حالەد ءال-اساد – 11 بالانىڭ اكەسى، 82 جاسىندا دايش سودىرلارى ءبىر اي بويى ازاپتاپ، باسىن العان ارحەولوگ. ول بۇكىل ءومىرىن پالميرا انتيكالىق كەشەنىن قورعاۋ مەن كۇزەتۋگە ارناعان.
ونىڭ تاباندى ەڭبەگى، تىرنەكتەپ جيناعان دەرەكتەرى مەن جان-جاقتى زەرتتەۋلەرىنىڭ ارقاسىندا سيريانىڭ ءشولدى وازيسىندەگى كونە جادىگەرلەر يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك تىزىمىنە ەندى.
دايش لاڭكەستەرى پالميرانى باسىپ الىپ، ونىڭ كۇل-تالقانىن شىعارىپ، جويىپ جىبەرمەك بولعان. ول ءوزى بۇكىل عۇمىرىن ارناعان مۋزەي مەن قالانى ەشكىمگە جانشىتپاۋعا تىرىسىپ، باسىن قاتەرگە تىگىپ، باعا جەتپەس كونە جادىگەرلەردى ساقتاپ قالۋدى مۇرات ەتەدى.
ونى ءبىر اي بويى اياۋسىز ازاپتاپ، باسىن الىپ، ۇزاق ۋاقىت بويى مۋزەي الدىنداعى باعانعا ءىلىپ قويادى. سودىرلار ءال-اسادتى “پۇتتاردى ساقتاعانى” ءۇشىن وسىلاي قورلاپ، “جازاسىن بەرمەك” بولعان.
ول تاريحي بايلىقتىڭ ورنالاسقان جەرىن ايتپاي، امان الىپ قالۋ ءۇشىن ءوز جانىن قيعان. بۇل جانكەشتى ازامات – جەرگىلىكتى جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى پالميرا قازبا جۇمىستارىنىڭ تۇراقتى ميسسياسىنىڭ جەتەكشىسى، بىرنەشە حالىقارالىق ۇيىمدارمەن سيريا تاراپىنان بىرلەسكەن باس عالىم. ءوز ۇلتىنىڭ كونە جادىگەرلەرىن قىزعىشتاي قوريمىن دەپ، ابدەن ەزگى كورگەن ازاماتقا بىرقاتار ەۋروپا مەملەكەتتەرى پانا بولماق نيەتپەن ازاماتتىق تا ۇسىنعان. باس ساۋعاسى ەمەس، تۋعان جۇرتىنىڭ تاريحىن بارىنەن بيىك قويعان ادال پەرزەنتى بۇل ۇسىنىستان باس تارتقان.
وسىنداي جانكەشتىلىگى مەن كونە جادىگەرلەردى قورعاۋعا بارىن سالعانىنىڭ ارقاسىندا حالەد ءال-اسادتى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ايتۋلى ارحەولوگتاردىڭ ەسىمدەرىمەن قاتار اتايدى.
كونە مۇرانى كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاعان ول بەس تىلدە ەركىن سويلەپ، مۇلدەم جويىلىپ كەتكەن بايىرعى التى ءتىلدى دە مەڭگەرگەن.
بۇگىندە حالەد ءال-اسادتىڭ كوپتەگەن زەرتتەۋلەرى مەن كىتاپتارى ەجەلگى مەسوپوتاميانىڭ تاريحى مەن ومىرىن زەرتتەۋدى نەگىز ەتكەن تاريحي سالالاردىڭ ىرگەتاسىنا اينالدى.
ونىڭ تاريحي جادىگەرلەردى ساقتاۋداعى وراسان زور ارەكەتتەرى وزگە مەملەكەتتەر تاراپىنان باعالانىپ، كوپتەگەن حالىقارالىق ماراپاتتارعا يە بولدى. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدىلارى:
- فرانتسۋز رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى الدىندا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن وردەنىنىڭ كاۆالەرى;
- بولونيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى الدىندا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن وردەنىنىڭ كاۆالەرى;
- تۋنيس رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىنە سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن مەدال;
- ءبىرىنشى دارەجەلى قىزمەتى ءۇشىن سيريا مەدالى.
ول ومىردەن وتكەندە ەۋروپانىڭ بىرنەشە مەملەكەتى جەلبىرەپ تۋرعان تۋىن ءتۇسىرىپ، كوڭىل بىلدىرگەن. ونىڭ تاريحقا دەگەن قۇرمەتىن باعالاعان جۇرت كوپتەگەن حالىقارالىق مۋزەيلەرگە ەسىمىن بەرىپ، وعان ارناپ بىرنەشە تاريحي ەسكەرتكىشتەر سالدى.
ءال-اسادتىڭ جانى ۇزىلەر الدىندا دايش سودىرلارىنا ايتقان ءسوزى دە جان تەبىرەنتەرلىك: «پالميرا پالمالارى – تادورا ەشقاشان بۇگىلمەيدى». راسىندا، تۋعان جۇرتىنىڭ تاريحى ءۇشىن جانىن بەرەر ءال-اسادتاي پەرزەنتى بار ەلدىڭ باسىن ەشكىم دە بۇگە الماس.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى
ناتاليا سلۋتا
اۋدارعان ايجان پەردەبەكقىزى
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
