سوڭعى جىلدارى قازاق ەستراداسىندا حالىقتىڭ ەرەكشە ىقىلاسىنا بولەنىپ جۇرگەن ەتنو توپتاردىڭ پايدا بولعاندىعى كوڭىل قۋانتادى. وسى ورايدا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز دومبىرا، سازسىرناي اسپاپتارىمەن داۋىستارى تاماشا ۇيلەسكەن «قوڭىر» تريوسى، بىرنەشە جانردى ءبىر ارنادا كەلىستى توعىستىرا بىلگەن، جاڭادان تانىلىپ كەلە جاتقان «تۇران» توبى، قوس قوبىزدىڭ ءۇنى ارقىلى قازاقي اندەرىمەن كوڭىلىمىزدى كوككە جەتكىزگەن «اسىل» دۋەتى سىندى شىعارماشىلىق ۇجىمدار ويعا ورالادى.
بۇل اۋزى ارانداي اشىلعان جاھاندانۋ اتتى ايداھاردىڭ كۇشىنە ەنگەن كەزىندە تابيعي ۇلتتىق اندەرىمىزگە سۋساپ وتىرعان تىڭدارماندى ءبىر سەرپىلتىپ تاستاعانى راس. ولارعا جۇرتشىلىقتىڭ نازارى مەن ىنتىزارلىعى دا وزگەشە. ولاي دەۋگە نەگىز دە جوق ەمەس. بايقاپ قاراساڭىز، ەسترادادا رەپرودۋكتسيالىق ءان مەن ورىنداۋشىلار، ياعني ءبىر-بىرىنەن ايتارلىقتاي ايىرماشىلىعى جوق كوشىرمەلەر كوبەيىپ كەتتى. ناتيجەسى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. وسى ورايدا وزىندىك سارا جولىمەن دارالانىپ كەلە جاتقان ەتنو توپتاردى اڭگىمەگە ارالاستىرعاندى ارتىق كورمەدىك:
سەرجان مولداسانۇلى، «قوڭىر» توبىنىڭ پروديۋسەرى:
«قازىرگى توپتار تۋراسىندا بىردەڭە ايتۋ وتە قيىن. توقسانىنشى جىلدارى ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەن «ابك»، ودان كەيىنگى «نۇر-مۇقاسان»، «نۇرلان-مۇرات»، «مۇزارت»، «جىگىتتەر»، «بايتەرەك» سىندى توپتار قازاق ەستراداسىنا ايتۋلى جاڭالىعىمەن كەلدى. سودان بولسا كەرەك، جۇرتتى جالىقتىرعان جوق. ءتىپتى ءالى كۇنگە دەيىن «ابك» مەن «نۇرلان-مۇراتتى» ىزدەيتىنىمىز شىندىق. سەبەبى، جاڭا توپتاردا جاڭالىق جوققا ءتان. ءوز باسىم ارا-تۇرا روكسوناكيدى تىڭداپ قويامىن. ەسكى اندەرىنىڭ ءوزى جاڭا دۇنيەدەي اسەر قالدىرادى.
قازىرگى توپ قۇرعىش ىنىلەرىم وزىنە دەيىنگىلەردى دە سارالاپ، وي تۇيمەيدى. ولاردىڭ ۇستاناتىن باستى شارتى قۇرامى ەكەۋدەن كەم بولماۋى كەرەك. ۇشەۋ بولسا تەگى جاقسى. تورتەۋ بولسا – جەتىستىك قول سوزىم جەردە. ودان سوڭ ءايتۇپ-ءبۇيتىپ ەكى ءان جازدىرىپ، قىرىق تانىس اعالارىن سالىپ كونتسەرتكە شىعۋ. شىن مانىندە جانىپ سالىپ دايىندالىپ، ىزدەنىپ جۇرگەن ەشبىرى جوق. ولاردىڭ ەڭ جاقسى كورەتىن ءسوزى «جۇلدىز». داڭقتى بولىپ، شىرت تۇكىرىپ جاتقىسى كەلەدى. بىراق ەڭبەك ەتپەي، مال قايدا؟
ال ءبىردى-ەكىلى «دو-ماجور» سەكىلدى تالانتتى جىگىتتەرگە ناسيحات جەتپەي جاتىر. «ۇركەردىڭ» جەتىستىگى بولسا، قۋانىپ قويامىز. «ۇلىتاۋدىڭ» بار بولعانىنا مىڭ شۇكىر. «قوڭىرعا» كەلسەك، ەڭ ءبىرىنشى ماقسات – ەشكىمگە ۇقساماۋ، قايتالاماۋ. بۇگىندە، اقىرىنداپ كوشكە ىلەسكەنىمىز شىندىق. اتتاي قالاپ، شاقىراتىن اعايىن از ەمەس. قالعانىن كەلەر كۇننەن كورەرمىز. الداعى جاڭالىعىمىز ەكىنشى ءان جيناق دايىن بولىپ قالدى. اقپان ايىنىڭ اياعىندا جەكە كونتسەرت جوسپاردا تۇر.
ماقسات ساعاتبەكۇلى، «تۇران» توبىنىڭ مۇشەسى:
«جاقىندا عانا امەريكانىڭ بەس قالاسىنا قۇرمانعازى كونسەرۆاتورياسىنىڭ سيمفونيالىق وركەسترىمەن بىرگە ونەر كورسەتىپ كەلدىك. قازاقستاندا «وتىرار سازى»، «سارىن» سەكىلدى ەتنوگرافيالىق، فولكليورلىك انسامبلدەرمەن قاتار، رينات گايسيننىڭ جەتەكشىلىگىندەگى «Nomad» سەكىلدى توپتاردىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ وسى ەتنو جانرداعى ونەرىمىزدىڭ العا قارىشتاپ، دامىپ كەلە جاتقانىنىڭ ايعاعىنداي. ال، وزىمىزگە كەلسەك، ءبارىمىز قۇرمانعازى كونسەرۆاتورياسىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرىمىز. ءارى ءبارىمىزدى دە مۋلتۋينسترۋمەنتاليست، ياعني بىرنەشە اسپاپتا وينايتىن مامان دەپ ايتۋعا بولادى. رەپەرتۋارداعى شىعارمالارىمىز سينكرەتتىلىككە نەگىزدەلگەن. ول دەگەنىمىز بىرنەشە جانردىڭ: كۇي، ءداستۇرلى ءان، پوەزيا، ليريكا، كومەيمەن قايلاۋ، ءبيدىڭ ءبىر ارنادا توعىسۋى. بايقاساڭىز، بىزدەگى سازسىرناي، شاڭقوبىز، دومبىرا، قىلقوبىز، كۇنتاياق (سىلدىرماقتىڭ ءبىر ءتۇرى), جەتىگەن سەكىلدى قازاقتىڭ كونە اسپاپتارىنان بولەك، زاماناۋي اسپاپتار جوق. ونىڭ ءوزى توپتىڭ ەرەكشەلىگىنە جاتادى. ءارى قازاقستانداعى ەتنو ورىنداۋشىلاردىڭ ىشىندە ەڭ العاشقى بولىپ سيمفونيالىق وركەسترمەن بىرلەسىپ، شىعارمالار ورىنداپ ءجۇرمىز».
«اسىل» دۋەتى:
«قازاق ەستراداسىنداعى ەتنو توپتاردىڭ باسقالاردان ەرەكشەلىگى ۇنىندە دەپ ايتساق قاتەلەسپەيمىز. سەبەبى، ادەتتەگى توپتار ەسترادا باعىتىندا ونەر كورسەتىپ جۇرسە، ەتنو توپتاردىڭ باستى ماقساتى – حالىق اسپاپتارىنىڭ وزىندىك ءۇنىن جوعالتپاي ەلگە جەتكىزۋ. ارينە، ەلدىڭ ىقىلاسى وتە جاقسى، ايتكەنمەن ءوزىنىڭ ۇلتتىق اسپاپتارىن ەكزوتيكا رەتىندە كورەتىنىنە جۇرەگىمىز اۋىرادى».
ءسوز سوڭى
جوعارىداعى پىكىرلەردەن تۇيگەنىمىز، قازاقستاندا ەتنو توپتار ماقساتتارىن ايقىنداپ، حالىقتىڭ جۇرەك تورىنەن بەلگىلى شامادا ءوز ورنىن الىپ ۇلگەرگەنىمەن، ءالى دە بولسا شەشۋىن تاپپاعان ماسەلەلەر بار. مىسالى تەلەارنالاردا قازاق كليپتەرىنىڭ كورسەتىلۋ، ناسيحاتتالۋ دەڭگەيى تىپتەن تومەن. اينالىپ كەلگەندە ماسەلەنىڭ ءبىر ۇشىعى قاراجاتقا تىرەلەدى. دەگەنمەن، قانشا جەردەن جەكەمەنشىك تەلەارنا بولسا دا، ونداعى حالىققا قىزمەت ەتىپ ءجۇرمىز دەگەن اتپال ازاماتتار وسىنداي جۇرتشىلىقتىڭ سۇرانىسىنا ساي كەلەتىن دۇنيەلەردىڭ جارىققا شىعۋىنا مۇرىندىق بولىپ ىسكە كىرىسسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. بۇگىنگىدەي ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى، قازاقتىق بۇلاقتان باستاۋ العان ونەرىمىزدى ورگە شىعارۋدا تەڭىزگە قۇيعان تامشىداي بولسا دا ءوز ۇلەسىن قوسىپ كەلە جاتقان ەتنو توپتاردى مەملەكەتتىك، قوعامدىق دەڭگەيدە قولداماساق، جالعىزدىڭ ءۇنى، جاياۋدىڭ شاڭى شىعار ما؟ وزىمىزدەگىنى بارىندا قادىرلەيىك، كەيىننەن «قولىمدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەدىم» دەگەننىڭ كەبىن كيىپ جۇرمەيىك. تىڭدارماننىڭ ەكى ءتۇرى بولادى: ءبىرى جەلىكپە، ەكىنشىسى سانالى. سانالىنىڭ ءبىر ارتىقشىلىعى، ويلاعان ويىنان قورىتىندى شىعارىپ قانا قويماي، ونى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلادى. ال، ءسىز قانداي تىڭدارمانسىز؟
اسقاربەك قازانعاپ
