قازاقستاندا سالافيلىك يدەولوگيالىق اعىمداردىڭ سوپىلاردان باسىمدىعىنىڭ كەيبىر ەرەكشەلىگىنە توقتالا كەتەيىك. اراب تىلىندەگى «ءسالاف» ءسوزى «الدىڭعى وتكەندەر، بۇرىنعىلار» دەگەن ماعىنا بەرەدى. ءسالافيزم – العاشقى مۇسىلمان قاۋىمىنىڭ زامانىن «التىن ءداۋىر» ساناپ، سوعان نەگىزدەلگەن قوعامدىق قاتىناستار قۇرۋدى كوزدەيتىن ءحىى عاسىردىڭ باسىندا پايدا بولعان يدەولوگيالىق اعىم، سالافيتتەر وسى جولدى «تازا ءدىن» دەپ سانايدى. ءسالافيزم يدەولوگياسى وزگە ءدىني مازحابتاردى، سوپىلىق تاريقاتتاردى مويىندامايدى. قازىر ءسالافيزم ساۋد ارابياسىنىڭ رەسمي ءدىنى ءارى ساياسي-يدەولوگيالىق دوكتريناسى سانالادى.
ساۋد ارابياسى كورولدىگى اتاۋىمەن قۇرىلعان مەملەكەتتىڭ يسلام ءدىنىنىڭ تاريحي باستاۋىنا سەبەپشى بولعان ءمادينا، مەككە سياقتى قالالاردى قامتۋى ءسالافيزم يدەولوگياسىنا ارتىقشىلىق بەرىپ تۇر. مۇسىلماننىڭ بەس پارىزىنىڭ ءبىرى – قاجىلىقتىڭ ساۋد ارابياسى بەلگىلەگەن تارتىپپەن وتكىزىلۋى وسى ساناتقا جاتادى. سوندىقتان قازاقستانداعى سالافيلىك اعىم يدەولوگياسىنىڭ تارالۋىنىڭ ءبىر باعىتى قاجىلىق ارقىلى جۇزەگە اسىپ جاتقانىن ايتا كەتكەن ءجون. مۇنى قازاقستان مەن ساۋد ارابياسىنىڭ ءوزارا مادەني بايلانىسى دەپ تە قاراستىرۋعا بولادى. بۇدان باسقا ەكى ەلدىڭ ينۆەستيتسيا، ساۋدا سالاسىندا جانە باسقا دا ەكونوميكالىق بايلانىسى بار.
حالىقارالىق دەڭگەيدەگى جىلىشىرايلى قارىم-قاتىناس رەسمي نۇر-سۇلتاننىڭ سالافيلىك يدەولوگياعا قارسى ناقتى ءارى قاتاڭ پوزيتسيا ۇستانۋىنا قولبايلاۋ بولىپ تۇرعان سياقتى. مىسالى، قازاقستان سوتتارى «حيزبۋت-تاحرير»، «تابليعي جاماعات» سياقتى كەيبىر ۇيىمداردىڭ قىزمەتىنە تىيىم سالدى. بىراق بۇل ۇيىمداردىڭ ەل اۋماعىندا ادامزاتقا قارسى قىلمىس جاساعانى جونىندە ناقتى فاكتى جوق. ەسەسىنە اقتوبەدە قارۋلى «جيھاد» جاساعان توپتىڭ نەمەسە سيرياعا «حاليفات» قۇرۋ ءۇشىن سوعىسقا اتتانعان جۇزدەگەن قازاقستاندىقتىڭ ءسالافيزمنىڭ راديكال يدەولوگياسىمەن ۋلانعانىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. قازاقستان بيلىگى تەك اتىراۋدا جارىلىس ۇيىمداستىرعان «حاليفات ساربازدارى» سياقتى ءسالافيزم يدەولوگياسىن نەگىزگە الىپ قۇرىلعان جەكەلەگەن ۇيىمدارعا عانا ۇكىم شىعاردى. وسىنداي وقيعالاردى ساراپتاي كەلە، رەسمي نۇر-سۇلتاننىڭ ءسالافيزم يدەولوگياسىنا قارسى ناقتى قادامدارعا بارا الماۋىنىڭ سەبەبىن ساۋد ارابياسىمەن اراداعى قارىم-قاتىناستى بۇزعىسى كەلمەۋىمەن عانا تۇسىندىرۋگە بولادى.
ارينە، سىرتتاي قاراعاندا، ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى كۇرەستە ساۋد ارابياسى مەن قازاقستان ءوزارا ارىپتەستىك تانىتىپ وتىر- عانداي كورىنەدى. ونىڭ مىسالى رەتىندە ساۋد ارابياسى سول ەلدە جاسىرىنىپ جۇرگەن ابدۋحاليل ابدۋجابباروۆ («شەيح حاليل»), ءدىلمۇرات ماحاماتوۆ (ابۋ مۋحامماد), نازراتۋللا ابدۋلكاديروۆ (ابۋ ماريام) سياقتى دەسترۋكتيۆتى ۋاعىزشىلاردى قازاقستاننىڭ وتىنىشىمەن قاماۋعا الىپ، كەيبىرىن ەكستراديتسيا جاساپ ۇلگەردى. بۇل اقىلعا سىيىمسىز بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. ايتالىق، ابدۋحاليل ابدۋجابباروۆ ءسالافيزمنىڭ سۋرۋريتتەر تارماعىنىڭ ۋاعىزشىسى بولدى. ال سۋرۋريتتەر ساۋد ارابياسىنىڭ اقش-پەن اسكەري ارىپتەستىگىنە قارسى قۇرىلعان ءدىني-ساياسي اعىم ەكەنى، ولار كەز كەلگەن «كاپىر» ەلمەن بايلانىس جاساۋدى كۇنا سانايتىنى بەلگىلى. سوندىقتان سۋرۋريتتەر 1991 جىلدان (پارسى شىعاناعىنداعى داعدارىسقا وراي اقش سول جىلى ساۋد ارابياسىمەن اسكەري كومەك بەرۋ جونىندە كەلىسىم جاسادى) بەرى ساۋديا كورولدىگىنىڭ وپپونەنتتەرى سانالادى. وسى تۇرعىدان العاندا، ساۋد ارابياسىنىڭ قازاقستاندا مۇسىلمانداردىڭ راديكالدانۋىنا سەبەپشى بولعان ۋاعىزشى ابدۋحاليل ابدۋجابباروۆتى ۇستاپ بەرۋى زاڭدى قۇبىلىس. ال ساۋد ارابياسى مەن اقش-تىڭ اسكەري ارىپتەستىگىن «مۇسىلمان الەمىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنىڭ كەپىلى» تۇرعىسىنان تاپسىرلەپ، ساۋديا كورولىنە قيىن كەزەڭدە قولداۋ بىلدىرگەن ءدىني يدەولوگتاردىڭ كوزقاراسىن قولداعاندار «ماتحاليتتەر» دەپ اتالادى. جوعارىدا اتى اتالعان ءدىلمۇرات ماحاماتوۆ پەن نازراتۋللا ابدۋلكاديروۆ ءسالافيزمنىڭ وسى باعىتىنىڭ وكىلدەرى بولاتىن. ولاي بولسا، «ساۋد ارابياسى بيلىگى سول ەلدى پانالاپ جۇرگەن قازاقستاندىق مادحاليتتەردى شەتىنەن نەگە ۇستاپ بەرىپ جاتىر؟» دەگەن تۇسىنبەستىك تۋىنداۋى مۇمكىن.
تاياۋ شىعىس پەن اراب تۇبەگىندەگى، پارسى شىعاناعى ماڭىنداعى ساياسي پروتسەسكە كوز جۇگىرتسەك، سوڭعى جىلدارى ەكونوميكاسى مۇناي-گاز وندىرىسىنە تاۋەلدى ەلدەردىڭ ەۋروپا مەن اقش-قا قاتىستى ساياساتىندا ەلەۋلى وزگەرىس بايقالادى. اسىرەسە، ديناستيالىق قاۋىمداسۋ تاسىلىمەن باسقارىلاتىن ساۋد ارابياسى بيلىگىنىڭ ىشىندە قايشىلىق بار. كورولدىكتە جوعارعى لاۋازىمدى قىزمەت اتقاراتىن حانزادالاردىڭ ءبىرسىپىراسى باتىس ەلدەرىمەن، اسىرەسە اقش-پەن قارىم-قاتىناسقا سىني تۇرعىدا قارايتىن سياقتى. ساۋد ارابياسىنىڭ ستامبۋلداعى كونسۋلدىعىندا بىلتىرعى جىلدىڭ قازان ايىندا امەريكالىق Washington Post باسىلىمىنىڭ ۇلتى اراب ءجۋرناليسى جامال حاشوگگيدىڭ ايۋاندىقپەن ءولتىرىلۋى بەكەر ەمەس. ءجۋرناليستىڭ ولىمىنە قاتىستى تەرگەۋ ساۋد ارابياسى بيلىگىندەگى جوعارى لاۋازىمدى ادامداردىڭ وسى قىلمىسقا تىكەلەي قاتىستىلىعىن كورسەتتى. ال كەيبىر ساراپشىلار ساۋد ارابياسى مەن ايماقتاعى باسقا دا مەملەكەتتەردە ماتحاليتتەر جەڭىلىس تاۋىپ، ءسالافيزمنىڭ سۋرۋريتتىك ءدىني-ساياسي يدەولوگياسى كەڭىنەن قانات جايىپ، مەملەكەتتەردىڭ حالىقارالىق ساياساتتاعى ۇستانىمىنا قاتتى اسەر ەتە باستاعانىن ايتادى.
ساۋد ارابياسىن پانالاپ بارعان ءسالافيزمنىڭ قازاقستاندىق ماتحاليت ۋاعىزشىلارىنىڭ شەتىنەن قاماۋعا الىنىپ جاتۋىنىڭ باسقا دا سەبەبى بار. يدەولوگياسىنىڭ تۇپكى تىرەگى سالافيلىك بولعانىمەن، قازاقستاندىق ماتحاليتتەر مەن سۋرۋريتتەردىڭ اراسىنداعى قايشىلىق بۇرىننان ۋشىققان. ساياسي ۇستانىمى ماتحاليتتەردىكى سياقتى «بايسالدى» بولماسا دا، قازاقستاندا سۋرۋريتتەردىڭ ىقپالدى ەكەنى بايقالادى. ولاردىڭ قاداعالاۋىنداعى «اسىل ارنا» ءدىني-تانىمدىق تەلەارناسى ەمىن-ەركىن حابار تاراتىپ جاتىر، قاجىلىق، كىشى قاجىلىق سياقتى ءدىني ءراسىمدى وتەۋگە الىپ باراتىن تۋريستىك كومپانيالارعا دا ىقپالى بار، ءدىني-تانىمدىق ادەبيەت شىعاراتىن قورلار قۇرىپ العان، ۇلتتىق سالت-ءداستۇر مەن رۋحانيات تاقىرىبىن جەلەۋلەتىپ ءارتۇرلى سەمينارلاردا جاسىرىن ۋاعىزىن ەمىن-ەركىن جۇرگىزەدى جانە ت.ب. ال ماتحاليتتەردىڭ ءدىلمۇرات ماحاماتوۆ، نازراتۋللا ابدۋلكاديروۆ، تويرجان يبراگيموۆ، وكتام زاۋىربەكوۆ سياقتى كوسەمدەرى الەۋمەتتىك جەلىدەگى نەمەسە جاسىرىن قۇجىرالاردا شەكتەۋلى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ قانا جالعىزىلىكتى ۋاعىز جۇرگىزىپ كەلدى. مۇنداي كەزدە اتى دا، زاتى دا ءسالافي بولعانىمەن، «ەكى قوشقاردىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيمايتىنى» بەلگىلى. سوندىقتان سۋرۋريتتەر وزدەرىنىڭ قازاق قوعامى ىشىندەگى ۇستەمدىگى مەن ىقپالىن پايدالانىپ، بيلىكتى ماتحاليتتەرگە ايداپ سالىپ وتىرعانىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى.
ءسالافيزم يدەولوگتارىنىڭ ىقپالىمەن نامازعا جىعىلىپ، دىنگە بەت بۇرعان، كەيىن «قۇرانشىلار» دەگەن اعىمنىڭ ليدەرى سانالعان فيلوسوف اسىلبەك مۋسين 2005 جىلداردىڭ باسىندا-اق قازاقستان سىرتقى كۇشتەردىڭ ەكپىندى ساياساتىنىڭ شىرماۋىندا قالعانىن، شىرماپ، ماتاپ تاستاۋ ءدىني-ساياسي يدەولوگيالار ارقىلى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتقان بولاتىن. ول كوزگە ۇرىپ تۇرعان نەگىزگى ءتورت باعىتتى انىقتاپ بەردى: ساۋد ارابياسى، يران، تۇركيا جانە قىتاي.
ونىڭ ويىنشا، العاشقى ءۇش ەلدىڭ ساياسي ماقساتتى كوزدەيتىن ءدىني يدەولوگياسى قازاق توپىراعىنا تامىر تارتىپ، ابدەن كۇشەيىپ العان، ءتىپتى قمدب سولاردىڭ كورپوراتيۆتىك وداعىنا اينالدى. قازاق جەرىندەگى شىڭعىسحاندى دارىپتەۋ ارقىلى ءجۇرىپ جاتقان تاڭىرشىلدىك يدەياسىنىڭ قايتادان تۇلەۋ پروتسەسى – الگى ءۇش ەلدەن تاراپ جاتقان يدەولوگيالىق ينتەرۆەنتسياعا قارسىلىق، بۇعان ءبىرىنشى كەزەكتە قىتاي مۇددەلى. كەزىندە شىڭعىسحاندى تالماي ناسيحاتتاپ جۇرگەن فيلوسوف نۇرلان امىرەقۇلوۆ- پەن اسىلبەك مۋسين ارنايى كەزدەسىپ، تاڭىرشىلدىكتىڭ ەجەلدەن بۋدديزممەن بايلانىسى بارىن، قازىر بۇل ءدىني يدەولوگيانى قىتاي ايماقتاعى ەلدەرگە باعىتتالعان رۋحاني ەكسپانسيا رەتىندە پايدالانىپ جاتقانىن قولمەن قويعانداي ەتىپ دالەلدەپ ايتىپ بەرگەن. العاشقىدا دالەلدى بۇل پىكىردى قابىل العان ن. امىرەقۇلوۆ اسىلبەك مۋسين قايتىس بولعان سوڭ تاڭىرشىلدىكتى ناسيحاتتاۋدى قايتا كۇشەيتىپ، شىڭعىسحاندى قازاق ۇلتىن قۇرۋشى تۇلعا رەتىندە دارىپتەپ جاتىر.
ءدىني يدەولوگيالار قايشىلىعى قازاقستاندى سىرتقى كۇشتەردىڭ ساياسي كۇش سىناسۋ الاڭىنا اينالدىرىپ جىبەردى. ءتىپتى ساۋد ارابياسىنىڭ رەسمي ءدىنى سانالاتىن ءسالافيزمنىڭ ءوز ىشىندە پايدا بولعان سۋرۋريتتەر مەن ماتحاليتتەردىڭ تەكەتىرەسى قازاقستاننىڭ ساياسي ارەناسىندا كورىنىس بەرۋى تاڭعالارلىق جاعداي. ەگەر ءسالافيزمنىڭ بەلسەندى ۋاعىزشىلارىنىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەسەك، وندا ولاردىڭ ءبارى ۇلتى وزبەك قازاقستان ازاماتتارى ء(دىندارلار اراسىندا دارىن مۇباروۆ وزبەكتەنگەن قازاق، ال تويرجان يبراگيموۆ وزبەكتەنگەن تاجىك دەگەن پىكىر ايتىلادى) ەكەنىن ءارى ەلدىڭ وڭتۇستىگىنەن (وقو – قازىرگى تۇركىستان وبلىسى جانە جامبىل وبلىسى) شىققانىن بىلەمىز. مۇنداعى پارادوكس ۋاعىزشىلاردىڭ ۇلتى وزبەك بولعانىندا ەمەس، وڭتۇستىكتە تۋىپ-وسكەن ءبىر مەنتاليتەتتى ادامداردىڭ سۋرۋريت جانە ماتحاليت بولىپ ەكىگە جارىلىپ، ءسالافيزم اياسىندا ءوزارا اياۋسىز يدەولوگيالىق كۇرەس جۇرگىزىپ جاتقانىندا. بۇل قازاقستانداعى ءدىني-ساياسي يدەولوگيانىڭ كوپقىرلى سيپاتىن عانا ەمەس، ابدەن ۋشىققان رۋحاني داعدارىسىن ايشىقتايدى.
ءدىني-ساياسي يدەولوگياسىنىڭ نەگىزگى پلاتفورماسى شيزمگە بارىپ تىرەلەتىن سوپىلىق تاريقاتتار دا قازاقستاندى ءوزارا ەسەپ ايىرىسۋ الاڭىنا اينالدىرىپ الدى. تۇركيالىق كۇرد سايد ءنۋرسيدىڭ ءىلىمى بويىنشا قۇرىلعان «نۇرشىلار» تاريقاتىنىڭ ىقپالى قازاقستاندا 90-جىلداردىڭ باسىندا-اق كۇشەيە باستاعان. كەيدە ولاردى «گۇلەنشىلەر» (فەتحۋلاھ گۇلەن ەسىمىمەن بايلانىستى، ول قازىر اقش-تا ەميگراتسيادا ءجۇر) دەپ تە ايتادى. «گۇلەنشى-نۇرشىلار» قازاقستاندا تۇرىك-قازاق وقۋ ورىندارىمەن قاتار، ءدىني اعارتۋ مەدرەسەلەرىن دە كوپتەپ اشىپ، ءۇمىت كۇتتىرەتىن قازاق مۇريدتەرگە ارنايى ستيپەنديا بەرىپ، مىسىرداعى ءال-ازھار ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىتىپ اكەلدى. قازىر ولاردىڭ كوبى مەشىتتەردە يمامدىق ەتەدى، كەيبىرى ءدىنتانۋشى رەتىندە مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردا قىزمەتتە، باس ءمۇفتيدىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىنا دەيىن كوتەرىلگەن «نۇرشىلار» بار. مۇنىڭ ءبارى اتاتۇرىك قالىپتاستىرعان تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ زايىرلىلىق پرينتسيپتەرىن قورعاۋ ءۇشىن اركەز اسكەري توڭكەرىس ارقىلى ءدىني يدەولوگيا شىرماۋىنا تەجەۋ سالىپ وتىرعان گەنەرالدار مەن ادميرالداردىڭ بيلىكتى ازاماتتىق سەكتورعا ء(وزال – دەميرەل – ەردوعان) بەرگەن سوڭ ەتەك العان جاعدايدان كەيىنگى پروتسەسس.
بەرتىندە ساياساتىن كۇرت وزگەرتكەن تۇركيا باسشىسى ەردوعان مەن «گۇلەنشىلەردىڭ» اراسى ۋشىقتى. ەلدە «گۇلەنشىلەردى» جاپپاي قۋدالاۋ باستالدى. تۇركيا باسشىسى وقۋ-اعارتۋ جۇمىسىمەن شەتەلدە جۇرگەن فەتحۋلاھ گۇلەننىڭ جاقتاستارىن ۇستاپ بەرىپ، «گۇلەنشىلەردىڭ» قاتىسى بار وقۋ ورىندارىن جابۋ جونىندە وزگە مەملەكەتتەرگە رەسمي ءوتىنىش جاساعان. ورتالىق ازيانىڭ كەيبىر مەملەكەتتەرى ەردوعاننىڭ بۇل ءوتىنىشىن قۇپتادى. ال قازاقستان قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتتەرى مەن ليتسەيلەرىنىڭ الدەقاشان رەسپۋبليكانىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ قۇرامداس بولىگىنە اينالعانىن، ولاردىڭ «گۇلەنشىلەرمەن» بايلانىسى جوعىن مالىمدەپ، ەردوعاننىڭ قاھارىنان اراشالىپ قالدى. وقيعالار تىزبەگىنەن كورىپ وتىرعانىمىزداي، تۇركيانىڭ ىشكى ساياساتىنا قاتىستى ماسەلە قازاق قوعامىنا دا اسەر بەرىپ، ءبىرشاما ۋاقىت دۇربەلەڭ تۋعىزىپ بارىپ باسىلدى. بۇل جاعداي قازاقستانعا سىرتتان كەلىپ جاتقان ءدىني يدەولوگيالارعا ساقتىقپەن قاراۋعا، ولاردىڭ شىرماۋىنا وراتىلىپ قالماۋعا ۇيرەتۋى ءتيىس.
بىلايعى جۇرتقا «زىكىرشىلەر» دەگەن اتپەن بەلگىلى بولعان يسماتۋللا تاريقاتىنىڭ (قازاقستانداعى ءدىني احۋالدى رەتتەۋ ماقساتىندا قۇرىلعان جوبانىڭ) دا ۇلتتىق دەپ ايتۋعا كەلمەيتىن جاعى بار. يسلامداعى سوپىلىقتىڭ شيزممەن بايلانىسى جونىندە تاريقاتتار يدەولوگياسىنىڭ قاتپارىن ارشىعان كەزدە-اق بەلگىلى بولعان. ال شيزم و باستا اراب تۇبەگىندە قالىپتاسىپ، كەيىن قاناتىن كەڭگە جايعان مۇسىلمان حاليفاتىن (تەوكراتيا- لىق مەملەكەتتى) باسقارۋعا قاتىستى ساياسي يدەولوگيالىق كوزقاراس قايشىلىعىنان تۋىنداعان اعىم. شيتتىك كوزقاراستاعىلار «پايعامباردىڭ قاسيەتىن قانى ارقىلى بويىنا سىڭىرگەن ۇرپاقتارى عانا حاليفاتتى باسقارۋ قۇقىعىنا يە» دەگەن ۇستانىمدا بولدى. وسى ساياسي كوزقاراس قايشىلىعى قارۋلى قاقتىعىسقا ۇلاسىپ، شيتتەر حاليفات بيلەۋشىسىنىڭ مۇراگەرى ساناپ جۇرگەن حۋسەيندى (پايعامباردىڭ جيەنى، ءاليدىڭ ۇلى) سۋننيتتەر اسكەرى كەربالا شولىندەگى سوعىستا ءولتىردى. وسى كەزەڭدە فاتيميتتەر (پايعامباردىڭ قىزى، حاسان مەن حۋسەيننىڭ اناسى فاتيما ەسىمىمەن قۇرىلعان وپپوزيتسيالىق قوزعالىس) دەپ اتالاتىن قوزعالىستىڭ پايدا بولۋى حاليفاتتاعى ساياسي داعدارىستىڭ ابدەن كۇشەيگەنىن بىلدىرسە كەرەك.
جالپى، ساياسي بيلىككە تالاسقان كەزدە ۇستەم شىققان توپتىڭ ءوزىنىڭ قارسىلاسىن بارىنشا تۇقىر-تۋى بۇرىننان بار ءادىس. كەيدە بۇل ءادىس اياۋسىز رەپرەسسياعا ۇلاسادى. يدەياعا بەرىك، بىراق قىسىمعا شىداي الماعاندار جىگەرى مەن امالى تاۋسىلعاندا قۋلىعى پەن سۇمدىعى ارالاسىپ جاتاتىن جاسىرىن كۇرەس تاسىلىنە كوشەتىنى بەلگىلى. مۇنىڭ كەيبىر مىسالىنا جۇما ناماز وقىپ جاتقان كەزدە شيتتەردىڭ نەمەسە سۋننيتتەردىڭ مەشىتىندە بومبا جارىپ، تالاي ادامدى وپاتقا ۇشىراتقان جانكەشتىلەردىڭ تەررورلىق ارەكەتىن قوسۋعا بولادى.
ءدىني يدەولوگيالىق كوزقاراس قايشىلىعىنا قاتىستى كۇرەستىڭ بەيبىت ءتاسىلى – قارسىلاستىڭ كەيپىنە كىرىپ الىپ، قاتەردەن ساقتانۋ. بۇل ءادىس-ايلا «تاقىيا» دەپ اتالادى. تالاي عاسىر بويى قاتتى قىسىمعا ۇشىراعان شيتتەر امالى تاۋسىلعاندا وسىنداي تاسىلگە جۇگىندى. بۇل ءادىس بىلايشا تاپسىرلەنەتىن: ەگەر جاۋدىڭ ورتاسىندا قالىپ كەتسەڭ، ءوزىڭنىڭ شىنايى ءدىني نانىمىڭدى جاسىرىپ قالۋعا، ءتىپتى ومىرىڭە قاتەر ءتونىپ جاتسا، جاۋ يدەولوگيانىڭ ۋاعىزشىسىنىڭ كەيپىن تانىتۋعا بولادى. ورتا عاسىرلاردا تاياۋ شىعىس پەن پارسى شىعاناعى ماڭىنداعى شيزم يدەولوگياسىنا بەرىلگەن كەيبىر تايپالار «تاقىيا» ادىسىنە سالىپ، وزدەرىن سۋننيتتەرشە كورسەتە ءبىلدى.
زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنشە، بەرتىن كەلە «تاقىيا» قاتەردەن قورعانۋدىڭ ءادىس شەڭبەرىنەن شىعىپ، شيتتەردىڭ سۋننيتتەرگە قارسى يدەولوگيالىق جاسىرىن كۇرەسىنىڭ تاكتيكاسىنا اينالدى. سوپىلىق تاريقات پىرلەرىنىڭ تۇگەلگە جۋىعى وزدەرىن سۋننيتتەر قاۋىمداستىعىنا جاتقىزاتىنى، مازحابتاردى مويىندايتىنى ساياسي كۇرەس كونيۋنكتۋراسىنان باسقا ەشتەڭە ەمەس دەگەن پىكىر دە بار...
جالعاسى بار...
اۆتوردىڭ پىكىرى رەداكتسيا كوزقاراسىن بىلدىرمەيدى.
تۇراربەك قۇسايىنوۆ،
"دەموس" قب توراعاسى
