(Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyǵyna)
"Qazaq" degen sózdi estigen saıyn oıyma Altaı men Atyraýdyń arasyna qonys tepken, qaıtpas minezdi, qaısar rýxty xalyq oralady da turady. "Osy bir qaıtpas xalyq qanshama dúldilderdi, qanshama dara tulǵalardy dúnıege ákeldi eken? ",-dep te oılanyp qalamyn. Ras, keń baıtaq dalamyzdyń sýyn iship, topyraǵyna aýnaǵan daralarymyz kóp-aq. Solardyń biri, ári biregeıi-Abaı Qunanbaıuly desem de artyq bolmas.
Búginde Abaıdy tek qazaq emes, tórtkil dúnıe tanıdy. Abaı esimi sheteldiń Pýshkın, Gete, Baıron sekildi zańǵarlarymen qatar turady. Abaı- qazaqtyń maqtanyshy. Abaı- qazaq eliniń mańdaıyna bitken juldyzy. Bulaı bolýynyń da sebebi kóp qoı.
Aldymen, Abaıdyń jazylǵan aqylǵa,adamgershilikke, bilimge, ónerge shaqyratyn óleńderi. Janyńdy terbep, sezimińdi kernep, oıyńdy jańartyp áketedi.Ár bir shýmaǵynda úlken mán, úlken maǵyna jatqandaı. Aqynnyń "Qalyń elim qazaǵym qaıran jurtym","Kóńil qusy quıqyljyr shartarapqa", Ǵylym tappaı maqtanba", "Jarq etpes qara kóńilim ne qylsa da", jyldyń tórt mezgili týraly, uly Ábdiraxman dúnıeden ótkende týǵan óleńderi xalyq jadynan oıyp turyp oryn alǵan shyǵarmalar.
Sen de bir kirpish dúnıege,
Ketigin tap ta bar qalan...
Aqyn osy óleń shýmaqtar arqyly ár jasty eliniń gúldenýine qyzymet etýge,ketigin tapqan jerine kirpish bolyp qalanýǵa, ultynyń maqtanyshy bolýǵa shaqyrady. Aqyn óleńderi-xalyq qazynasy.
Abaıdyń taǵy da óshpes muraladynyń biri- poemalary. "Eskendir", "Mazǵut", "Ázim áńgimesi" atty úsh poemasyn tek qazaq emes, ózge xalyqtyń da biletinine kámil senimdimin. Birinde, ashkózdikten kózin shel basqan xan týraly, ekinshnshisi barsha áıel ataýlysynyń súıiktisi atanyp, aqyr aıaǵy kópke ilesken jigit týrasynda jazylady. Al sońǵy shyǵarma aıaǵyna deıin jetpese de, shytyrman oqıǵalarǵa toly, oqyǵan saıyn qyzyǵýshylyǵyń ashyla túsetin týyndy.
Bas aqynnyń qara sózderi de bir tóbe. Aqyry oıladym: osy oıyma kelgen nárselerdi qaǵazǵa jaza bereıin, aq qaǵaz ben qara sııany ermek qylaıyn, kimde-kim ishinen kerekti sóz tapsa, jazyp alsyn, ıa oqysyn... Birinshi qara sóz jelisi osylaı bastalady. Odan ári túrli oı, túrli aqyl tastar qyryq bes sóz tizbegi jalǵasa beredi. Qyryq bes sózdi oqysań qyryq bes ret túıin túıesiń. Qazaqtyń kórkem tiline, uly Abaı sóıletken ǵajap tiline tańdana túsesiń. "Qara sózi bir eldiń murasyndaı",- degen sóz osydan qalsa kerek.
Búginde, uly aqynnyń, dana aqynnyń, dara aqynnyń 175 jyldyǵy da kelip jetti. Elimizdiń túkpir-túkpirinde merekege oraı talaı jumystar jasalyndy. Aqynnyń alaýlaǵan oty óshpesin degen maqsatta, óleńderin oqýdan, ánderin shyrqaýdan, kúılerin tartýdan aýdan, oblys, respýblıka deńgeılerinde jarystar ótkizildi. Birneshe aýdan-kóshelerge Abaı esimi berildi. Abaı rýxyna baǵyshtalǵan eskertkishter de boı kóterildi.
Abaı-adamdyqtyń beınesi, daralyqtyń sımvoly. Keshegi Abaı taǵdyry, búgingi bizdiń tarıxymyz. Sondyqtan da erinbeı Abaıdy oqıyq. Danalyqty kózdeıik, daralyqqa qulash uraıyq.
Qazekesh Zárýjan, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ
Fılologııa jáne álem tilderi fakýltetiniń 1-kýrs stýdenti.
Jetekshisi: Smagýlov Sabyrxan Smagýlovıch
Ál Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti tarıh jáne arheologııa, etnologııa fakýltetiniń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń oqytýshysy.
