سوڭعى ۋاقىتتا حالىق كوروناۆيرۋستان ايىققان بالالار «كاۆاساكي» سيندرومىمەن اۋىرىپ جاتقاندىعى تۋرالى ايتىپ، دۇرلىگە باستاعان-دى. وسى اپتادا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى اقپاراتتىڭ جالعاندىعىن رەسمي تۇردە مالىمدەپ، كوروناۆيرۋستان كەيىن پايدا بولعان اۋرۋدىڭ كاۆاساكيدەن بولەك ەكەندىگىن حابارلادى. سونىمەن، جۇرتتى دۇرلىكتىرگەن بۇل قانداي اۋرۋ؟
كوروناۆيرۋستان ايىققان بالالار قانداي دەرتكە شالدىعۋدا؟
ءساۋىر ايىنان باستاپ شەتەلدىك اقپارات قۇرالدارى كوپتەگەن مەملەكەتتەردە كەز كەلگەن جاستاعى بالالاردىڭ اراسىندا كاۆاساكي سيندرومىنا ۇقساس جاڭا ىندەتتىڭ پايدا بولا باستاعانى تۋرالى جازا باستادى. بۇل سيندروم العاش ۇلىبريتانيادا، كەيىن اقش، فرانتسيا، يتاليا، يسپانيا، شۆەيتساريادا تىركەلگەن. ماماندار ءىش اۋرۋ، اسقازان-ىشەك جولدارىنىڭ بۇزىلۋى، جۇرەكتىڭ قابىنۋى سەكىلدى بەلگىلەرىنە قاراپ، بۇل اۋرۋدى ۋىتتى شوك سيندرومىنا نەمەسە اتيپيالىق كاۆاساكي سيندرومىنا ۇقساتقان. بىراق كاۆاساكي سيندرومى تەك مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردا كەزدەسسە، بۇل تۇسىنىكسىز اۋرۋمەن جاسوسپىرىمدەر مەن 21 جاسقا دەيىنگى ەرەسەكتەر دە اۋىرا باستاعان.
اۋرۋ كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنىڭ ءورشۋى سەبەپتى پايدا بولۋى مۇمكىن دەگەن دەرەكتەر بار.
ساۋىردەن بەرى وزگە مەملەكەتتەردى، ال تامىزدان باستاپ ەلىمىزدى دۇرلىكتىرگەن بۇل دەرتتىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى قانداي؟
- بالانىڭ ىستىعى كوتەرىلەدى جانە تەمپەراتۋرا 24 ساعات نەمەسە ودان دا كوپ ۋاقىت بويى تۇسپەيدى;
- بورتپە جانە داق;
- ءتىلدىڭ قىزارۋى، ەرىننىڭ كەزەرۋى;
- الاقان مەن اياقتىڭ ءىسۋى;
- كونيۋنكتيۆيت;
- ليمفا تۇيىندەرىنىڭ ۇلكەيۋى;
- ەنتىگۋ;
- جۇرەك پەن ءىشتىڭ اۋىرۋى.
- تىنىس الۋ ورگاندارى، جۇرەك، وكپە، اسقازان-ىشەك جولدارى دا اۋرۋى مۇمكىن.
كەي جاعدايدى اۋرۋدىڭ كلينيكالىق بەلگىلەرى بىلىنبەي، اناليز ارقىلى انىقتالادى.
ەگەر مۇنداي اۋرۋ بەلگىلەرى بايقالسا، بالانى مىندەتتى تۇردە دارىگەرگە قاراتىپ، اۋرۋحاناعا جاتقىزۋ كەرەك.
ال جۇرت ايتىپ جۇرگەن كاۆاساكي سيندرومى بۇل اۋرۋدان مۇلدە بولەك، ءارى تاريحى دا ارىدە كورىنەدى.
كاۆاساكي اۋرۋى العاش رەت اعىلشىن تىلىندەگى مەديتسينالىق ادەبيەتتە 1967 جىلى پايدا بولعان. سيرەك كەزدەسەتىن اۋرۋ تۇرىنە جاتادى. كا-مەن اۋىراتىنداردىڭ 85%-ى 5 جاستان اسپاعاندار. كوبىنە 18-24 ايلىق بالالاردا كەزدەسەدى. قىز بالالارعا قاراعاندا كوبىنە ۇل بالالار اۋىرادى. 3 ايعا دەيىنگى بالالار مەن 5 جاستان اسقان بالالاردا سيرەك كەزدەسەدى. بالا كەز كەلگەن مەزگىلدە اۋرۋى مۇمكىن دەسە دە، قىس مەزگىلىنىڭ اياعى مەن كوكتەمنىڭ باسىندا ءجيى تىركەلەتىن كورىنەدى.
كا-نىڭ پايدا بولۋىنىڭ ناقتى سەبەبى ءالى دە انىق ەمەس. بىراق ينفەكتسيا جانە يممۋندىق جۇيەنىڭ بۇزىلۋى اسەر ەتۋى مۇمكىن دەگەن دەرەكتەر بار.
ساقتىق ءۇشىن كاۆاساكي سيندرومىنىڭ دا بەلگىلەرىن ايتا كەتسەك:
- تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋى;
- كوزدىڭ قىزارۋى;
- تەرى بورتپەلەرىنىڭ تۇرلەرى;
- اۋىز قۋىسى مەن ءتىلدىڭ قىزارۋى، ەرىننىڭ جارىلۋى;
- قول-اياقتىڭ ءىسىنۋى;
- مويىنداعى ليمفا تۇيىندەرىنىڭ ۇلعايۋى.
كەي جاعدايدا:
- ءىش اۋرۋ;
- بۋىن اۋرۋ;
- جۇرەك اۋرۋ سەكىلدى بەلگىلەرى كەزدەسەدى.
قازاقستانداعى جاعداي – بالالار اراسىندا تاراعان كاۆاساكي سيندرومى تۋرالى اقپارات جالعان. بۇل جايىندا وسى اپتادا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى رەسمي مالىمدەدى. مينيسترلىكتىڭ اقپاراتىنا سەنسەك، بالالار اراسىندا تاراعان اۋرۋ كاۆاساكي ەمەس – ونىمەن بايلانىستى كوپجۇيەلى قابىنۋ سيندرومى. بۇل سيندروم 19 تامىزعا دەيىن 14 بالادا تىركەلىپ، مينيسترلىكتىڭ نەگىزگى ماماندارىنىڭ باقىلاۋىنا الىنعان.
ىندەتتى ەڭسەرە بەرگەندە، بالالار اراسىندا مۇنداي دەرتتىڭ شىعۋى الاڭدارلىق جايت. ءارى بۇل اۋرۋدان وزگە مەملەكەتتەردە كوپتەگەن بالالاردىڭ كوز جۇمعاندىعى جايلى دەرەكتەر بار. ماسەلەن، BBC-ءدىڭ ورىس تىلىندەگى اقپاراتتىق قىزمەتىنە سۇيەنسەك، مامىر ايىندا ۇلىبريتانيادا اتالعان دەرتتەن بىرنەشە بالا كوز جۇمعان (https://www.bbc.com/russian/news-52670668).
اۋەلدە قاريالاردى جالماعان ىندەت ەندى بالالارعا دا اۋىز سالۋى مۇمكىن ەكەندىگى جايلى اقپارات راستالىپ كەلە جاتقانداي. پاندەميا ءالى دە اۋىزدىقتالمادى: ددسۇ-نىڭ ايتۋىنشا، جاعداي ەكى جىلعا سوزىلۋى مۇمكىن، سونداي-اق ۆيرۋستىڭ تارالۋى كۇز مەزگىلىندە ۇدەي تۇسەدى دەگەن بولجامدار بار. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ءتۇرلى قاۋىپتىڭ بار ەكەندىگىنە قاراماستان، كارانتين رەجيمى بىرتىندەپ جەڭىلدەپ كەلەدى. بەيعامدىققا سالىنباي، ماۋسىم-شىلدە ايىنداعى اۋىر جاعدايدى ەستە ساقتاپ، ءالى دە ساقتىق شارالارىن ورىنداپ جۇرگەنىمىز ءجون سەكىلدى.
ايجان پەردەبەكقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
