قازاق حالقىنىڭ ءان ونەرى ەرتە كەزەڭنەن بەرى قالىپتاسىپ، دامىپ، تۇراقتى ورنىققان اسىل قازىنا. ەجەلگى فولكلور سالاسىنداعى مۋزىكانىڭ ءبىر بولىگىن قۇرايدى. ءان ونەرى ادامزاتتىڭ ىڭگالاپ تۋعانىنان باستاپ ومىردەن وتكەنىنەن دەيىن قۇلاعىندا ساقتالاتىن دىبىسى. وسى ورايدا ابايدىڭ ءوزى:
«تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ،
ولەڭمەن جەر قوينىنان كىرەر دەنەڭ»، - دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك. ءان - حالىقتىڭ ۇلتتىق مۇراسى. ءان ۇلتتىڭ ەجەلدەن قالىپتاسقان سارىندى دا سازدى ءۇنى. ءاننىڭ ءوزى ىشىنەن ۇلتتىق ونەرگە قاراي نەگىزدەلىپ، ءار ۇلتتىڭ بولمىسىنا ساي قالىپتاسىپ، ورىن الادى. ءان ونەرى ۇرپاقتان ۇرپاققا جەتىپ وتىرادى. ونىڭ دالەلى حالىق اندەرىنىڭ اۋىزدان-اۋىزعا تارالىپ، ودان بولەك نوتاعا تۇسكەن اندەردىڭ جيناقتالۋى وسىنىڭ كورىنىسى. وسى ورايدا بۇگىنگى تاڭداعى ونەرتانۋشىلار قازاق حالىق اندەرىنىڭ ۇمىت بولماۋى جولىندا جۇمىس جاساۋدا.
تۇتاستاي الار بولساق، ۇلتتىق ونەر، ۇلتتىق دۇنيە دەگەنىمىز مىناداي ەلەمەنتتەردەن تۇرادى: ءان ونەرى; كۇي ونەرى; بەينەلەۋ ونەرى; ساندىك قولدانبالى ونەر; تەاتر ونەرى; كينو ونەرى جانە ت.ب. قازاق حالقىنىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋ كەزەڭىندە وزىنە ءتان ءان ءداستۇرى دۇنيەگە كەلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە باي مۋزىكالىق مۇراسى جاسالدى، مادەنيەتى قالىپتاستى. قازاق انىندە حالىق ونەرىنىڭ ءار كەزەڭىندەگى تىنىس-تىرشىلىگى، ءبىتىم-بولمىسى، زامان ءۇنى كوركەم كورىنىس تاپقان. حالقىمىزدىڭ بىزگە جەتكەن ءان-جىر نۇسقالارىنىڭ كوپشىلىگى قازاق ءداستۇرلى ءان ونەرىنىڭ كوشباسشىلارى، اقىن ءبىرجان سال، اقان سەرى، جاياۋ مۇسا، ۇكىلى ىبىراي جانە ت.ب. دارىن يەلەرىنىڭ مۇرالارى بولىپ تابىلادى. دارقان دالانى توي-دۋمانعا بولەگەن ءانشى ءارى جىرشى، اقىن ءارى باتىر قازاق حالقىنىڭ «ءان – كوڭىلدىڭ اجارى» دەگەن ناقىل ءسوزى بار. ادام كوڭىلىنىڭ ءار ءساتىن ءان نوتالارى ارقىلى نەبىر اشەكەي-ورنەكتەرمەن اسەم بەزەندىرىپ، نانىمدى سۋرەتتەلگەنىنە بىزگە جەتكەن حالقىمىزدىڭ باي ءان مۇراسىنىڭ كەز كەلگەنى مىسال بولا الادى. ادەبيەتتىڭ، مۋزىكانىڭ، تەاتردىڭ باستاۋى بولىپ تابىلاتىن فولكلور ونەردەگى، كوركەمونەر شىعارماشىلىعىنداعى وزىندىك ورنىن ەشقاشان جوعالتپاق ەمەس. ءاربىر حالىقتىڭ فولكلورى ۇلتتىق ونەر شەڭبەرىندە وزىندىك جانە ەتنيكالىق وزگەشەلىگىنىڭ ايقىندىعىمەن، اۋماقتىق جانە جەرگىلىكتى ستيلدىك ۇلگىلەرىنىڭ مولدىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. قالىڭ كوپشىلىكتىڭ كوزقاراسىن، ەتنوستاردىڭ الەۋمەتتىك-ەستەتيكالىق ارمان-مۇراتى مەن مورالدارىنىڭ يدەيالىق مازمۇنىنىڭ ۇقساستىعىن بىلدىرە وتىرىپ، فولكلور بارلىق ۇلتتىڭ، حالىقتاردىڭ ەستەتيكالىق مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى قۇرالى بولىپ تابىلادى.
قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا كۇردەلى ورىن العان ۇلكەندى-كىشىلى وقيعالاردىڭ قاي-قايسىسى بولسا دا حالىق ءانىنىڭ مازمۇنىنانكورىنىس تاپقان. حالىق اندەرىنىڭ ومىرشەڭدىگى دە وسىنداي قاسيەتىندە. ارينە، اباي ايتقانداي: «ءاننىڭ دە ەستىسى بار، ەسەرى بار». ميراسقورى ءبىز بولعان ءان دۇنيەسى حالىقتىڭ وتكەن تاريحىنىڭ كۋاگەرى سانالارلىق «ەستى ءان». مۇندا كونە زامان شىندىعىن شەرتەتىن كوپ دەرەكتەر مەن بىرگە حالىق باسىنان وتكەرگەن تاريح كوشىنىڭ دە تىزبەگى سەكىلدى مول ماعلۇماتقا كەنەلەتىن جايلار بار. ءان –سان عاسىرلىق تاريحى بار، تالاي-تالاي ۇرپاقتان وتكەن جول-جونەكەي جوندەلىپ، وڭدەلىپ، جاڭارىپ بىزگە جەتكەن جانر. عاسىرلار ەلەگىنەن وتكەن اندەر ايشىقتانا، ارلەنىپ مۋزىكالىق ونەردىڭ ىنجۋىنە، اسىل قازىناسىنا اينالا بەرگەن.كەز كەلگەن ۇلتتىڭ وزىندىك كەسكىن-كەلبەتى مەن بولمىس-ءبىتىمىن ايقىندايتىن ۇعىمدى ونىڭ وزىنە ءتان ۇلتتىق مادەنيەتى دەيتىن بولساق، قازاق مادەنيەتىندەگى ءان ونەرىنىڭ الار ورنى ەرەكشە. دانىشپان ابايدىڭ “تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ، ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ” دەگەن سوزدەرى قازاق ءومىرىنىڭ بۇكىل تىنىس-تىرشىلىگى ولەڭمەن ورنەكتەلەتىنىن ايقىن كورسەتەدى. ءبىز بۇل ولەڭ جولدارىن جوعارىدا ايتىپ وتتىك. شىندىعىندا ءسابي دۇنيەگە كەلگەندە “بەسىك جىرىمەن” الديلەپ قارسى الىپ، ادام دۇنيەدەن وتكەندە “جوقتاۋ” ايتىپ شىعارىپ سالامىز. سوناۋ عاسىرلار قويناۋىنان باستالاتىن وسى تاماشا ءداستۇر ءالى كۇنگە دەيىن جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. بۇگىنگى كۇن جاستارىنىڭ تويى دا “جار-جار”، “بەتاشارمەن” وتەتىنى اتا-بابا سالتىنا ادالدىقتىڭ ايقىن كورىنىسى ىسپەتتەس. ورىستىڭ تاماشا عالىمى گ.ءپوتانيننىڭ “ماعان بۇكىل قازاق دالاسى ءان سالىپ تۇرعانداي كورىنەدى” دەگەن ءسوزى قازاق تۇرمىسىنىڭ وسىنداي دارالىعىنان تۋعان تۇجىرىم بولسا كەرەك.
ول مادەني مۇرا، تاريحي-رۋحاني قۇندىلىق، حالىقتىق سالت-داستۇرلەر، ءداستۇرلى حالىق ءان ونەرى تۇسىنىكتەرىمەن تىعىز بايلانىستى بولعاندىقتان، ونىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن تابيعاتى قاي كەزدە دە حالىق جانىنا جاقىن بولعان. حالىقتىڭ مۋزىكالىق شىعارماشىلىعى ءار حالىقتىڭ رۋحاني مادەنيەتىنىڭ باستى قۇرامداس بولىگى بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار، قازاق ءانىنىڭ وزىندىك تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى، ۇرپاقتان-ۇرپاققا، ايماقتان-ايماققا تاراي وتىرىپ، اۋىزشا ۇيرەتىلىپ، ءداستۇرلى تۇردە ورىندالىپ، ورىنداۋشى ونەرپازداردىڭ ورىنداۋ بارىسىندا، شابىتتانا وتىرىپ شىعارمانىڭ كەيبىر جەرلەرىنە ءوز وزگەرىستەرىن جاساپ وتىرۋى ءجيى كەزدەسەدى. قازاق حالقى ەجەلدەن انشىلىك ونەرىمەن ەرەكشەلەنگەن. ۇلتتىق ءداستۇرلى مۋزىكا قورىمىزداعى ەڭ كوپ ساقتالعانى دا وسى – ءان ونەرى. ءومىردىڭ ءار قۇبىلىسىن انگە قوسىپ، ءوز شەجىرەسىن انمەن جازعان حالقىمىزدا شىعارۋشىسى ۇمىتىلسا دا، ءماتىنى مەن اۋەزى ەل جادىندا ساقتالىپ كەلە جاتقان بىرنەشە مىڭ حالىق اندەرى بار. كەزىندە كومپوزيتور، مۋزىكاتانۋشى حاسەن قوجا-احمەت «قازاق اندەرى قالاي كوسموپوليتتاندى؟» دەگەن ماقالا جازىپ، گەنەتيكالىق جادىمىزعا جات ىرعاقتاردىڭ جاپپاي ەتەك الۋىن تايعا باسقان تاڭباداي كورسەتە وتىرىپ، «بۇل جاعدايىمىزدى تۇزەۋگە كىرىسپەي رەنجىپ، بۇلىنگەن كۇيى بۇك ءتۇسىپ جاتا بەرۋ، ءتۇبى، قازاقتى ۇلتتىق سۋيتسيدكە اكەلەتىنى انىق» دەپ جازعان ەدى. وندا مۇنداي جات مۋزىكانىڭ ۇلتتىق سويلەۋ قۇرىلىمى مەن ىرعاعىن دا تانىماستاي وزگەرتەتىنىن دايەكتى دالەلمەن شەگەلەپ تۇرىپ ايتقان. بۇگىن ءبىز سول تۇسقا دا كەپ قالعاندايمىز. كەشەگى مەن بۇگىنگى ءاننىڭ ءسوزى سازىن قوسا تالداپ، ونىڭ ادام جانىنا، ويلاۋ جۇيەسىنە اسەرىن عىلىمي تۇردە جىلىكتەپ تۇرىپ الدىعا تارتار ارناۋلى ەڭبەكتەر كوپتەپ جازىلسا، وسى ايتىپ وتىرعان ويىمىزدىڭ اقيقاتىنا كوپ ادامنىڭ كوزى جەتەرى ەدى...
ەڭ ءبىر وكىنىشتىسى، كلاسسيكالىق ءان مەن كۇيدى قالاي ايتقىسى كەلسە، قالاي تارتقىسى كەلسە سولاي تارتىپ ونىڭ اۋەلگى تابيعاتىنان مۇلدە الىستاتىپ جۇرگەن ءوز ونەرپازدارىمىزدى ۇلتتىق ونەردىڭ ناسيحاتشىسى رەتىندە تانيتىن بولدىق.
قازاق ءسوزىنىڭ كوزگە الدىمەن تۇسەر ءبىر ەرەكشەلىگى – استارلىلىعى. ول قاسيەت قارسى جاقتىڭ دا سول استاردى قاپىسىز ءتۇسىنۋى سەبەپتى، ءتىپتى دە جەتىلە تۇسكەن. «قىزىم ساعان ايتام، كەلىنىم سەن تىڭدا» دەڭگەيى ۇلتتىڭ ويلاۋ جۇيەسىنىڭ ۇشقىر، بويىنداعى ءسوز قۋاتىنىڭ كۇشتى، تۇيسىكتىڭ سونشالىقتى سەزىمتالدىعىن كورسەتەدى. قازاقتىڭ كلاسسيكالىق اندەرىنىڭ قاي-قايسىسىن الساڭىز دا جالاڭاش ءماتىن جوق. سوزدەردىڭ ءمانى ادام بويىنداعى نەبىر قالتارىس، بۇلتارىس سانا سەزىمىنە سوقپاي وتپەيدى. بۇل سوزدەر سول سەزىم تۇيسىكتەردى ۇنەمى شىنىقتىرىپ، جەتىلدىرىپ وتىرادى. وسىدان ادامنىڭ ويلاۋ جۇيەسى (فورماسى) قالىپتاسادى. ول فورما – وتە الۋان قىرلى، سان تاراۋلى، كەز كەلگەن جەردەن وزگە ماعىنادا ويلاپ ۇلگەرەتىن، تۇيىققا تىرەلمەي شىعار جول تابا بىلەتىن امبەباپ ويلاۋ فورماسى. ەندى مۇنان ۇلكەن ماسەلە تۋىندايدى. قاراڭىز!
«ادام جول تاپپاي اداسپايدى، وي تاپپاي اداسادى» دەيدى اتاقتى جىراۋ الماس الماتوۆ. وي تۇيىققا تىرەلىپ شىعار جول تاپپاعاندا ادام ءوزىن ولىمگە تىرەيدى ەكەن. فيزيكانىڭ زاڭدىلىعى بويىنشا ەلەكتر جۇيەسىنەن شىعاتىن ءورتتىڭ ەكى سىمنىڭ قىسقا تۇيىقتالۋىنان بولاتىن سەكىلدى، ادامنىڭ ءوزىن ولىمگە يتەرمەلەۋى سول ويدىڭ تۇيىقتالۋىنان بولاتىنى تۋرالى عالىمدار كوپتەگەن زەرتتەۋلەر ناتيجەسىندە تۇجىرىمدامالار جاساعان. مۇندايدا، ءبىزدىڭ قوعامدا كەيىنگى ۋاقىتتا قانشاما ورىمدەي جاستاردىڭ ءومىرىنىڭ قىرشىنىنان قيىلىپ كەتىپ جاتۋىنا بۇگىنگى جالاڭ ءسوز، جالعان ىرعاققا قۇرىلعان ەسەر اندەردىڭ دە كەسىرى جوق دەپ ايتا الامىز با؟
«سەن مەنى ىزدەمە»، «اققايىڭنىڭ تۇبىندە جىگىت پەن قىز كەزدەستى»، «نە دەگەن بىتپەيدى، ايتپاشى وكپەڭدى، ساعان نە جەتپەيدى؟»، «قاتەلىكتەرىمدى مەنىڭ تۇسىنە الساڭ كەشىر» دەگەن سەكىلدى تاقىرعا تۇسكەن تارىداي تاقىلداعان سوزدەر جاستار جانىن جالاڭاشتاپ، ادامي سەزىمدەرىن سەمدىرىپ، تۇيسىكتەرىن تۇمشالاپ جاتقانىن بايقاي الدىق پا؟ ءتۇزۋ بارىپ ءتۇزۋ كەلەتىن جول سەكىلدى قاتىپ قالعان سوزدەر ولاردىڭ ساناسىن ءبىر ماسەلەگە تاپ كەلگەندە ەركىن ويلاي المايتىن، كەلەسى ءبىر جاعىنان شىعار جول تاۋىپ كەتە المايتىن، ءومىردىڭ ءيىرىم-قايىرىمىنا يكەمسىز، قاۋقارسىز كۇيگە تۇسىرۋدە. ال، ءبىز قىزىعىپ ايتا بەرەتىن اتالارىمىزدىڭ ءىرى مىنەزى، كەڭ كىسىلىگى، قاندايدا ءبىر جاعدايعا تاپ كەلگەندە اسپاي-ساسپاي اينالىپ وتەر جول تابار ەرەكشەلىگىنىڭ ءبىر سەبەبى وزدەرىنىڭ اندەرىندەي استارلى، كەڭ، ەركىن ويلاۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرعان قازاقى ءسوزدىڭ تابيعاتىندا جاتقان جوق پا؟ بۇل ءاننىڭ سوزىنە بايلانىستى جاعى عانا. ونىڭ ارعى جاعىنداعى قارا ولەڭ، اۋەننىڭ اڭگىمەسى بولەك...
ەندەشە ءبىز دە جوعارىداعى پىكىرگە سۇيەنە وتىرىپ، بۇگىنگى اندەردىڭ تىلدىك بىرلىكتەرىن، قولدانىس ەرەكشەلىكتەرىن سارالاي وتىرىپ، پراگماتيكاسىنا، ستيلدىك ماعىناسى مەن كوننوتاتسياسىنا، جالپىلاما العاندا پراگماستيليستيكاسىن قاراستىرىپ كورەيىك.
قازىرگى قازاق تىلىندەگى ءان تاقىرىپتارىنىڭ قايتالامالار ارقىلى جاسالۋىنا «وپماي-وپماي»، «زىڭ-زىڭ»، «بيلە-بيلە»، «پيا،پيا»، جاتقىزۋعا بولادى. بۇل اندەر تاقىرىپتىق ولقىلىققا عانا ەمەس، سول ولقىلىقتىڭ ىشىندە ءىننىڭ مازمۇنى جاعىنان دا اقساپ تۇر. ءمان مەن ماعىنا، ۇعىم مەن كونتسەپت دەگەن دۇنيەلەردى اجىراتۋ بىلاي تۇرسىن، ۇيقاستىڭ قۇرىلۋىندا دەكونسترۋكتسيالىق قاتەلىكتەر وتە كوپ. ەندەشە ءان ماتىنىنە تالداۋ جاساپ كورەيىك:
«وپماي-وپماي، وپماي-وپماي،
مىنالارىڭ قايتەدى؟.
ال بىرەۋلەر استانادا جوق دەيدى
ال بىرەۋلەر الماتىدا بار دەيدى
شىمكەنتتىڭ قىزدارى «زىڭ» دەيدى
اقتوبەنىڭ قىزدارى «دىڭ» دەيدى»- وسى جولداردان تەك ۇيقاس قۋداعى مازمۇن مەن كوشىرمە ءداستۇردى كورە الامىز. كوشىرمە ءداستۇر دەيتىن سەبەبىمىز، ولەڭنىڭ ءار تارماعىنداعى جولدىڭ ءوزى قازىرگى اۋەندەردىڭ ءار جولىنىڭ قۇراندىسى. ءبىز جارگون ءسوز نەمەسە ديسفەميزمدىك قاتارعا «زىڭ جانە دىڭ» سوزدەرىن جاتقىزا المايمىز. اۋەننىڭ ىرعاعىنا ساي ءان ءماتىنىنىڭ جەڭىل بولۋى دا زاڭدى قۇبىلىس. دەسە دە ستيليستيكالىق ماعىنا بەرە المايتىنىن ەسكەرۋ كەرەك. ال وسى «وپماي-وپماي» ءانىنىڭ ستيليستيكالىق اسەر بەرۋدەگى ىقپالى شە؟ ءاننىڭ اقپارات بولىپ تارالعانىنا 5 ايدان استى. يۋتۋب جەلىسىندەگى كورسەتىلىم تۇرعىسىنان 38 ميلليون قارالىم جيناعان. بۇل قازاقستان حالقىنىڭ ەكى ەسە كورسەتكىشى. دەمەك عالامتور تاراماعان ايماقتاردى ەسەپتەمەگەندە ءار قازاقستاندىق 7 رەت قاراپ شىققان دەگەن ستاتيستيكانى كورسەتەدى. ءاننىڭ تىڭدارمانى وسىنشالىقتى كوپ بولۋىنا قاراي شىققانىنا جىل بولماسا دا بۇل ءان عالامتوردا تانىمال اندەردىڭ قاتارىندا. ءازىل ءان ەسەبىندە جازىلدى دەگەننىڭ وزىنە جانرلىق ەرەكشەلىككە ساي «پوپ-فولك» باعىتىن بەرگەن. پوپتىڭ تالاپتارىنا ساي كەلگەنىمەن فولك، ياعني فولكلورلىق تۋىندى بولۋىنا نە سەبەپ؟! ءبىر سويلەمنىڭ ءماتىن ىشىندە 5 رەت قايتالانۋى ءاننىڭ ستيليستيكالىق نورماسىن بۇزاتىنى بەلگىلى. بۇل ءاننىڭ پراگمالينگۆيستيكادا كونۆەرساتسيالىق جولى عانا جۇرت نازارىن ەلىتكەنى بەلگىلى. سويلەۋ اكتىسىنە ساي، ەتيكالىق نورمادان اۋىتقۋ بارىسىندا، جاستاردىڭ مي قاباتتارىنا ەموتسيا سىيلاۋ بارىسىندا عانا جۇزەگە اسقان.
اق فۋتبولكا، جىندى اشكي (وچكي)
مەنىڭ «پريورام» كاك س فيلما «تاچكي»
قالتامدا بار «2 لەسبۋحي»
«MP3 پلەەر»، «ساعىز-فرۋتي».
ءبىز جىلجيمىز، قاڭعىرامىز
قاراسام تۇر الدىمدا قىز
- ۆاشەي مامە زيات نە نۋجەن؟
پريگلاشۋ ۆ دونەركۋ تەبيا نا ۋجين
ا تاك تو مەن «پروستوي» ەمەسپىن
كونكرەتنو تەبە ۆىكاتيل كاك ەلۆيس پرەسلي
جاستار اراسىنداعى جارگون، ديالەكت سوزدەردىڭ باسىن بىرىكتىرە وتىرىپ، جاي عانا جەڭىل ۇيقاسقا، جەڭىل ازىلگە قۇرىلعان وسىنداي اندەر دە تىڭدارماننىڭ نازارىن وزىنە اۋدارتىپ، تانىمال بولىپ ءجۇر.
قۇدالارىم بيلەپ وتىر دەيدى
قۇداشالار بيلەپ وتىر دەيدى
ناعاشى جۇرت بيلەپ وتىر دەيدى
قۇداعيىم بيلەمەيدى دەيدى
ال كلاسستاستار قايدا؟
چيپ،چيپ،چيپ ماگدالەنا قايدا؟
كەيبىر جىگىت اسپانعا قاراپ جۇلدىز ساناي ما?!
مەنىمەن بيلە دەيدى، بۇل «ديسكوتەكا» دەيدى
دەنەڭدى بوس ۇستا دەيدى، يز دەۆيانوستا دەيدى
ال جەتپىس توعىزدار قايدا
ءاننىڭ ءار تارماعى ءمانسىز، سەبەبى، ءار تارماعى جەكەلەي ءبىر ءاننىڭ ءسوزى ەمەس، بىرنەشە اۆتوردىڭ تارماقتىق بايلانىستارىنان قۇرىلعان. ستيليستيكالىق نورمالار ءوزىنىڭ تابيعي تىلدىك قۇرىلىمنىڭ زاڭدىلىقتارىنىڭ اياسىنان شىعىپ كەتەدى. مىسالى: «ينۆەرسيا» ءتاسىلىن الار بولساق، سويلەم مۇشەلەرىنىڭ تابيعي زاڭدىلىق ورنالاسۋ ءتارتىبىن بۇزادى، سوعان قاراماستان ستيليستيكالىق ورنەكتىلىك مازمۇنىن قۇرا وتىرىپ، ستيليستيكالىق نورماعا اينالا الادى. «وپماي-وپماي» انىندە ستيليستيكالىق نورمانىڭ ستيلدەر قاتارىندا دا، جانر قاتارىندا دا سايكەسسىزدىگىن اڭعارا وتىرىپ، ونىڭ تۇراقتى ورنى جوق ەكەنىن ايتا الامىز. سونىمەن قاتار بۇل اندە فونيكالىق امال-تاسىلدەردە وتە كوپ. دىبىستىڭ جەلىنىپ قالۋى، دىبىستىڭ اۋىزەكى ورفوەپياعا ساي ايتىلۋى، ەتىستىك پەن زات ەسىمنىڭ ورىن الماستىرۋ ەرەكشەلىكتەرى، سوزدىك قوردا جوق، دىبىستاردىڭ بىركەلكىلىگىن بۇزاتىن دىبىستىق تارماقتار دا ورىن العان. سوعان ساي ءان ماتىنىندە الەمنىڭ وبەكتيۆتى كورىنىسىن باياندايتىن شىندىق ءارى جاساندىلىق كريتەريلەرىنە ءتان مەتافورا، ادام ساناسىندا ءجيى اسسوتسياتسيالانىپ تۇراتىن ستيليستيكالىق فرەيمدەر – تەڭەۋ، انىقتىق-ساپالىق ۇعىمدى انىقتايتىن ەپيتەت، ەموتسيونالدى-ەكسپرەسسيۆتىلىگىمەن ايرىقشا مانگە يە فت، پراگماتيكالىق اكتىنىڭ كۇردەلى ۇدەرىسىن جەڭىلدەتەتىن دايىن ءسوز ورامدارىنىڭ ستيليستيكالىق اسەرى مۇلدەم جوق. ءاننىڭ ىشىندە رەپليكالىق قايتالامالار تاقىرىپتىڭ شەڭبەرىندە عانا ەمەس، ءان قايىرماسىندا دا تۇپساناعا جىلدام ورنىعۋ ماقساتىندا كوپ قولدانىلعان.
قازىرگى قازاق اندەرىنىڭ ستيليستيكالىق بوياۋعا قانىقتىعى، اقىنداردىڭ ستيل ءتۇزۋشى پراگماتيكالىق فاكتورلاردى دۇرىس قولدانا الۋى، ءسوز ەتيكاسى مەن ءسوز كونتسەپتىسى، ءسوز بەن ءسوزدىڭ دۇرىم قارىم-قاتىناس قۇرا الۋى جولىنداعى پراگماستيليستيكانىڭ زەرتتەۋ وبەكتىسىن سارالاي وتىرىپ، ءان ماتىندەرىن جازاتىن اقىنداردىڭ ەرەكشەلىگى ‒ ءسوز قولدانىسىندا، كوركەمدىگىندە ەكەندىگىنە باسا نازار اۋدارۋ كەرەك. كەز كەلگەن ءان اۆتورىنىڭ قالامگەرلىك داعدىسىندا ەرەكشە بايانداۋ فورماسى بولاتىنى بەلگىلى. اندەردى مۋزىكالىق تۇرعىدان ەمەس، ءماتىن تۇرعىسىنان قاراستىرىپ، قازىرگى اندەردىڭ كلاسسيفيكاتسياسى مەن ىشكى ديففەرەنتسياتسياسىن زەردەلەپ، ءان ماتىندەرىنىڭ ىشكى قۇرىلىمدىق ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاپ، ءماتىن ورىسىندەگى ستيليستيكالىق مۇمكىندىكتەردى قاراستىرۋ ءبىزدىڭ باستى مىندەتتەرىمىز بولۋ كەرەك. پراگماستيليستيكانىڭ زەرتتەۋ ادىستەمەسى، عىلىمي-تەوريالىق نەگىزدەرى، پراگماستيليستيكانىڭ قالىپتاسۋ دەرەكتەرى مەن ءان ماتىندەرىنىڭ، سونىڭ ىشىندە قازىرگى قازاق اندەرىنىڭ كوگنيتيۆتى-اسسوتسياتسيالىق، ەستەتيكا-ستيليستيكالىق، كوممۋنيكاتيۆتى-پراگماتيكالىق قىزمەتتەرىن الدە دە اشىپ زەرتتەۋ كەرەك.
قورىتا ايتقاندا قازاق اندەرىن تەكستولوگيالىق تۇرعىدان ارنايى تۇردە زەرتتەپ، ءار ءاننىڭ تۇراقتى ءماتىنىن انىقتاۋ قاجەت. ولاي بولماعان جاعدايدا اركىم ءارتۇرلى ءسوز قولدانىپ، اندەردىڭ مازمۇنى ەموتسيالىق كۇشى السىرەيدى، ال بۇل ءاننىڭ قۇدىرەتىن ازايتادى. قازىرگى شاقتا ءجۇرىپ جاتقان مۋزىكا سالاسىنداعى ۇدەرىس پەن ۇردىستەر ۇلتتىق ءانىمىزدىڭ اۋەنىنە عانا ەمەس، ماتىنىنە دە مۇقيات بولۋدى مىندەتتەيدى. ءار ءاننىڭ ءماتىنىن تاريحي تۇرعىدا زەرتتەپ، ءار ءداۋىردىڭ وزىنە ءتان ءسوزى مەن ءسوز ساپتاۋىن انىقتاۋ جانە ونى ورنىمەن قولدانۋ قاجەت. سوندا ءبىز ءاننىڭ، ونىڭ ءسوزىنىڭ قاي داۋىردە تۋعانىن، ونىڭ قالاي دامىپ، قانشالىقتى وزگەرىسكە تۇسكەنىن بىلۋگە قول جەتكىزەمىز.
دانات جاناتاەۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديدانتى
وڭعارباەۆا كامشات،ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى, فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ ماگيسترانتى
