كوكسۋ اۋدانىندا 2100 گەكتارعا قانت قىزىلشاسى سەبىلگەن، قازىرگى كەزدە سونىڭ 1800 گەكتارى تولىعىمەن جينالدى. ورتاشا ونىمدىلىگى 370-380 تسەنترنەردەن اينالۋدا. اۋدانداعى «ايدىن» سياقتى جەكەلەگەن شارۋا قوجالىقتارىندا بۇل كورسەتكىش ءتىپتى 700 گەنتنەرگە دەيىن جەتكەن. بۇل تۋرالى بۇگىن وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆتىڭ كوكسۋ اۋدانىندا بولعان ساپارى بارىسىندا اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولىمىنىڭ باسشىسى ەرجان شالقىبەكوۆ ايتتى، - دەپ حابارلايدى الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.
وبلىس باسشىسى ا. باتالوۆ الدىمەن كوكسۋ اۋدانىنداعى «ايدىن» شارۋا قوجالىعىنىڭ القابىندا بولدى. مۇندا وبلىس بويىنشا قانت قىزىلشاسىنىڭ اگروتەحنولوگياسى جونىندەگى ساراپشى، اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمىنىڭ كانديداتى ابىلقايىر بەكسۇلتانوۆ قانت قىزىلشاسىنىڭ جاڭا تۇقىمدارىنىڭ مۇمكىندىكتەرى، ونىمدىلىگىنىڭ گەنەتيكالىق پوتەنتسيالى جانە ونى قولدانۋداعى جەتىستىكتەر تۋرالى قىسقاشا بايانداپ بەردى. ماسەلەن، فرانتسيا، گەرمانيا، دانيادان اكەلىنگەن تۇقىمداردىڭ ءونىمىنىڭ قانتتىلىعى 17 %-كە دەيىن جەتكەن.
«ايدىن» شارۋا قوجالىعىنىڭ جەتەكشىسى ايدىن دۇيسەنبينوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىر قوجالىقتىڭ سوڭعى القابىنىڭ ءونىمى جينالىپ جاتىر. وبلىس اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن الىنعان زاماناۋي كومبايندار قىزىلشانى تراكتور تىركەمەسىنە ماساق قالدىرماي، توپىراقسىز، تاسسىز، بىردەن تازا كۇيىندە تيەيدى. بۇل جۇمىس تيىمدىلىگىن بۇرىنعىدان دا ارتتىرا تۇسۋدە.
ارالاۋ بارىسىنداعى كەلەسى نىسان كوكسۋ قانت زاۋىتى بولدى. وبلىس اكىمى كاسىپورىننىڭ تسەحتارىنا كىرىپ، ءوندىرىس پروتسەستەرىن كوردى. زاۋىت ديرەكتورى التىنبەك اباتوۆ مۇندا ەسكەلدى، قاراتال، كەربۇلاق، كوكسۋ اۋداندارى مەن تالدىقورعان، قاپشاعاي قالاسىنىڭ قىزىلشا وسىرۋشىلەرى ءوز ونىمدەرىن جەتكىزىپ جاتقانىن ايتتى. قازىر زاۋىت الاڭىندا 206 مىڭ تونناداي ءونىم جيناقتالعان. كاسىپورىن تاۋلىگىنە 2 مىڭ توننا شيكىزات وڭدەۋدە. بۇگىنگە دەيىن 10,8 مىڭ توننا قانت شىعارىپ ۇلگەرگەن. بۇعان دەيىن زاۋىت مازۋتتى قولدانىپ كەلسە، اۋدانعا تابيعي گاز كەلگەلى وتىننىڭ وسى ءتۇرىن پايدالانۋعا كوشكەن. بىرىنشىدەن، كوگىلدىر وتىننىڭ مازۋتقا قاراعاندا جىلۋ شىعارۋ قۋاتتىلىعى جوعارى بولسا، ەكىنشىدەن، تولەمى دە ارزان، سوعان سايكەس شىعىن ازايىپ، ءوندىرىستىڭ تيىمدىلىگى ارتقان.
سول سياقتى وسى ساپارىندا اماندىق باتالوۆ اۋدان ورتالىعى بالپىق بي اۋىلىندا «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىمەن سالىنىپ جاتقان 50 پاتەرلىك جالگەرلىك ءۇيدىڭ قۇرىلىسىمەن دە تانىستى. قۇنى 456,9 ملن. تەڭگە بولاتىن كوپقاباتتى ءۇيدى «سترويسەرۆيس ينك» جشس سالۋدا. باسپانا بيىلعى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا پايدالانۋعا بەرىلمەك. ازىرگە ءتيىستى قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ 87 % اياقتالعان. اۋدان اكىمى الماس ءادىلدىڭ ايتۋىنشا، كەزەكتەگى كوپ بالالى وتباسىلارعا وسى پاتەرلەردەن ءۇي بەرىلەتىن بولادى.
كوكسۋداعى بىرقاتار جۇمىستارمەن تانىسقان وبلىس اكىمى ارالاۋ سوڭىندا جۋرناليستەرگە سۇحبات بەردى.
- بيىلعى جىلى وبلىس بويىنشا 14 مىڭ گەكتارعا قانت قىزىلشاسىن سەپتىك. سودان شامامەن 500-520 مىڭ توننا قانت قىزىلشاسىن الامىز، ودان 50-52 مىڭ توننا قانت شىعارامىز دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. قىزىلشا القاپتارىنداعى جيىن-تەرىن جۇمىستارى 10-15 كۇندە اياقتالادى. كوكسۋ، اقسۋ قانت زاۋىتتارىن مودەرنيزاتسيادان وتكىزدىك. رەسەيدەن، قىتايدان، چەحيادان، باسقا دا ەلدەردەن قۇرال-جابدىقتار جەتكىزىلىپ، ورناتىلدى. جالپى قىزىلشا وڭدەگەندە ودان 80 % جوم، ياعني سىعىندى شىعادى. ول - مال سەمىرتۋ ءۇشىن تاپتىرمايتىن ازىق. سوندىقتان شىققان جومدى مال بورداقىلاۋ الاڭدارىنىڭ جۇمىسىنا ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن، وسى ەكى زاۋىتقا جومدى كەپتىرىپ، ارنايى قاپتايتىن قۇرال اكەلىپ ورناتىپ جاتىرمىز. قاپتالعان كۇيىندە ونى ەكى جىل ساقتالاۋعا بولادى. جلاپى قانت زاۋىتتارى نەگىزىندە تەك ماۋسىمدىق كەزەڭدە عانا 3-4 اي جۇمىس ىستەيدى. ال ءبىز ماۋسىمارالىق كەزەڭدە دە بوس تۇرماس ءۇشىن برازيليادان شيكىزات اكەلىپ، قامىس قانتىن شىعارۋىنا مۇمكىندىك جاساماقپىز. وسىلايشا الماتى وبلىسى جىلىنا 300 مىڭ توننا قانت وندىرۋگە قول جەتكىزە الادى. رەسپۋبليكاداعى قانتتىڭ 480 مىڭ توننالىق وندىرىستىك جانە تۇرمىستىق قاجەتتىلىگىنىڭ باسىم بولىگىن جاۋىپ وتىرساق، بۇل ۇلكەن جەتىستىك بولار ەدى، - دەپ ا. باتالوۆ الداعى جوسپارلارى جايلى دا ايتىپ ءوتتى.
سونىمەن بىرگە ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا قاتىستى دا تالاپتىڭ زور ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى:
- العاشىندا ءبىز شارۋا قوجالىقتارىن قانت قىزىلشاسىن وسىرۋگە جاپپاي تارتىپ، بارلىعىن بىردەي ىنتالاندىردىق. قىزىلشا وسىرۋشىلەرگە جىل سايىن سۋبسيديا بەرىلەدى، جانار-جاعارماي جەڭىلدىكپەن بەرىلەدى، سوڭعى جىلدارى تەك قانا قانت قىزىلشاسىن وسىرۋگە باعىتتالعان 120 زاماناۋي تەحنيكا ساتىپ الىندى، فرانتسيا، گەرمانيا، دانيادان تۇقىم ساتىپ الىپ بەردىك. وسىنداي مۇمكىندىكتەرگە قاراماستان كەيبىر قوجالىقتار ءالى كۇنگە قىزىلشانىڭ شىعىمىن 200 تسەنتنەردەن اسىرا الماي وتىر. قانت قىزىلشاسى تىنباي ەڭبەكتەنۋدى، ۇزدىكسىز باپتاۋدى قاجەت ەتەتىن ەڭبەك. سوندىقتان ەندىگى جەردە كىمنىڭ ەڭبەك ونىمدىلىگى جوعارى، كىم جاقسى جۇمىس ىستەيدى، سولارعا قولداۋ كورسەتىلەدى. ياعني تابيعي سۇرىپتاۋ جاساۋىمىز كەرەك، - دەدى ا. باتالوۆ.
