اباي- دانا، اباي-دارا، ادامدىقتىڭ كوزىندەي...

5936
Adyrna.kz Telegram

      (اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 175 جىلدىعىنا)         

    "قازاق" دەگەن ءسوزدى ەستىگەن سايىن ويىما التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىنا قونىس تەپكەن، قايتپاس مىنەزدى، قايسار رۋxتى xالىق ورالادى دا تۇرادى. "وسى ءبىر قايتپاس xالىق قانشاما دۇلدىلدەردى، قانشاما دارا تۇلعالاردى دۇنيەگە اكەلدى ەكەن؟ ",-دەپ تە ويلانىپ قالامىن. راس، كەڭ بايتاق دالامىزدىڭ سۋىن ءىشىپ، توپىراعىنا اۋناعان دارالارىمىز كوپ-اق. سولاردىڭ ءبىرى، ءارى بىرەگەيى-اباي قۇنانبايۇلى دەسەم  دە ارتىق بولماس.

   بۇگىندە ابايدى تەك قازاق ەمەس، تورتكىل دۇنيە تانيدى. اباي ەسىمى شەتەلدىڭ پۋشكين، گەتە، بايرون سەكىلدى زاڭعارلارىمەن قاتار تۇرادى. اباي- قازاقتىڭ ماقتانىشى. اباي- قازاق ەلىنىڭ ماڭدايىنا بىتكەن جۇلدىزى. بۇلاي بولۋىنىڭ دا سەبەبى كوپ قوي.

    الدىمەن، ابايدىڭ جازىلعان اقىلعا،ادامگەرشىلىككە، بىلىمگە، ونەرگە شاقىراتىن ولەڭدەرى. جانىڭدى تەربەپ، سەزىمىڭدى كەرنەپ، ويىڭدى جاڭارتىپ اكەتەدى.ءار ءبىر شۋماعىندا ۇلكەن ءمان، ۇلكەن ماعىنا جاتقانداي. اقىننىڭ "قالىڭ ەلىم قازاعىم قايران جۇرتىم","كوڭىل قۇسى قۇيقىلجىر شارتاراپقا", عىلىم تاپپاي ماقتانبا", "جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نە قىلسا دا", جىلدىڭ ءتورت مەزگىلى تۋرالى، ۇلى ءابدىراxمان دۇنيەدەن وتكەندە تۋعان ولەڭدەرى xالىق جادىنان ويىپ تۇرىپ ورىن العان شىعارمالار.

  سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە،

  كەتىگىن تاپ تا بار قالان... 

     اقىن وسى ولەڭ شۋماقتار ارقىلى ءار جاستى  ەلىنىڭ گۇلدەنۋىنە قىزىمەت ەتۋگە،كەتىگىن تاپقان جەرىنە كىرپىش بولىپ قالانۋعا، ۇلتىنىڭ ماقتانىشى بولۋعا شاقىرادى. اقىن ولەڭدەرى-xالىق قازىناسى.

      ابايدىڭ تاعى دا وشپەس مۇرالادىنىڭ ءبىرى- پوەمالارى. "ەسكەندىر", "مازعۇت", ء"ازىم اڭگىمەسى" اتتى ءۇش پوەماسىن تەك قازاق ەمەس، وزگە xالىقتىڭ دا بىلەتىنىنە كامىل سەنىمدىمىن. بىرىندە، اشكوزدىكتەن كوزىن شەل باسقان xان تۋرالى، ەكىنشنشىسى بارشا ايەل اتاۋلىسىنىڭ سۇيىكتىسى اتانىپ، اقىر اياعى كوپكە ىلەسكەن جىگىت تۋراسىندا جازىلادى. ال سوڭعى شىعارما اياعىنا دەيىن جەتپەسە دە، شىتىرمان وقيعالارعا تولى، وقىعان سايىن قىزىعۋشىلىعىڭ اشىلا تۇسەتىن تۋىندى.

    باس اقىننىڭ قارا سوزدەرى دە ءبىر توبە. اقىرى ويلادىم: وسى ويىما كەلگەن نارسەلەردى قاعازعا جازا بەرەيىن، اق قاعاز بەن قارا سيانى ەرمەك قىلايىن، كىمدە-كىم ىشىنەن كەرەكتى ءسوز تاپسا، جازىپ السىن، يا وقىسىن... ءبىرىنشى قارا ءسوز جەلىسى وسىلاي باستالادى. ودان ءارى ءتۇرلى وي، ءتۇرلى اقىل تاستار قىرىق بەس ءسوز تىزبەگى جالعاسا بەرەدى. قىرىق بەس ءسوزدى وقىساڭ قىرىق بەس رەت ءتۇيىن تۇيەسىڭ. قازاقتىڭ كوركەم تىلىنە، ۇلى اباي سويلەتكەن عاجاپ تىلىنە تاڭدانا تۇسەسىڭ. "قارا ءسوزى ءبىر ەلدىڭ مۇراسىنداي",- دەگەن ءسوز وسىدان قالسا كەرەك.

    بۇگىندە، ۇلى اقىننىڭ، دانا اقىننىڭ، دارا اقىننىڭ 175 جىلدىعى دا كەلىپ جەتتى. ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە مەرەكەگە وراي تالاي جۇمىستار جاسالىندى. اقىننىڭ الاۋلاعان وتى وشپەسىن دەگەن ماقساتتا، ولەڭدەرىن وقۋدان، اندەرىن شىرقاۋدان، كۇيلەرىن تارتۋدان اۋدان، وبلىس، رەسپۋبليكا دەڭگەيلەرىندە جارىستار وتكىزىلدى. بىرنەشە اۋدان-كوشەلەرگە اباي ەسىمى بەرىلدى. اباي رۋxىنا باعىشتالعان ەسكەرتكىشتەر دە بوي كوتەرىلدى.

    اباي-ادامدىقتىڭ بەينەسى، دارالىقتىڭ سيمۆولى. كەشەگى اباي تاعدىرى، بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاريxىمىز. سوندىقتان دا ەرىنبەي ابايدى وقيىق. دانالىقتى كوزدەيىك، دارالىققا قۇلاش ۇرايىق.

                                                                    

                                       قازەكەش ءزارۋجان، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ 

                     فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس  ستۋدەنتى.

                                      جەتەكشىسى: سماگۋلوۆ سابىرxان سماگۋلوۆيچ

ءال فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تاريح جانە ارحەولوگيا، ەتنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ  قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى.

پىكىرلەر