- الماتىعا كۇندە كەلە بەرمەيتىن قوناقتاردىڭ ءبىرىسىز. مۇندا قانداي شارۋامەن ءجۇرسىز؟
- جوعارى وقۋ ورىندارى وقىتۋشىلارىنىڭ بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىمىمدى ارتتىرايىن دەگەن ماقساتپەن كەلگەن ەدىم. مەنىڭ وسىندا ەكەنىمدى ەستىپ، قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ حالىق مۋزىكاسى فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى كاريما ساحارباەۆا، پروفەسسور ءبىلال ىسقاقوۆ سىندى ارىپتەستەرىم قۇرمەتتەپ شاقىرىپ، ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىردى. كونسەرۆاتوريانىڭ كونتسەرت زالىن بەرىپ، قولدارىنان كەلگەنشە بارلىق جاعدايىمدى جاسادى. جاستاردىڭ الدىندا كۇيىمدى تارتىپ، اڭگىمەمدى ايتىپ، ادەمى ءبىر باسقوسۋدان كوڭىلىم مارقايىپ قايتىپ بارا جاتقان جايىم بار.
- كوكتەمدە استانادا 50 جاسقا تولعان قۇرمەتىڭىزگە ارناپ پرەزيدەنتتiك مادەنيەت ورتالىعىنىڭ كونتسەرت زالىندا «قازاقتىڭ شەرتپە كۇيلەرi» اتتى شىعارماشىلىق كەش وتكىزگەن ەدىڭىز. كونسەرۆاتوريادا وتكەن بۇل كەزدەسۋ سول مەرەيتويدىڭ جالعاسى ما؟
- جوق، جوعارىداعى كىسىلەردىڭ مەنى وسى قارا شاڭىراقتىڭ تۇلەگى، شەجىرەلى سوزاق، قاسيەتتi قاراتاۋدىڭ كۇيشiلiك مەكتەبiنiڭ بiردەن-بiر مۇراگەرi, قازاقتىڭ شەرتپە كۇيىن ناسيحاتتاپ، زەرتتەپ جۇرگەن ازامات قوي دەپ ىقىلاس تانىتىپ، قوشەمەت بىلدىرگەنى عوي. ول ءۇشىن ارينە، ۇلكەن راقمەت ايتامىن. الدىن الا كەرەمەت جارناما بەرىلمەسە دە، جان-جاقتان تىلشىلەر قاپتاپ، تەلەارنالار تۇسىرۋگە كەلمەسە دە مەن ءۇشىن قىمبات، ءجونى بولەك جۇزدەسۋ بولدى. ويتكەنى مۇندا جالپى تىڭداۋشى ەمەس، كۇي مەن كۇيشىنىڭ قادىرىن بىلەتىن، قوس ىشەك پەن توعىز پەرنەنىڭ قاسيەتىن تۇسىنەتىن تالعامپاز تىڭدارمان جينالدى. قازىر ويلاپ وتىرسام، الماتىدا كۇي تارتپاعانىما ءبىراز ۋاقىت بولعان ەكەن. ايتا-ايتا جۇرەتىندەي، وتە جاقسى كەش ءوتتى.
- ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، اتالارىڭىز داۋلەسكەر دومبىراشى بولىپتى. ءتىپتى نەمەرە اعالارىڭىز قاراتاۋ مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قالاعان، شەرتپە كۇيدىڭ شەبەرى سۇگىر الىۇلىمەن كورشى تۇرعان ەكەن. اكەڭىز كۇيشىنىڭ كوزىن كورىپتى. سوندىقتان سىزدەن «كۇيگە دەگەن قىزىعۋشىلىق قالاي وياندى؟» دەپ سۇراۋ ارتىق سياقتى…
- جالپى، كۇيگە دەگەن قىزىعۋشىلىق، قۇمارلىق قاننان، كيەلى توپىراقتان كەلەدى. ءيا، اكەم دە، ونىڭ اعاسى سەيىتحان دا ءوز زامانىنىڭ تانىمال كۇيشىلەرى. ىلگەرىدە، ءبىزدىڭ بالا كەزىمىزدە مەرەكەلەردە تەك قانا سۇگىردىڭ كۇيى ورىندالاتىن. ءبىز سونى تىڭداپ، سانامىزعا ءسىڭىرىپ، قۇلاعىمىزعا قۇيىپ وستىك. مەنىڭ دومبىراعا قۇمارلىعىم، كۇيگە اۋەستىگىم ءبىر بولەك-ءتىن. اباي ايتاتىنداي، عاشىق بولدىم.
كۇي ەستىسەم، سوڭىنان جۇگىرىپ، ۇيىقتامايتىن ادەت تاپتىم. مىناۋ قاراتاۋدىڭ، مىناۋ شىعىستىڭ، اناۋ ارقانىڭ كۇيى ەكەن دەمەي، تالعاماي ۇيرەندىم. سول كەزدە-اق ءداستۇرلى دومبىراشىلاردىڭ داۋرەنى ءوتىپ بارا جاتقانىن سەزىپ، قايتسەم دە كاسىبي ءبىلىم الامىن دەپ جانتالاسىپ وقىدىم. ستۋدەنت شاعىمدا ءوز قاتارىمدا تانىلىپ، دومبىراشىلىق اتىم شىقتى.
سۇگىر ءالىۇلى، جاپپاس قالامباەۆتىڭ ءىزىن باسىپ، تولەگەن مومبەكوۆ، اتابەك اسىلبەكوۆ، گەنەرال اسقاروۆتاردىڭ ۇستازدىق مەكتەبىنەن ءوتتىم. قازاقتىڭ مىقتى كۇيشىلەرى رىسباي عابديەۆ، باقىت باسىعاراەۆ، ءۋالي بەكەنوۆ، ماعاۋيا قامزيندەرمەن قاتارلاسىپ ءبىر ساحنادا ءجۇردىم. قامزين اقساقالدىڭ باقىتتى شاكىرتىمىن. دەگەنمەن سۇگىر مەكتەبىنىڭ وكىلى رەتىندە ماعان كۇي تارتۋ وڭاي بولعان جوق. ويتكەنى الدىمدا تولەگەن مومبەكوۆ، گەنەرال اسقاروۆ، فايزوللا ءۇرمىزوۆ سياقتى الاپات كۇيشىلەر تۇردى. مۇنداي مىقتىلاردان كەيىن سەنى ەشكىم تىڭدامايدى. سوعان قاراماستان، ءوز ونەرىمدى دالەلدەپ، تالاي قيىنشىلىقتارمەن جاعالاسا ءجۇرىپ، ءوز جولىمدى قالىپتاستىردىم دەپ ايتا الامىن. كاسىبي تۇردە وسى ونەردىڭ سوڭىنا تۇسكەنىمە كوزدى-اشىپ جۇمعانشا وتىز جىلدان اسىپتى.
- سىزگە ونەر زەرتتەۋشىلەرى، ەل ىشىندەگى كوزىقاراقتى قاريالار «شەرتپە كۇيدىڭ شەبەرى سۇگىردىڭ مۇراسىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعاپ، ساقتاپ كەلە جاتقان بىردەن-ءبىر جاناشىر ازامات» دەپ باعا بەرەدى. سۇگىر تۋرالى از-كەم اڭگىمە ايتىپ بەرسەڭىز…
- مەن كونسەرۆاتورياعا كەلگەندە الماتى سۇگىردىڭ ەكى-اق كۇيىن بىلەتىن. ءبىرى -«بوزىنگەن»، ەكىنشىسى — «قاراتاۋ شەرتپەسى». ودان كەيىن «توعىز تاراۋ» مەن «قاراتاۋ شەرتپەسىنىڭ» بىرنەشە نۇسقاسى بار ەكەنىن، «بەس جورعانىڭ» بەس، «كەرتولعاۋدىڭ» ءۇش تاراۋى بار ەكەنىن تارتىپ كورسەتتىم. كوپتەگەن كۇيلەرىن قايتا جاڭعىرتتىم. كىتاپتار جازدىم. ەگەمەندىكتى ەندى الا بەرگەندە تولەگەن توقبەرگەنوۆ، تالاسبەك اسەمقۇلوۆ، ماقسات مۇحيتدينوۆ سىندى اعالارىمىزدىڭ كومەگىمەن سۇگىردىڭ شىعارماشىلىعىن تانىتاتىن تۇڭعىش كۇيتاباعىن شىعاردىم. بىراق ونىڭ ءوزى كوپكە دەيىن داۋلى بولدى. كۇمانمەن قاراپ، «بۇل كۇيلەردى سۇگىر ەمەس، سەن ويىڭنان شىعارعان شىعارسىڭ» دەگەندەر دە تابىلدى.
- نە سەبەپتى؟
- مۇنى مەن قوعامنان دا، ادامنان دا كورمەيمىن. كەيدە وسىنى ورىستىڭ وتارلاۋ ساياساتىنىڭ تيگىزگەن سالقىنى ما دەپ تۇجىرىمدايمىن. ويتكەنى كەڭەستىك جۇيە كۇيدى قاتاڭ باقىلاپ وتىردى. ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستەر مەن ونىڭ قولباسشىلارىن ءدارىپتەيتىن، حالىقتىڭ ەركىندىكتى كوكسەگەن تۋىندىلارىن تۇنشىقتىرىپ، جويىپ جىبەرۋگە كۇش سالدى. وسىنداي توتاليتارلىق رەجيم سۇگىر كۇيلەرىن دە اينالىپ وتكەن جوق. باسقا كۇيشىلەر سياقتى الاش كوسەمدەرىنە ارنالعان نەمەسە حالىق باتىرلارىنىڭ اتىمەن اتالعان كۇيلەر سۇگىردە دە كوپ كەزدەسەدى. ماسەلەن، مۇراعاتتان تابىلعان، ەرگەنتاي بورساباەۆ ورىنداعان «امانگەلدى باتىر» دەگەن كۇيى بار. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، امانگەلدى يمانوۆ ورىستىڭ ساياساتىنا قارسى شىققان ءباھادۇر. سۇگىردىڭ بۇدان بولەك ايگىلى سوزاق كوتەرىلىسىنە ارناعان تۋىندىلارى دا جەتكىلىكتى. قاراتاۋدىڭ تەرىسكەي بەتى ناعىز ۇلتشىلداردىڭ جەرى. بەرىگە دەيىن ناسيحاتتالماي، ارقانىڭ كۇيشىلىك مەكتەبى دە ورىستىڭ جىمىسقى ساياساتىنىڭ زاردابىن شەكتى. سەبەبى ول الاشورداشىلاردىڭ ورتالىعى ەدى. سوندىقتان كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ كەسىرى كۇيگە دە ءتيىپ، بۇل ءوڭىرلەردىڭ مادەنيەتىن تىزگىندەپ، شەكتەپ وتىردى. سونىڭ ىشىندە سوزاق كوتەرىلىسى ورىستىڭ كوزقاراسىندا قارا تىزىمگە ىلىنەتىن بولسا، وندا ونىڭ ونەرى دە مىندەتتى تۇردە بىرگە ىلىنەتىنى ءسوزسىز. سول سەبەپتى، دالادا ورىندالعان كۇيلەر قالادا قىسىمعا ۇشىراپ جاتتى. ءتىپتى ءبىر كەزدەرى «سۇگىر كۇيشى ەمەس. ول ەشۋاقىتتا كۇي تارتپاعان» دەگەن زيالى ادامداردى دا ءوز كوزىمىزبەن كوردىك.
قۇدايعا شۇكىر، قازىرگى كەزدە ءسۇگىر تۋرالى كوپتەگەن ديسسەرتاتسيالار جازىلىپ، زەرتتەۋلەر جاسالۋدا. جاس عالىم راۋشان السايىتوۆا «سۇگىردىڭ شەجىرەلىك بايانى» دەگەن تاقىرىپتا ديسسەرتاتسيا قورعاپ شىقتى.
- سۇگىردىڭ كۇيشىلىگى بۇگىنگى تاڭدا ءوز دارەجەسىندە مويىندالدى ما؟
- جاسىراتىن نەسى بار، ءالى دە سۇگىرگە ىقىلاس بىلدىرەتىندەي ادامدار ءبىزدىڭ قوعامدا ازداۋ. قازاق كۇيشىدەن كەندە ەمەس. ارىدەن الساق، 13- عاسىردا كەتبۇعى، نوعايلى زامانىنا كەلسەك، اسان قايعى، ودان كەيىن ماحامبەتتەردىڭ ءداۋىرى بار. التايدىڭ، بوكەي ورداسىنىڭ، ماڭعىستاۋدىڭ كۇيشىلەرى ءبىر توبە. وسى كۇيشىلەردىڭ ورتاسىندا سۇگىر ەرەكشە ورىن الادى. ونى احمەت جۇبانوۆ تا مويىنداعان. بىراق ءالى كۇنگە سۇگىر مۇرالارىنىڭ تارتىلۋى از. مەن ءوز شاكىرتتەرىمە ۇيرەتۋگە تىرىسىپ ءجۇرمىن. دەگەنمەن شەرتپە كۇيدىڭ شەبەرىنە بۇل قۇرمەت ءالى دە جەتكىلىكسىز. ءبىر كەزدەرى تۋعان جەرى سوزاقتا سۇگىر اتىنداعى مۋزىكا مەكتەبى بار ەدى، سول بەلگىسىز سەبەپتەن جابىلىپ قالدى. سۇگىرگە ەشقانداي ەسكەرتكىش ورناتىلعان ەمەس. قارا بۋرا اۋليەنىڭ قاسىندا كىشكەنتاي عانا قورىم جاتىر. قاڭىلتىردان جاساعان ءمۇسىنى بار. وعان ۇلكەن ەسكەرتكىش ورناتىپ، قۇرمانعازى، تاتتىمبەت بايقاۋلارى سياقتى كۇيشىنىڭ كونكۋرستارى ءداستۇرلى تۇردە ءوتۋى كەرەك. سۇگىردىڭ كۇيى ەڭ كوپ تارتىلاتىن جەر جەزقازعان وبلىسىنىڭ، جاڭارقا اۋدانى. ويتكەنى سۇگىر جاز جايلاۋعا شىققاندا ارقاعا دەيىن بارىپ كۇي شەرتكەن. اكەسى ءالىنىڭ سۇيەگى جاڭارقادا جەرلەنگەن. ماسەلەن، ىقىلاس دۇكەنۇلىنا ءوزى تەل ءومىر سۇرگەن جامبىل، قاراعاندى وبلىستارىندا ەكى ەسكەرتكىش قويىلدى. سۇگىرگە دە وسىنداي كوزقاراس قاجەت.
- «سۇگىر كۇيلەرىن قىزعانىپ، جۇرت الدىندا تارتپاي قويادى ەكەن» دەگەن اڭگىمەلەر بار. بۇعان نە ايتاسىز؟
- بۇل جايلى ۇلكەن كىسىلەردەن تۇبەگەيلى سۇرادىم. سۇگىر ەشۋاقىتتا كۇيىن قىزعانعان ادام ەمەس. توي-تومالاقتاردا، كۇيدى تۇسىنەتىن اعايىن-تۋىستىڭ اراسىندا كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىن قالدىرماعان. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ الدىندا تاڭ اتقانعا دەيىن شەشىلىپ كۇي تارتقان. مۇحاڭ «ءبىر تاتتىمبەتتى تاپتىم» دەپ قۋانىپ كەتكەن. راس، ارنايى ۇستاز بولىپ، شۇقشيىپ وتىرىپ، شاكىرت تاربيەلەگەن ادام ەمەس ەكەن. ءبىر تارتادى، قاعىپ السا، قاعىپ الدى، قاعىپ الماسا، دومبىراشىنىڭ ءوز كىناسى. ونىڭ كۇيلەرى ارتۇرلىلەۋ بولىپ كەتىپ تۇراتىنى سوندىقتان. دەگەنمەن تۇپنۇسقاسى ءبىر. بۇل قىزعانشاقتىققا بايلانىستى ەمەس، جوعارىدا ايتىپ كەتكەندەي، كەڭەستىك جۇيە يدەولوگتارىنىڭ شىعارعان اڭگىمەسى. ايتپەسە، ول كىسى 1961 جىلى تەحنيكانىڭ بار ۋاقىتىندا قايتىس بولدى. «سۇگىر كۇيلەرى جەتپەدى» دەگەندەر سول كەزدە نەگە جازىپ الماپتى؟! احمەت جۇبانوۆتىڭ وتىزىنشى جىلى شىققان ءۇنتاسپاسى بار. ال الپىسىنشى جىلدار دىبىس جازۋدىڭ دامىعان كەزى ەمەس پە؟ ونىڭ شىعارمالارىن اۋداننىڭ، وبلىستىڭ، نە الماتىنىڭ راديوسى نەگە جازباعان؟ بۇل ويلاناتىن ماسەلە.
- كەيبىر كۇيلەرىنىڭ تولەگەن مومبەكوۆكە تەلىنىپ كەتكەنىن قالاي تۇسىندىرەسىز؟
- تولەگەندى ءبىر كىسى جاقسى كورسە، مەن جاقسى كورەر ەدىم. ءويتكەنى مەن وعان تۋىسپىن، اعايىنمىن. بىراق اركىمنىڭ دۇنيەسى، ءمۇلكى وزىنە تيەسىلى بولۋى كەرەك. سۇگىردىڭ زامانىنداعى اۋەن مەن ونىڭ ماقامى بولەك. ول قوبىز بەن دومبىرانى قاتار تارتقان. تۋىندىلارى قوبىزداي كۇڭىرەنىپ تۇرادى. تولەگەننىڭ زامانىنا ءۇش قايناسا، سورپاسى قوسىلمايدى. تولەگەننىڭ كۇيلەرى ويناقى، سوعىستان كەيىن تۋعان «داريعا، سول قىز»، «توس مەنى، توس»، «سەن بەرگەن اق جىبەك ورامال» سياقتى داۋىرلىك اندەرگە ۇقساس. سۇگىردىڭ كۇيلەرىنسىز دە تولەگەننىڭ ءوز مۇرالارى وزىنە جەتىپ جاتىر. ارىرەك شىققان كۇيلەردى اڭعارۋىمىز كەرەك. بىزگە وسىنداي اڭگىمەلەرگە نۇكتە قوياتىن، «مىناۋ مىنانىكى» دەپ تانىپ، ايىرىپ الاتىن، مۋزىكالىق ماتەريال رەتىندە كىمگە تيەسىلى ەكەنىن قولمەن قويعانداي انىقتاپ بەرەتىن بىلىكتى ساراپشىلار قاجەت. بۇدان باسقا دا ءبىر-بىرىنە تەلىنىپ كەتكەن كۇيلەر وتە كوپ. مۋزىكانت رەتىندە تورەلەگىمدى ايتىپ وتىرمىن. ەل اراسىندا كيكىلجىڭ تۋدىرۋ ماعان ماقسات ەمەس. مەن كۇي تارتسام بولدى.
- كەزىندە سۇگىردىڭ «بوزىنگەن» كۇيى كەڭ كولەمدە تالقىلانىپ، اۆتورعا تيەسىلى ەكەندىگى دالەلدەندى. بىراق نەگە ءالى كۇنگە قازاق راديوسىندا بىردە سۇگىردىڭ «بوزىنگەنى» بولىپ، كەلەسى جولى تولەگەن مومبەكوۆتىڭ «بوزىنگەننىڭ بۇلكىلى» بولىپ كەلە جاتىر؟
- ءوز باسىم وسى داۋ-دامايعا قاتىسقان ەمەسپىن. بىراق بىلگىڭىز كەلسە، ايتىپ بەرەيىن. 20 جاسىمدا الماتىعا العاش كەلگەندە «ءبوزىنگەن» تولەگەندىكى بولادى دا، اۋىلعا بارسام سۇگىردىكى بولىپ شىعا كەلەتىن. ەكى ۇداي كۇي كەشتىك. شىندىعىنا كەلسەك، «بوزىنگەندى» وتە سۇلۋ تارتقان ارينە تولەگەن. بىراق گەنەرال دا ودان كەم تارتقان جوق. فايزوللا دا وسال ەمەس. اتابەك اسىلبەكوۆ تە، مەنىڭ اكەم دە، مەن دە جامان تارتپادىق. «بوزىنگەننىڭ بۇلكىلىن تارتشى» دەيدى سوزاقتىقتار ەركەلەتىپ. بالا كەزىمدە قۇلاعىم شالعان ءبىر اڭىزعا نازار اۋدارايىق. سۇگىردى اكەسى ءالى ءبىر رەت سىناپ وعان «قۇلىنى ءولىپ قالعان بيەنى يىتە الاسىڭ با؟» دەگەن ەكەن. سودان بىرنەشە كۇن بۋلىعىپ ءجۇرىپ ءبىر كۇي شىعارادى. «تەلقوڭىردى» تارتقاندا جىلقىنىڭ ءيىپ تۇرعانىن ءوز كوزىمەن كورىپ، «نە دەگەن قۇدىرەت» دەپ ەل تاڭدانىپتى. بۇل تاكەن ءالىمقۇلوۆتىڭ كىتابىندا دا جازىلعان. «بوزىنگەن» دە سولاي. دومبىرانىڭ داۋىسىن ەستىپ، بوتاسى ولگەن ارۋانا الىستان اينالىپ كەلەتىن كورىنەدى. وسىنداي دەرەكتەردى ءتيىستى ازاماتتار وقىپ، ەسكەرە بەرمەيدى. دايەكتى تۇردە جۇمىس ىستەمەيتىن سياقتى.
مۇنداي كوزقاراسپەن قازاقتىڭ ءداستۇرلى كۇي ونەرىنىڭ تاريحىنا قيانات جاسايمىز. توكەڭنىڭ «ۇستازىمنىڭ كۇيى» دەپ تارتقانىن كورگەن كۋالەر بار. تاعى دا ايتام، سۇيەك جاعىنان كەلگەندە تولەگەندى قورعاشتايتىن بىردەن-ءبىر ازامات مەن بولۋىم كەرەك. ءبىر رۋدىڭ بالاسىمىز. توكەڭنىڭ الدىندا ارىم تازا، ادال بولعان اداممىن. ۇستازىنىڭ كۇيىن امان الىپ-قالۋ ءۇشىن ءوز اتىنان تارتقان ۋاقىتتارى دا بولۋى مۇمكىن. ماسەلەن، ۇكىلى ىبىرايدىڭ «گاككۋى» ماسكەۋدە وتكەن ونكۇندىكتە ەۆگەني برۋسيلوۆسكيدىكى بولىپ، ءالى كۇنگە ءوز يەسىنە قايتارىلماي كەلە جاتقان جوق پا؟ برۋسيلوۆسكي ەشۋاقىتتا «گاككۋدى» شىعارعان ادام ەمەس. مەنىڭ ايتارىم وسى، ءومىر باقي وسى ۇستانىمدا كەلە جاتىرمىن، سول پىكىرىمدە قالامىن.
- ەندى ءوزىڭىز تۋرالى ءسوز قوزعاساق…
- ءومىرىمنىڭ دەرلىك شاعى جەزقازعاندا ءوتتى. ۇستازدارىمنىڭ شاپاعاتى كوپ ءتيدى. بەتىمنەن قاققان ەمەس. ءوزىم دە ءبىراز كۇيشى دايىندادىم.
كەيىن الەم ءارتيسى، پروفەسسور ايمان مۇساقوجاەۆا ەلورداعا شاقىردى. بۇل دا مەنىڭ ءبىر جولىمنىڭ بولعانى. قازىر استانادا ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىندا دومبىرا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشiسiمىن. «قازاقتىڭ شەرتپە كۇيلەرi»، «شەرتپە كۇيدiڭ ءتورت مەكتەبi» اتتى زەرتتەۋ ەڭبەكتەرiم، «ۇستازدىڭ پەداگوگيكالىق رەپەرتۋارى» اتتى ارناۋلى ورتا بiلiم بەرەتiن وقۋ ورىندارىنا ارنالعان ءادiستەمەلiك نوتا كiتابىم جارىققا شىقتى. سۇگىرمەن قاتار قىزداربەك، سەمبەك، يتاياق، بەگiمسال، داۋلەتبەك سىندى حالىق كومپوزيتورلارى كۇيلەرiنiڭ ورىنداۋشىسىمىن. سۇگىردىڭ، ىقىلاستىڭ، جاپپاستىڭ، تولەگەننىڭ، گەنەرالدىڭ ءبىراز كۇيلەرىن قايتا جازدىرتتىم. بۇل تۋرالى زەرتتەپ جۇرگەندەر از. وسى شىعارمالاردى كۇيشى-قوبىزشى سايان اقمولدا دەگەن ءىنىم بەرگەن ەدى. سولاردى نوتاعا ءتۇسىرىپ، سول بويىنشا ءشاكىرتتەرىمىزدى وقىتىپ جاتىرمىز. قۇدايعا شۇكىر، وتكەن جىلى پاتەر الدىم. ەلۋگە كەلگەننەن كەيىن وزىمە جاقىن ولكە جەزقازعانعا بارىپ، ءبىر كونتسەرت بەرەمىن بە دەپ ويلاپ ەدىم. قازىر ەلدىڭ جاعدايى ارتيست كوتەرەتىندەي ەمەس، سوعان ءبىر ءساتى تۇسپەي وتىر. ايتپەسە، اتاقتى كەتبۇعىنىڭ ەلىنە بارىپ، ءبىر كۇي تارتىپ بەرسەم، «جانعالي، سەن بوتەنسىڭ» دەپ ءبىر ادام ايتپاس ەدى.
- سۇگىردىڭ ەلىنە نەگە بارمايسىز؟
- بارمادىم ەمەس، باردىم-اق. ۇكىلى ىبىرايدىڭ «قالدىرعان» دەگەن انىندە «قايداسىڭ ىبىراي دەمەدىڭ» دەپ ايتاتىنى بار ەمەس پە؟ سول ايتپاقشى، ەشكىم «قايداسىڭ جانعالي؟» دەمەدى. بىراق ەلگە وكپەلەمەيمىن. ەل باسقارىپ وتىرعان ازاماتتاردىڭ جانعاليعا ءزارۋ ەمەس ەكەنىن بىردەن ءبىلدىم. قاراتاۋ ءوڭىرى الىستا جۇرگەن مەن تۇگىلى، كوز الدارىندا وتىرعان فايزوللا ءۇرمىزوۆتى قادىرلەپ وتىرماعان بولۋى مۇمكىن. مىنا زاماندا كىمگە رەنجيسىڭ؟ باسشى-قوسشىلار كۇيشىنى قۇرمەتتەي مە، شاعىن بيزنەستى قۇرمەتتەي مە؟ ولارعا ۇكىمەتتىڭ تالابى سول. ونىڭ ۇستىنە، ءوزىڭنىڭ جاعداي ايتىپ، كىسىنىڭ الدىنا بارا المايتىنىڭ تاعى بار. «كۇيشى ەدىم، قۇرمەت جاسا» دەي المايسىڭ. الپىسقا كەلگەندە ىزدەپ قالار…
- «ەردىڭ جاسى — ەلۋگە» كەلگەندە قۇرمەت كورەتىن ورنىڭىز بار ەمەس پە؟
- ادام ەلۋگە كەلگەندە ارتتاعى ءومىردى، جاستىق شاقتى وزىڭشە ءبىر تالعاپ، نە ىستەدىم دەپ ساراپتايدى ەكەن. مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن قوعامنىڭ ەرەكشە ءبىر ءىلتيپاتىنا بولەنبەگەن اداممىن. ەلۋگە كەلگەندە ماعان «قىزداربەكتىڭ كۇيىن تارتقان ەكەنسىڭ-اۋ»، بولماسا «سۇگiردiڭ كۇيلەرiن تۇپنۇسقادا شەبەر ورىنداپ، جالعاستىردىڭ. شەرتپە كۇي مەكتەبىنە سىڭىرگەن ەڭبەگىڭ كەرەمەت-اۋ» دەگەندەر بولعان جوق. كەرىسىنشە «جانعالي كىمنىڭ شىكىراسى؟» دەيتىندەر كوبەيىپ كەتتى. قازىرگى زاماندا ونەردە جولىڭ بولۋى ءۇشىن، ايتەۋىر ءبىرەۋدىڭ ەركەسى بولۋىڭ كەرەك. وعان «مىناۋ قاي اۋىلدىڭ بالاسى ەدى؟» دەگەن اڭگىمەدە قوسىلادى. سونىمەن، ءومىر وتەدى ەكەن…
- الماتىدا كونتسەرت قويمايسىز با؟
- الماتىنىڭ ءوز «تۋسوۆكاسى»، ءوز جانعاليلارى بار. ارقادا جۇرگەن بىزگە بالەندەي سۇرانىس جوق. سۇرانىس جوق جەردە قالاي كۇي تارتاسىڭ؟ ەگەر مەنىڭ ورنىمدا كونسەرۆاتوريا زالىنداعى كونتسەرتتى شەتەلدەن بىرەۋ كەلىپ قويسىنشى، بۇكىل تەلەارنا اساي-ءمۇسەيىن الىپ جەتىپ كەلۋشى ەدى.
ءبىز تۇگىلى، ءبىزدىڭ الدىمىزداعى كۇيشىلەر قوعامنان كەرەمەت قولداۋ كورىپ جۇرگەنى شامالى. مەنىڭشە، قازىر افريكانىڭ اش-جالاڭاشتارىنا كومەكتەسۋدىڭ قاجەتى جوق. كەرىسىنشە، ەرتەڭ دومبىراشىلىق ءۇردىستى جالعاستىراتىن جاستارعا قولداۋ كەرەك.
جالپى، ونەرپازدار ونەرىمىزدى بۇلداپ وتىراتىن ادامدارمىز عوي. كەيدە مەن دە ءوزىمدى سولاي بۇلداپ قالاتىنىم بار. مەنى شاقىرسا ەكەن، ماعان جالىنسا ەكەن دەيمىن. «جانعالي-اۋ، مىنە اتىڭ، مىنە شاپانىڭ» دەپ باعامدى بەرسە ەكەن دەپ ۇمىتتەنەم. بولماسا، «قولىمنان كەلەتىنى وسى-اق قوي» دەپ ءبىر شاپان جاپسا دەپ دامەتىپ، ويلاپ قالامىن. بىراق مەنىڭ بۇلدانعانىم كىمگە كەرەك، مەن سياقتى بۇلداناتىندار تولىپ جاتىر.
- كۇيشىنىڭ مىنەزى كۇيمەن قانشالىقتى استاسىپ جاتادى؟
- مەن تارتاتىن كۇيلەردىڭ ءىشىندە كوڭىل كوتەرەتىن بىردە-ءبىر كۇي جوق. قايعىلى، مۇڭلى. مەن سونى تارتىپ، ومىرباقي ءداستۇرىن ۇستانىپ كەلە جاتسام، مەنىڭ بويىمدا قايبىر كوڭىلشەكتىك بولۋى كەرەك. ازداپ وكپەشىلدىگىمىز بار.
- ماشىقتانۋعا قانشا ۋاقىت بولەسىز؟
- مەندە ارنايى ماشىقتانۋ دەگەن جوق. قازاق كۇندە ماشىقتانىپ كۇي تارتتى دەيسىز بە؟ قازاق دومبىرانى ساعىنعاندا تارتقان. سول سياقتى ساعىنعاندا عانا قولىما دومبىرا ۇستاپ تۇرامىن.
اڭگىمەلەسكەن قانشايىم بايداۋلەت، «ايقىن».
