Haled äl-Asad – 11 balanyŋ äkesı, 82 jasynda DAİŞ sodyrlary bır ai boiy azaptap, basyn alǧan arheolog. Ol bükıl ömırın Palmira antikalyq keşenın qorǧau men küzetuge arnaǧan.
Onyŋ tabandy eŋbegı, tırnektep jinaǧan derekterı men jan-jaqty zertteulerınıŋ arqasynda Siriianyŋ şöldı oazisındegı köne jädıgerler IýNESKO-nyŋ bükılälemdık tızımıne endı.
DAİŞ laŋkesterı Palmirany basyp alyp, onyŋ kül-talqanyn şyǧaryp, joiyp jıbermek bolǧan. Ol özı bükıl ǧūmyryn arnaǧan muzei men qalany eşkımge janşytpauǧa tyrysyp, basyn qaterge tıgıp, baǧa jetpes köne jädıgerlerdı saqtap qaludy mūrat etedı.
Ony bır ai boiy aiausyz azaptap, basyn alyp, ūzaq uaqyt boiy muzei aldyndaǧy baǧanǧa ılıp qoiady. Sodyrlar äl-Asadty “pūttardy saqtaǧany” üşın osylai qorlap, “jazasyn bermek” bolǧan.
Ol tarihi bailyqtyŋ ornalasqan jerın aitpai, aman alyp qalu üşın öz janyn qiǧan. Būl jankeştı azamat – jergılıktı jäne halyqaralyq deŋgeidegı Palmira qazba jūmystarynyŋ tūraqty missiiasynyŋ jetekşısı, bırneşe halyqaralyq ūiymdarmen Siriia tarapynan bırlesken bas ǧalym. Öz ūltynyŋ köne jädıgerlerın qyzǧyştai qorimyn dep, äbden ezgı körgen azamatqa bırqatar Europa memleketterı pana bolmaq nietpen azamattyq ta ūsynǧan. Bas sauǧasy emes, tuǧan jūrtynyŋ tarihyn bärınen biık qoiǧan adal perzentı būl ūsynystan bas tartqan.
Osyndai jankeştılıgı men köne jädıgerlerdı qorǧauǧa baryn salǧanynyŋ arqasynda Haled äl-Asadty dünie jüzındegı eŋ aituly arheologtardyŋ esımderımen qatar ataidy.
Köne mūrany közınıŋ qaraşyǧyndai saqtaǧan ol bes tılde erkın söilep, müldem joiylyp ketken baiyrǧy alty tıldı de meŋgergen.
Bügınde Haled äl-Asadtyŋ köptegen zertteulerı men kıtaptary ejelgı Mesopotamiianyŋ tarihy men ömırın zertteudı negız etken tarihi salalardyŋ ırgetasyna ainaldy.
Onyŋ tarihi jädıgerlerdı saqtaudaǧy orasan zor äreketterı özge memleketter tarapynan baǧalanyp, köptegen halyqaralyq marapattarǧa ie boldy. Olardyŋ ışındegı eŋ maŋyzdylary:
- Fransuz Respublikasynyŋ Prezidentı aldynda sıŋırgen eŋbegı üşın ordenınıŋ kavalerı;
- Bolonia Respublikasynyŋ Prezidentı aldynda sıŋırgen eŋbegı üşın ordenınıŋ kavalerı;
- Tunis Respublikasynyŋ Prezidentıne sıŋırgen eŋbegı üşın Medal;
- Bırınşı därejelı qyzmetı üşın Siriia medalı.
Ol ömırden ötkende Europanyŋ bırneşe memleketı jelbırep turǧan tuyn tüsırıp, köŋıl bıldırgen. Onyŋ tarihqa degen qūrmetın baǧalaǧan jūrt köptegen halyqaralyq muzeilerge esımın berıp, oǧan arnap bırneşe tarihi eskertkışter saldy.
äl-Asadtyŋ jany üzıler aldynda DAİŞ sodyrlaryna aitqan sözı de jan tebırenterlık: «Palmira palmalary – Tadora eşqaşan bügılmeidı». Rasynda, tuǧan jūrtynyŋ tarihy üşın janyn berer äl-Asadtai perzentı bar eldıŋ basyn eşkım de büge almas.
Foto aşyq derekközden alyndy
Nataliia SLUTA
Audarǧan Aijan PERDEBEKQYZY
«Adyrna» ūlttyq portaly
