«جاقسى اكە جامان بالاعا قىرىق جىل ازىق» دەيدى. ءدال وسىنىڭ دۇرىس ءسوز ەكەنىنە بىلدەي ءبىر ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى اتانعان كۇنى كوزىم جەتكەن ەدى.
ءسوزىمنىڭ سىقپىتىنا قاراپ ءبىزدىڭ اكەيدى دوكەيلەردىڭ ءبىرى ەكەن دەمەڭىز. جوق، اكەم ءالىپتى تاياق دەپ بىلەتىن شىعار، بىراق سانالى عۇمىرىنىڭ 4 جىلىن قوزى باعۋعا، قالعان 44 جىلىن قوي باعۋعا جۇمساعان شوپان-تۇعىن. باياعى ساپقوزدىڭ كوپ قويىنان تىگەرگە تۇياق قالماي جۇرت ايعا قاراپ قالعاندا، اكەم پايعا بالاپ ءجۇز توقتى الدى. ءجۇز توقتى باس-اياعى بەس جىلدا ون ەسەگە ءوسىپ، دۇركىرەگەن ديرەكتورلار تەزەك تەرىپ كەتۋگە شاق قالعاندا، ءبىز تىلىنە تىكەنەك كىرگىر كوكتۇينەك اۋىلىنىڭ ايتۋىنشا «ميلليونەر» بولىپ شىعا كەلدىك. اۋىلعا كىم كەلەدى، مىڭ بولعىر اۋدان اكىمى جەتەلەپ كوكتۇينەككە، كارىباي شالدىڭ قاراقوسىنا سۇيرەيدى. اۋداندىق «ارايلى ايماق» پەن «وسكەلەڭ ءوڭىر» گازەتتەرى ءنومىر ارالاتىپ اكەم مەن شەشەمدى، اعام مەن جەڭگەمدى، نەمەرە-شوبەرەلەرىن كەزەك-كەزەك بەرىپ تۇرادى. نەسىن ايتاسىڭ، اتاق جونىنەن اپام اللا پۋگاچەۆادان، كوكەم كيركوروۆتان كەم تۇسپەيتىن بولدى. ءسويتىپ جۇرگەندە، “شالعايداعى شارۋاسى شالقىعان” كوكتۇينەككە وبلىستىق گازەتتىڭ تىلشىلەرى كەلە قالماسى بار ما؟! اتقوسشىسى اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى.
اۋداننان كەلگەن تىلشىگە توقتى سويىپ ۇيرەنىپ العان اكەم، وبلىستىڭ تىلشىسىنە قاشار باۋىزداۋعا قومسىنىپ، بيە سويسىن! قوبىلاندى قىز قۇرتقانى اكەلگەندە، توقتارباي دا مۇنداي توي جاساماعان شىعار. نە كەرەك، الگى ءتىلشىمىز، ءجاي ءتىلشى عانا ەمەس، ۋنيۆەرسيتەتتە دەكاننىڭ ورىنباسارى، گازەتتە اي سايىن ايقارما بەتكە ولەڭى شىعىپ تۇراتىن اقىن اعامىزدىڭ ءوزى ەكەن. كەلەسى كۇنى قۇلا بيەنىڭ قۇلىنى قوسا سويىلىپ، ەتى اۋدان اكىمىنىڭ «ۆولگاسىنا» تەڭدەلىپ، دەكاننىڭ ورىنباسارىنىڭ ۇيىنە قاراي دەدەكتەدى. 11 جىلدىقتى «ءانى-ءمىنى» بىتىرەمىن دەپ، «ايى-كۇنى تاقالىپ وتىرعان» مەن «جۋرناليستيكا» فاكۋلتەتىنە تۇسەتىن بولدىم. سۋدىراتىپ ماقالا جازباق تۇگىلى، ءجاي ءسوزدى بىلجىراتىپ ارەڭ جەتكىزەتىن جازعان باسىم، ءسويتىپ جۋرفاكتىڭ ستۋدەنتى اتاندىم.
قۇداي دەس بەرگەندە، قاسىمداعىلاردىڭ كوبى ءوزىم سياقتى ءيىس الماستار ەكەن. بىرەۋى تۇيە، بىرەۋى بيە، قايسىبىرى قوي بەرىپ تۇسكەن كىلەڭ دوكەيدىڭ بالالارى بولىپ شىقتى. ساباق ۇستىندە «قوتىر ات پەن سوقىر ات، قاسىنىسىپ وتىراتتىڭ» كەرى، وقىپ جارىتقان جوقپىز. «قازاقستاندىق باق-تا جۇمىس ىستەۋدە قيىندىقتار بولدىرماۋدىڭ تەوريالىق نەگىزدەرىن قالىپتاستىرۋ» ساباعىندا، باياعى اقىن اعامىزدىڭ ومىردەن كورگەن قۇقايى مەن تراگەدياعا تولى تاعدىرى جايلى ولەڭدەرىن تىڭداۋمەن وتكىزەتىنبىز. ولەڭ ءنارسىز بە، بولماسا مەنىڭ ولەڭگە دەگەن قابىلەتىم ءالسىز بە، الگى ساباقتان ۇنەمى قاشىپ-پىسىپ ءجۇردىم.
ەسەسىنە، اكەيدىڭ تاراپىنان «سىيلىق» رەتىندە سەسسيا سايىن سەمىز قۇلىننىڭ ەتى دەكان مەن "زامىنىڭ" بالكونىنان تابىلىپ تۇردى. وقۋ ساپاسىنىڭ تومەندىگىنە نالىپ، كارىنە مىنگەن دەكان باسقالاردى جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ جاتقاندا، ماعان تۋرا قاراپ ءسوز ايتىپ كورگەن ەمەس. قايتا، «كارىباەچ، قالىڭ قالاي؟ جاتاقحاناڭ جايسىز ءتيىپ جۇرگەن جوق پا؟» دەپ جىميىپ سالا بەرەتىن. دەكان دەمەگەن بالاعا «دەنى ساۋ» ۇستاز بىردەمە دەپ كورگەن بە؟! انە، «جاقسى اكە جامان بالاعا قىرىق جىل ازىق» دەگەن ءسوزدىڭ اقيقات ەكەنىنە سوندا-اق يلانعام.
الايدا، ءبىزدىڭ اكەيدىڭ شاپاعاتى 40 جىل ەمەس، 4 جىلدان اسپاي قالدى. جۋرناليست دەگەن تاباقتاي ديپلومدى الىپ، سالىپ ۇرىپ تەلەديدارعا باردىم. بالا كۇنىمدە قوشقار سۇزگەن قيسىق تۇمسىق الدىمنان كەسە كولدەنەڭ شىقتى. جەلپىلدەپ راديوعا جەتتىم. دارىلداعان داۋىسىمدى ۇناتپادى ما، ءدۇرديىپ وتىرىپ الدى ديكتورىڭ. گازەتكە بار دەگەندەرگە بەزەكتەپ: «ماقالا دەگەن پالەنى اتاما!» دەدىم. اقىرى، اكەيدىڭ ارالاسۋىنا تۋرا كەلدى.
باستىعىنىڭ بوساعاسىنا كوك بيەنى كوگەندەپ، اقىرى شەگىرتكەگە قارسى كۇرەس باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بولىپ شىكىرەيىپ شىعا كەلدىم. سودان بەرى كورەسىنى جۋرناليستەردەن كوردىم. قيت ەتسە بولدى، «پرەسس-رەليز» سۇراپ شىعا كەلەدى. اق تەر كوك تەر بولىپ ونى دا جازاسىڭ-اۋ. ءبىر ءارپى قيسايماي كەلەسى كۇنى گازەت بەتىندە تۇرادى. وقۋعا ءوزىم ۇيالامىن.
وتكەن جولى قالالىق «جارقىن زامان» گازەتىن ءبىر توپ قاسقا باس «بورشالاپ» وتىر ەكەن. جالما-جان قۇلاعىمدى سالبىراتا قويىپ ەدىم، قۇلاعىم قۇرعىردىڭ قۇبىلاعا باتىپ بارا جاتقان كۇننەن بەتەر قىزارعانى-اي.
«شەگىرتكەمەن كۇرەستە شىدامدى بولايىق» دەگەن تاقىرىپ بولا ما؟!»، -دەپ اقىرىپ تۇر ءبىر قاسقاباس. ءوي، مىنا سويلەمدى قارا، - دەپ وڭمەڭدەيدى وگىزدەي بىرەۋى: تىڭداڭدار، قىزىعا الدا: «ءبىزدىڭ شەگىرتكەگە قارسى كۇرەس باسقارماسى مەملەكەتتىك مەكەمەسى، ۇجىم باسشىسى ساقتاپبەرگەن سالپاڭقۇلاقوۆتىڭ ارقاسىندا وتكەن جىلى سارانچانىڭ سانىن سەگىز پروتسەنتكە ازايتتىق. زيانكەستەردىڭ تۇقىمىن تۇزداي قۇرتۋ ماقساتىندا شەگىرتكەلەر شاۋىپ جۇرگەن شابىندىقتاردىڭ ءبارى ورتەلدى. ال، «شەگىرتكەدەن قورىقساڭ ەگىن ەكپە» دەگەن ەمەۋرىندى ەلەمەگەن ديحانداردىڭ ءوز وبالى وزىنە...»
قاسقامنىڭ توقتايتىن ءتۇرى جوق. كابينەتتىڭ ءىشى گۋ-گۋ.
«... جالپى، شەگىرتكەمەن كۇرەس جاۋاپتى مىندەت! وعان مەملەكەتتىك دەڭگەيدە نازار اۋدارىلۋى قاجەت. زيانكەستەردىڭ سانى اسپاندا جۇلدىزدان، جەردە جەمقوردان كوپ دەسە دە بولعانداي. جەمقورلاردىڭ جەگەنىن جەلكەسىنەن شىعارىپ، شەگىرتكەلەردى شەتىنەن شىبىنشا قىرماي، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى وركەندەي قويۋى ەكىتالاي. ەندەشە، اعايىن، «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەپ اتام قازاق ايتپاقشى، جەمقورلار مەن شەگىرتكەگە قارسى شىنايى كۇرەستە شىدامدى بولايىق! بۇل رەتتە ايتارىمىز، شەگىرتكەنىڭ وتانى – شابىندىق بولسا، جەمقورلاردى جەمدەيتىن – پارا بەرۋشى. ولاي بولسا، جەمقورلىقپەن كۇرەس باسقارماسىنا ايتار كەڭەسىمىز مىناۋ، ارىپتەستەرىڭىزدەن ۇلگى الىپ، ءبىز شابىندىقتى ورتەسەك، سىزدەر الدىمەن پارا بەرۋشىنى پارا بەرمەي تۇرىپ، تۇتقىنداڭىزدار. سوندا عانا...»
شەكەمنەن سۋىق تەر بۇرق ەتە ءتۇستى. سىرتقا اتىپ شىقتىم. ويتكەنى، ماقالانىڭ سوڭىندا «ماتەريال شەگىرتكەگە قارسى كۇرەس باسقارماسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەندى» دەگەن باتتيعان جازۋ تۇر ەدى. ونى دا قويشى، كوپ بولسا جۇرت كۇلەر دە قويار. اي، ءوزىم دە بايقاماي جازا بەرەدى ەكەم عوي. ءبارىن ايت تا ءبىرىن ايت، پاراسىز ءومىر بار ما؟ «كرىشامنىڭ» بالكونىنداعى كوك بيەنىڭ ەتى بىتسە مەنىڭ كۇنىم نە بولماق.... وسى پارا بولماسا مەن وقۋىمدى بىتىرە الار ما ەدىم... قۇداي ساقتاسىن!
جاساسىن جاقسى اكەلەر!!!
جاساسىن جەمقورلىق!!!
ابىلاي ماۋدانوۆ
