الماتىداعى جامبىل اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك فيلارمونياسىندا الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى مەن «ءتىل» ورتالىعىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «ازات رۋحتىڭ الداسپاندارى» اتتى ءان مەن كۇي كەشى ءوتتى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 21 جىلدىعى مەن جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ 26 جىلدىعىنا ورايلاستىرىلىپ ۇيىمداستىرىلعان كونتسەرتتىڭ ەرەكشەلىگى – مۇندا ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان، قۋدالانعان، جەر ايدالىپ، اتىلىپ، اباقتىعا جابىلعان كومپوزيتورلاردىڭ شىعارماشىلىعى كورىنىس تاپتى. ازاتتىقتى اڭساعان ماحامبەت، ءيمانجۇسىپ، جاياۋ مۇسا، ءمادي، قاپەز، سارى، قۇرمانعازى، تاتتىمبەت، قازانعاپ، ءابدى، قاناپيا، كەنەن، ابىكەن حاسەنوۆ سياقتى ساڭلاقتاردىڭ شىعارمالارىمەن قاتار، تاۋەلسىزدىك تاقىرىبىنداعى حالىق اندەرى مەن كۇيلەرى، كەيىنگى زامان كومپوزيتورلارىنىڭ تۋىندىلارى ساحناعا جول تارتتى.
ونەرتانۋشى ەرلان تولەۋتاي ازاتكەرلىك مۋزىكا تاريحىن بايانداپ، ءار شىعارماعا قىسقاشا تۇسىنىكتەمە بەرىپ وتىردى. الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسى مەن تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن وتكىزىلىپ وتىرعان كەشتىڭ شىمىلدىعى قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى، قۇرمەت وردەنىنىڭ يەگەرى، رەجيسسەر ساعىزباي قاراباليننىڭ ساحنالاۋىندا ازاتتىقتىڭ ازاپتى جولىن بەينەلەيتىن شاعىن قويىلىممەن ءتۇرىلدى. احمەت، ماعجان ءتارىزدى الاش ارىستارى، ءاليا مەن مانشۇكتەي قازاقتىڭ باتىر قىزدارى، قايراتتاي جىگەرلى بوزداقتاردىڭ بەينەلەرى سومدالعان كورىنىس اسەرى بۇكىل ەلدى ورنىنان تىك تۇرعىزىپ، قوشەمەت پەن قۇرمەتكە بولەدى.
بەلگىلى كۇيشى ءبىلال ىسقاقوۆ ابىكەن حاسەنوۆتىڭ «قوڭىر» كۇيىمەن جۇرتتى تولعاندىرسا، تانىمال ءانشى جولامان قۇجيمانوۆ «الاش مارشىن» ورىنداپ، الاشتىقتاردىڭ رۋحىن اسپانداتتى. وسى ورىنداۋداعى حاسەن قوجا-احمەتتىڭ ءانى مەن توتاليتارلىق جۇيە قۇربانى بۇركىت ىسقاقوۆتىڭ سوزىنە جازىلعان «دۋشار بوپ بەينەت سورىما» اتتى ءانى كوڭىلدەردى تولقىتتى. حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ ىشىندەگى ماحامبەتتەن كەيىنگى قۇرباندارىنىڭ ءبىرى باتاقتىڭ سارىسىنىڭ ءانىن ورىنداعان جاس ءانشى ەلزا قارابالينا دا جۇرتشىلىقتىڭ قوشامەتىنە بولەندى. ەرلان تولەۋتايدىڭ شىرقاۋىنداعى ءماديدىڭ «قاراكەسەك» ءانى، تىلەۋلەس قۇرمانعاليەۆتىڭ ورىنداۋىنداعى قاپەزدىڭ قوشتاسۋى مەن كەنەننىڭ «بۇلبۇلعاسى» قالىڭ كورەرمەندى بەيجاي قالدىرمادى. كومەيىنە قۇت ۇيالاعان ءانشى ەركىن شۇكىمانوۆ رامازان ەلەباەۆتىڭ «جاس قازاعى» مەن سەرىك قاليەۆتىڭ «الاش ارىستارى» اتتى اندەرىن جوعارى دەڭگەيدە شىرقادى. ال ەرلان رىسقالي جاياۋ مۇسانىڭ «اق سيساسى» مەن قاناپيانىڭ ءانىن قۇيقىلجىتا سالىپ، قالىڭ تىڭدارمان قوشەمەتىنە بولەندى. بارماعىنان كۇمبىر كۇيلەر توگىلگەن شەبەر كۇيشى مۇرات ابۋعازى تارتقان حالىق كۇيى «ەل ايىرىلعان» مەن ماحامبەتتىڭ «جۇمىر قىلىشى»، قۇرمانعازىنىڭ «تورەمۇراتى» مەن تاتتىمبەتتىڭ «كوكەيكەستىسى» ەلدىڭ كوڭىلىن قوزعاسا، تالانتتى جاس كۇيشى نۇركەن ءاشىروۆ توكپەلەتىپ توگىلتكەن قازانعاپتىڭ «شىرىلداتپاسى» جۇرتقا جىگەر بەرە ءتۇستى. سىبىزعىنىڭ قۇلاعىندا وينايتىن سىبىزعىشى تالعات مۇقىشەۆ حالىق كۇيى «زامان-ايدىڭ» تەرەڭ تولعامدى سازىمەن وي يىرىمدەرىنە جەتەلەسە، جاس ءانشى تالعات ابۋعازى حالىق ءانى «ون التىنىڭ زارىمەن» تاريحتاعى زوبالاڭ جىلداردى كوز الدىمىزعا اكەلگەندەي بولدى. اقىن ابۋباكىر قايراننىڭ سوزىنە جازىلعان جولامان قۇجيمانوۆتىڭ «اينالدىم سەنەن» ءانى ەرلان قۇجيمانوۆتىڭ ورىنداۋىندا ءوز ءانشىسىن تاپقانداي اسەر قالدىردى. سوعىس جىلدارى شىققان قاسىم امانجولوۆتىڭ «داريعا، سول قىز» ءانىن ناقىشىنا كەلتىرىپ ايتقان ءانشى ەركىن نۇرحانوۆ پەن ساتماعامبەتتىڭ «قاناتتالدىسىن» شەبەر ورىنداعان جاس ءانشى سايات نۇرعازين دە حالىقتىڭ ريزاشىلىعىن الدى. جاس تالانتتى ءانشى جاقسىگەلدى ماياسار مەن بولات قۇسايىنوۆتىڭ ورىنداۋىنداعى وتارشىلدىق جۇيەنىڭ قۇربانى ءيمانجۇسىپتىڭ اندەرى باتىر بابامىزدىڭ ارۋاعىن قايتا تىرىلتكەندەي كۇي كەشىرتتى.
بۇعان دەيىن ءبىرجان سال، اقان سەرى، مۇحيت، جاياۋ مۇسا، ۇكىلى ىبىراي اندەرىنەن لەكتسيا كونتسەرتتەر ۇيىمداستىرعان «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى جىل سايىن تاۋەلسىزدىك مەيرامى مەن جەلتوقسان وقيعاسىن ەسكە الۋ كۇنى قارساڭىندا «ازات رۋحتىڭ الداسپاندارى» اتتى كونتسەرتتى وتكىزۋدى داستۇرگە اينالدىرماقشى.
ارمان سەرىكۇلى
