«اكەمىز اياعىنان كەمتار، مۇگەدەك بولدى. مەن اعامنىڭ قولىندا ءوستىم. ول ورتا شارۋا، مومىن كىسى ەدى. اعامنىڭ ەكى جاقسى اتى بولاتىن. ات جالىن تارتار شاققا جەتكەنىمدە سول ەكى اتتىڭ ءبىرى، بايگەدەن كەلىپ جۇرگەن قاراقاسقا جۇيرىكتى تاقىمىما باستىم. اعام قولىمدى قاققان جوق»... بۇل — بەلگىلى عالىم,ابايتانۋشى، جازۋشى قايىم مۇحامەتحانوۆتىڭ ءانشى، سازگەر ەستاي بەركىمباەۆ تۋرالى جازعان «ەكى كەزدەسۋ» اتتى ەستەلىگىنەن الىنعان ءۇزىندى. قازاقتىڭ كەز كەلگەن بالاسى سەكىلدى, ەستايدىڭ دا جىلقى مالىنا دەگەن ىقىلاسى ەرەكشە ەكەنىن وسى ءبىر ءتورت-بەس سويلەممەن بايانداعان جازۋشى جوعارىدا اتالعان سوزدەردى ءانشىنىڭ ءوز اۋىزىنان ەستىپ، جازىپ العان. ال ەستايدىڭ سەرىلىككە ءمىنىپ شىعاتىن مەنشىكتى كوك اتى بولعانىن جالپاق جۇرت بىلە بەرمەيدى. اقىننىڭ سەنىمدى سەرىگىنە اينالعان جانۋار تۋرالى بۇعان دەيىن مۇلدە جازىلماي كەلدى.
جالپى، جىلقى تۋرالى اڭگىمە قوزعاعاندا اقان سەرىنىڭ قۇلاگەرى اۋزىمىزعا ءبىرىنشى بولىپ ورالادى. ول زاڭدى دا. قازاق حالقى جىلقى مالىن اسپەتتەپ، جەتى قازىناعا جاتقىزعان. مىنسەڭ – كولىك، كيسەڭ – كيىم، ىشسەڭ – اس بولاتىن جانۋاردى ەرەكشە قاستەرلەگەن. ءار ادامنىڭ باسىرە جىلقىسىنىڭ بولۋى – باعزى زاماننان قالىپتاسقان ءداستۇر. ەرتەدەگى باتىرلار جاۋگەرشىلىك زاماندا الدىمەن ءوزىنىڭ كۇش-قايراتىنا سەنسە، ودان كەيىن استىنداعى تۇلپارىنا سەنىم ارتقان. سول سەكىلدى، سال-سەرىلەردىڭ دە كوزدىڭ جاۋىن الار سىمباتتى، اسىل تۇقىمدى جىلقىلارى بولعان. ەستايدىڭ كوك اتى مەن ۇكىلى دومبىراسى دا ءانشىنىڭ قولقاناتى بولىپتى دەسەدى.
ءانشىنىڭ ءجانابىل اتتى ۇلىنان تۋعان ۇلكەن نەمەرەسى زەكەن اپا بۇگىندە سەكسەننەن استى. سوعان قاراماستان، اتاسى تۋرالى كورگەن-بىلگەنىن، ەستىگەنىن كەلەلى باسقوسۋلاردا، جيىن-تويلاردا ۇنەمى ءسوز ەتىپ وتىرادى. اقكول-جايىلما وڭىرىندە تۇراتىن زەكەن اپاعا سالەم بەرە بارعانىمدا: «ەستايدىڭ دومبىراسى مەن قورلان سىيلاعان جۇزىگى تالاي اڭگىمەگە ارقاۋ بولدى عوي. ونى اركىم ارقالاي ايتىپ، جۇرتتى ءدۇدامال ويعا دا قالدىردى. دەگەنمەن، ەل ىشىندە ەستايدىڭ جەكە زاتتارى تۋرالى اراگىدىك قانا ايتىلادى. ونىڭ مەنشىكتى كوك اتى، جەز ساماۋرىنى مەن الماتىدان اكەلگەن قارا چەمودانى جايلى ەشكىم بىلە بەرمەيدى»، دەگەن بولاتىن. مەن دە ۇلى ءانشى ۇرپاقتارىنىڭ ءبىرىمىن. كەزىندە ءوزىمنىڭ اتام، ەستايدىڭ نەمەرە ءىنىسى قىزداربەك تە اقىننىڭ كوك اتى بولعانىن اڭگىمە اراسىندا ءجيى ايتاتىن.
– اتامىز جىلقىقۇمار ەدى. ول بارعان جەرىنەن ات مىنبەي كەلمەيتىن. قازاق ونەرىن قادىرلەيتىن جۇرتشىلىق وعان ۇنەمى وسىلاي cىي-قۇرمەت كورسەتەتىن. اتامنىڭ مەنشىكتى كوك اتى بولدى. ونى وزىنەن باسقا ادام مىنبەيتىن. جانۋاردىڭ كۇتىمىمەن دە ءوزى اينالىساتىن. اپتالاپ، ايلاپ سەرىلىك قۇرىپ جول جۇرگەندە كوك اتتى ءمىنىپ كەتەتىن. ەرەكشە اتاپ وتەرلىگى، ونى اتاما ەشكىم سىيلاعان جوق. ول ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ بيەلەرىنىڭ بىرىنەن تۋعان جانۋار ەدى. اتام ونى تاي كەزىنەن ۇيرەتىپ، باپتادى. ارباعا، شاناعا جەكتى. جىلقى مالى ادام سەكىلدى سەزىمتال كەلەدى ەكەن… اتام كوك اتقا جەكىگەن كەزدەرىندە جانۋار ەكى قۇلاعىن قايشىلاپ، مۇلگي قالاتىنىن تالاي كورگەنبىز. ال سەيىل قۇرۋعا اتتاناردا اكەم ءجانابىل الگى كوك اتتى كۇمىس ەرمەن ەرتتەپ، اشەكەيلى ابزەلدەرىن تاعاتىن، — دەيدى زەكەن اپا.
ەستاي بەركىمبايۇلى كوك اتتى ەرەكشە قۇرمەتتەگەن. وعان مىنا ءبىر وقيعا دالەل. 1941 جىلى ۇلى وتان سوعىسىنا مىنىسكە ءتاۋىر جىلقىلاردىڭ دا الىنعانى بارشاعا ءمالىم. سول ءبىر دۇربەلەڭ شاقتا اۋىلدىڭ جىلپوستارى ەستايدىڭ كوك اتىن جىلقى جيناۋشىلاردىڭ قولىنا تاپسىرىپ جىبەرەدى. ارينە، سۇيىكتى اتىنان قول ءۇزۋ ەستايعا وڭاي تۇسپەيدى. «اتام تاڭ نامازىن وقىپ بولىپ، كۇندەگى ادەتىنشە ءجۇزىن قۇبىلاعا بۇرىپ، قۇران وقيتىن. بەس ۋاقىت نامازىن قازا جىبەرمەيتىن ەدى، جارىقتىق. ءبىر كۇنى تاڭعى شايىن ءىشتى دە، پاۆلودار قالاسىنا جول جۇرەتىنىن ايتتى. سەبەبىن سۇرامادىق. سويتسەك، اتامىز سونداعى اسكەري بولىمگە بارىپتى. ءبولىم باستىقتارىنا ءوزىن تانىستىرعان شارۋاسىن باياندايدى. كوك اتتى وزىنە قايتارىپ بەرۋلەرىن وتىنەدى. ەلگە تانىمال اتاقتى ادامنىڭ ءوتىنىشىن جەردە قالدىرماعان باسشىلار جانۋاردى يەسىنە تاپسىرادى. اتام ونى اۋىلعا ءمىنىپ كەلگەندە ۇلكەن توي بولعانى ءالى ەسىمدە. جانۋاردىڭ جال-قۇيرىعىن كۇزەپ تاستاپتى. ءدال وسى بەينە سانامدا ەرەكشە ساقتالىپ قالىپتى»، — دەيدى وتكەن كۇندەردى ساعىنىشپەن ەسكە العان زەكەن اپا.
كوك ات ودان كەيىن دە ەستاي اقىنعا ءبىراز جىل سەرىك بولدى. ءانشى ونىمەن ءبىراز جەردى شارلادى. جانۋار نەبىر قيىندىقتاردى دا وتكەرەدى. وكىنىشتىسى، كوك ات كارىلىكتەن ەمەس، زورلىقتان ءولىپتى. بۇل جايىندا زەكەن اپا: «سول كەزدەگى اۋىلدىڭ شولاق بەلسەندىلەرىنىڭ ءبىرى كوك اتتى اتامىزدان تارتىپ الىپ، قارا جۇمىسقا جەكتى. جىلقى جارىقتىق ابدەن ارىپ، قۇر سۇلدەرى قالدى. ءبىر كۇنى تۇسكى اسىمىزدى ءىشىپ وتىر ەدىك، اتامىز تەرەزە جاققا ءۇڭىلدى. سويتسەك، اياقتارىن زورعا باسىپ، كوك ات سۇيرەتىلىپ كەلىپ تۇر ەكەن. اتام اسىن تاستاي سالىپ، دالاعا شىقتى. سول ارالىقتا كوك اتتىڭ دا دەمى ءۇزىلدى. ونىڭ ءولىمى بارشامىزعا قارالى قازاداي اۋىر ءتيدى…»، – دەگەن بولاتىن.
ەستاي اقىن سەنىمدى سەرىگىنەن وسىلاي ايىرىلىپتى…
فارحات امىرەنوۆ،
"ەگەمەن قازاقستان" گازەتى.
