ەلىمىزدە جالعان اقپارات تاراتقاندارعا، حالىقتىڭ بۇقارالىق ساناسىن مانيپۋلياتسيالاۋعا جول بەرگەندەرگە 20 اەك سوماسىنداعى ايىپپۇل تولەۋدەن باستاپ، 7 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا دەيىنگى جازا كوزدەلگەن. اقپارات تۇتىنۋشىلاردىڭ كوبى مالىمەتتىڭ انىق-قانىعىن ەكشەي بەرمەيدى. اسىرەسە، اپاتتى جانە توتەنشە جاعدايلار، ساياسي وقيعالار كەزىندە الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەسسەندجەرلەردە جالعان حابارلامالار كوپ تارالادى. قازاقستان زاڭناماسىنا سايكەس، فەيك اقپارات تاراتقاندار جازالانادى. ايتسە دە، كوبىسى جالعان اقپارات جارعا جىعاتىنىنان بەيحابار.
جالعان اقپارات تاراتۋ 2015 جىلى جاڭا قىلمىستىق كودەكسى قابىلدانعاننان كەيىن قىلمىس تۇرىندە (274-باپقا سايكەس) قاراستىرىلا باستادى. قىلمىسكەرلەر ءۇشىن تارالعان جالعان اقپاراتتىڭ قوعامعا، ازاماتتارعا ەلەۋلى زيان كەلتىرىپ، قوعامدىق رەزونانس تۋدىرعانى قاجەت. سوڭعى كەزدەرى بۋللينگ، ياعني باسقا بالانىڭ نەمەسە بالالار توبىنىڭ ءبىر بالاعا باعىتتالعان تۇراقتى قاساقانا تەرىس ارەكەتتەرى بەلەڭ الدى. كامەلەتكە تولماعانداراراسىندا جابىرلەنۋدىڭ الدىن الۋ بويىنشا بقو پد جپقب ايەلدەردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ جونىندەگى اعا ينسپەكتورى، پوليتسيا مايورى ديليارا ساتاروۆانىڭ مالىمەتىنشە، بۋلللينگ تۇرلەرىنە فيزيكالىق نەمەسە اۋىزشا شابۋىل، بالانى توپتان شىعارۋ، بالاعا تىكەلەي نەمەسە جاناما تۇردە زيان كەلتىرۋ جاتادى. قورقىتۋ ەموتسيونالدى، فيزيكالىق، ەكونوميكالىق زورلىق-زومبىلىقتا نەمەسە كيبەربۋللينگتە (الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن عالامتوردى پايدالانۋ ارقىلى) كورىنەتىن ءار ءتۇرلى سيپات پەن كورىنىستەرگە يە بولۋى مۇمكىن. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستە «كامەلەتكە تولماعانداردى قورقىتۋ (بۋللينگ، كيبەربۋللينگ)» دەگەن 127-2-باپ ەنگىزىلدى. اعىمداعى جىلدىڭ 16 ماۋسىمىندا زاڭ كۇشىنە ەندى.
زاڭ اياسىندا كامەلەتكە تولماعان ادامدى جابىرلەۋ (بۋللينگ، كيبەربۋللينگ) – ەسكەرتۋ جاساۋعا نەمەسە ون ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە ايىپپۇل سالۋعا الىپ كەلەدى. وسى باپتىڭ ءبىرىنشى بولىگىندە كوزدەلگەن، اكىمشىلىك جازا قولدانىلعاننان كەيىن ءبىر جىل ىشىندە قايتالاپ جاسالعان ارەكەت – وتىز ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە ايىپپۇل سالىنادى. وسى باپتىڭ ءبىرىنشى نەمەسە ەكىنشى بولىكتەرىندە كوزدەلگەن، ون ەكى جاستان ون التى جاسقا دەيىنگى كامەلەتكە تولماعان ادام جاساعان ارەكەت – اتا-انالارىنا نەمەسە ولاردى الماستىراتىن ادامدارعا ەسكەرتۋ جاساۋعا نەمەسە ون ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە ايىپپۇل كوزدەلگەن.
ال بقو پد ۇيىمداسقان قىلمىسقا قارسى كۇرەس باسقارماسىنىڭ جەدەل ۋاكىلى، پوليتسيا مايورى سۇلتانماحمۋد ەرتالاپۇلىنىڭ ايتۋىنشا، كامەلەتكە تولماعاندار جانە جاستار اراسىنداعى قىلمىستار ەڭ وزەكتى ماسەلە.
– بۇل رەتتە بالالاردى قورعاۋ جانە كامەلەتكە تولماعاندار اراسىنداعى قۇقىقبۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ بارشامىزدىڭ مىندەتىمىز. وسىعان وراي قۇقىقبۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ بويىنشا بقو پد بولىنىستەرى قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان كامەلەتكە تولماعاندارمەن جۇمىس جاساۋعا اسا نازار اۋدارىلۋدا. جاستار اراسىنداعى قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ، انىقتاۋ جانە جولىن كەسۋ ماقساتىندا ۇققكب قىزمەتكەرلەرى باتىس قازاقستان وبلىسى پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ مۇددەلى قىزمەتتەرىمەن (ەقكب، قپب، جپب) بىرلەسىپ 2024 جىلدىڭ باسىنان باستاپ ازىرلەنگەن جوسپارعا سايكەس ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا 45 ءدارىس وتكىزىلدى. كەزدەسۋلەر بارىسىندا وقۋشىلارعا ءىس-قيمىل الگوريتمدەرى، ولارعا قاتىستى قورقىتۋ، بوپسالاۋ جانە باسقا دا قۇقىققا قايشى كورىنىستەر، «مارگينالدى جاستار» ۇعىمى جانە ونىڭ قوعامعا كورىنۋ فورمالارى، جاسوسپىرىمدەر ورتاسىنا اسەرى ءتۇسىندىرىلدى. سونداي-اق، كامەلەتكە تولماعاندار دا، ولارعا قاتىستى دا ءجيى جاسالاتىن قىلمىستار ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتىڭ تۇرلەرى جەتكىزىلدى. وتكەن كەزەڭدە ۇققكب قىزمەتكەرلەرى ءجىى ناتيجەلەرى بويىنشا وبلىس ورتالىعىنىڭ تۇرعىندارىنا قاتىستى بوپسالاۋ جانە توناۋمەن اينالىسقان مارگينالدى جاستار اراسىنان 5 قىلمىستىق توپ انىقتالدى جانە زالالسىزداندىرىلدى. اتالعانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى كامەلەتكە تولماعاندار مەن ستۋدەنتتەر. سونىمەن قاتار، ۇققكب قىزمەتكەرلەرى، جاستار ورتاسىنداعى كريمينوگەندىك جاعدايعا تۇراقتى نەگىزدە تالداۋ جۇرگىزۋدە، كامەلەتكە تولماعانداردىڭ قاتىسۋىمەن جاسالعان نەمەسە دايىندالىپ جاتقان قىلمىستار تۋرالى بارلىق مالىمەتتەر تەكسەرىلىپ تالدانادى، – دەيدى پوليتسيا مايورى.
جاسوسپىرىمدەر قىلمىسىنا قارسى كۇرەس باتىس قازاقستان وبلىسى پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. كامەلەتكە تولماعانداردى مارگينالدى باعىتتالعان جاستارمەن، جەكە جانە مۇددەلى قىزمەتتەرمەن بىرلەسە وتىرىپ تۇراقتى نەگىزدە، وقۋ پروتسەسى كەزەنىڭدە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ وقۋشىلارىمەن، كوللەدجدەر مەن جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىمەن كەزدەسۋلەر وتەدى، وندا قىلمىستار مەن زاڭسىز ارەكەتتەردى انىقتاۋ بويىنشا ساۋالنامالار پروفيلاكتيكالىق جۇمىستار ۇدايى تۇردە، تولىق فورماتتا جۇرگىزىلەدى. جازعى دەمالىس كەزەڭى بۇل سپورت سەكتسيالارىندا وتكىزىلەدى، ول جەردە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى «بۋللينگ» جانە جاستار اراسىنداعى قىلمىستار تۋرالى اقپاراتتار جەتكىزىلەدى.
تالداۋ بارىسىندا كامەلەت جاسىنا تولماعان جاسوسپىرىمدەر مەن ستۋدەنتتەر اراسىنداعى قىلمىستاردىڭ باسىم بولىگى قر قك 131 بابى (قورلاۋ), 191 بابى (توناۋ) جانە 194 بابىندا (قورقىتىپ الۋ) كوزدەلگەن قۇقىق بۇزۋشىلىقتار كوپتەپ ورىن الۋدا. سول سەبەپتى قازىرگى تاڭدا جاسوسپىرىمدەر مەن جاستار اراسىندا قىلمىستار بقو پد باسشىلىعىنىڭ جەكە قاداعالاۋىندا.
كاۋسار بايعاليەۆا