۋۆستۆوۆالي سەبيا كومفورتنو. پەسني، مۋزىكا ليلاس رەكوي. منە ۆسپومنيليس تاكيە ستروكي يز ستيحوۆ اكتامبەردى جىراۋ:

«مۇرتىمىز كوككە شانشىلىپ،

مۇرىنداپ سويلەر مە ەكەنبىز؟!»

(«سموجەم لي ۆسلاست ناگوۆوريتسيا

ي سلوۆامي دوستۋچاتسيا دو نەبەس؟!»).

ا كاكوي بىلا ناشا پوكوينايا جەڭگە انار؟ بۋدۋچي دوكتوروم ناۋك، ونا رادۋشنو پرينيمالا ستولكو گوستەي. مەجدۋ دەلوم داجە ناحوديلا ۆرەميا، چتوبى سپەت پەسني.

حاكيم اعا بىل نە وچەن بوگاتىم چەلوۆەكوم. بىل تولكو نەبولشوي بيزنەس پو پروداجە وتكرىتوك.

«يسلام جارىلگاپوۆ اعام دوباۆيل ۆ كازاحسكي سلوۆار پيات تىسياچ سلوۆ. يا پەرەۆەل «وتكرىتكۋ» كاك «اسەمحات». يا مەچتايۋ و توم، چتوبى ەتو موە سلوۆو ۆوشلو ۆ فوند كازاحسكوگو سلوۆاريا»، – سكازال نەزابۆەننىي درۋگ.

ەتوت وتكرىتوچنىي بيزنەس ناچال رۋشيتسيا پوسلە زاپۋسكا سەتي WhatsApp. ودناجدى، كوگدا يا پريشەل ك نەمۋ ۆ وفيس، ون سكازال: «ۋ مەنيا ۋجە نەسكولكو دنەي نە پوكۋپايۋت وتكرىتوك، موجەت بىت، پريشلو ۆرەميا پەرەستانۋت». ي دەيستۆيتەلنو تورگوۆليا پرەكراتيلاس. اعام وستالسيا بەز دەنەگ. پوتوم پريشەل كوۆيد. ۆ توت راز سمەرت وبوشلا ەگو ستورونوي. ودناكو پوسلە ەتوگو ون نە سموگ ۆوسستانوۆيتسيا. سمەرت سۋپرۋگي انار گلۋبوكو پورازيلا ەگو. ون پوتەريال نەسكولكيح دوروگيح درۋزەي. ۆنەزاپنايا سمەرت ەگو رودنوگو براتا حاميتا وماروۆا، كوتورىي منوگو لەت بىل اكيموم جانااركينسكوگو ي ۋلىتاۋسكوگو رايونوۆ، پودكوسيلا ەگو.

كوگدا يز كاراگاندى سو منوي سۆيازالسيا بولات سىزدىكوۆ اعام ي راسسكازال و كاچەستۆاح پوكوينوگو، ون تاك وحاراكتەريزوۆال ەگو: "ون موگ بىت اكادەميكوم".

دا، موگ بىت اكادەميكوم! نو حاكيم ومار وتدال ۆەس سۆوي ترۋد، زنانيا ي ۋمەنيا نا بلاگو سترانى، وبششەستۆەننوي رابوتە ي ۋشەل يز جيزني بەز ۆسياكوگو سوجالەنيا. ون سام حوتەل بىت نەپريمەتنىم، كاك بلاگورودنىي دەياتەل، چتوبى شلا وبششايا رابوتا!

پروششايتە، حاكيم اعا، دوروگوي ستارشي برات! كاك سكازال ناش كەنەن ازەرباەۆ، «گراجدانين ۆناچالە سكۋچاەت پو سترانە، ا زاتەم سكۋچاەت پو مەستۋ، گدە ون روديلسيا ي ۆىروس». ي كوگدا يا سكۋچال پو رودنوي زەملە، شەل ك ۆام، چتوبى رازۆەيات پەچال ي توسكۋ، ۋتەشيتسيا ي ۋسپوكويتسيا. ك كومۋ منە تەپەر يدتي، اعاتايىم؟!

پروششايتە، حاكيم اعا، پروششايتە، پروششايتە، دوروگوي برات! دا بۋدەت ۆام بلاگوسلوۆەنەن نەزريمىي پۋت! دا پۋست ۆسەۆىشني ۆوزمەت پود سۆوە پوكروۆيتەلستۆو ۆاشۋ دۋشۋ!

                               ەرلان تولەۋتاي (پەرەۆود س كاز. – داستان ەلدەسوۆ)

پىكىرلەر