ۇلت ۇستازى احاڭ: «ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى جوعالادى»، — دەيدى. ءبىز مۇنى كوبىنەسە سوزدىك قورىمىزعا كەيىنىرەك ەنگەن «مەملەكەتتىك ءتىل» توڭىرەگىندە قولدانىپ ءجۇرمىز. اسىلىندا، احمەت اتامىزدىڭ ايتپاعى بۇدان وزگە. بۇل ماسەلەنى جاپونياداعى مىناداي ءبىر جاعدايمەن سالىستىرا ايتقاندا تۇسىنىكتىرەك بولار.
جاپوندار ءتىلىن ساقتاۋ ءۇشىن كۇرىش ەگەدى
جاپونيا جەرى تار، تابيعاتى دا سونشا قولايلى ەل ەمەس ەكەنى امبەگە ايان عوي. ەكى ارالى «ولگەلى» جەر جاعىنان جاعدايلارى تىپتەن قيىنداي تۇسكەن. وسىعان بايلانىستى ولار كۇرىشتى وزدەرى ەكپەي-اق، سىرتتان ەكسپورتتاپ العانى وتە ءتيىمدى بولماق ەكەن. الايدا، سىرتتان كۇرىش الۋعا كەتەتىن قارجىدان ون ەسە كوپ اقشا شىعارىپ، شىعىنعا باتا وتىرىپ كۇرىشتى وزدەرى ەگۋگە شەشىم قابىلداعان. ونى ەگەتىن، قارايتىن ادامدارعا دا جوعارى ايلىق تولەپ اۋرە سارساڭعا ءتۇسىپ وتىر. نەگە؟ ءبىر قاراعاندا سونشا اقشانى بەكەردەن بەكەر جەلگە شاشىپ، كۇرىش ەگىپ ەرىگىپ، ويناپ وتىرعانداي سەزىلگەن جاپونداردىڭ قايعىسى باسقا ەكەن. ماسەلە تىلگە، ءتىل دىلگە، ءدىلى ۇلتتىق بولمىسىنا اسەر ەتىپ، جاپوندار كۇرىش ەكپەي بۇلاي كەتە بەرسە ۇلت جوعالماق ەكەن. ويتكەنى، جاپونداردىڭ 70-80 پايىز ءسوزى كۇرىشپەن بايلانىستى بولىپ شىققان. ەگەر جاپونداردىڭ ساناسىنان بۇل سوزدەر، وسى سوزدەر بەرەتىن ۇعىمدار جوعالسا جاپون دا جوعالماق. الەمگە ورتاق تەحنيكالىق تىلدەر ۇلتتىق بولمىسىن، دارا ەرەكشەلىكتەرىن جويىپ تىنباق. مىنا جانتالاستىق سونىڭ الدىن الۋ. جاپونداردىڭ 70-80 پايىز ءسوزى كۇرىشپەن بايلانىستى بولسا، ءبىزدىڭ 70-80 پايىز ءسوز كوشپەندى ومىرمەن، ءتورت تۇلىك مالمەن بايلانىستى عوي، مۇنداي ماسەلە بىزدە جوق پا؟
ءسوز تاپقانعا قولقانىڭ قانداي قاتىسى بار؟
بۇل كۇندە كوپتەگەن ماقال-ماتەل، تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىن اڭگىمە اراسىنا قىستىرىپ جىبەرگەنىمىزبەن ارى قاراي ونىڭ ماعىناسىن تارقاتىپ بەرە المايمىز. كەيدە ءتىپتى العاشقى مازمۇنىنان مۇلدە الشاق ماعىنادا قولدانامىز. نەگە؟
ءبىز دە كوشپەلى داۋىردەن وتىرىقشىلىققا اۋىسقالى سول كەزدەگى كەيبىر زاتتارعا بايلانىستى قالىپتاسقان اتاۋلاردىڭ ءوزىن ۇمىتا باستادىق. قازاقتىڭ ول ءداۋىرىن نەشە بۋىن ۇرپاق كورگەن جوق. سودان كەيىن دە ول اتاۋعا بايلانىستى كەي ماقال-ماتەلدىڭ، تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىنىڭ ماعىناسىن تۇسىنبەيمىز. مىسالى، «ءسوز تاپقانعا قولقا جوق» دەيمىز. ماعىناسى قانداي؟
ونى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن «قولقا» دەپ نەنى ايتاتىنىمىزدى ءبىلۋ مىندەت. قازاقستاننىڭ «ۋيكيپەديا» اشىق ەنتسيكلوپەدياسىنداعى مالىمەت بويىنشا: «قولقا – ومىرتقالاردىڭ قان اينالىس جۇيەسىنەگى ەڭ ءىرى ارتەريا قان تامىرى». جارايدى، دەلىك. ەندەشە، مۇنىڭ «ءسوز تاپقانعا» قانداي قاتىسى بار؟ «قولقا سالا كەلدىم»، «قولقالاپ بولماعان سوڭ…» دەپ كەلەتىن تىركەستەردىڭ شە؟ ءدال مىنا انىقتاما بويىنشا بۇلاردى قانشا قولقالاساق تا، ءبىر-بىرىنە جۋىقتاتا المايمىز. دەمەك، «قولقا» دەپ اتالاتىن ەكىنشى ءبىر زات بار. ءيا، اتالارىمىز تاعى نەنى «قولقا» دەپ اتادى؟
تۇيەگە جۇك ارتۋ ءۇشىن 7-8 قۇلاش ەكى ارقان كەرەك. سول ەكى ارقاندى قوساقتاپ، كەسىلگەن جەڭدەي قۋىس كيىزدەن وتكىزەدى. سول قۋىس كيىزدى «قولقا» دەيدى. قولقا ارقاننىڭ تەڭ ورتاسىندا بولىپ، جۇك ارتقان كەزدە تۇيەنىڭ ءدال توسىنە كەلەدى. ياعني، تۇيەنىڭ توسىنە ارقان باتپاس ءۇشىن جاسالىنعان زات. ءبىر قىزىعى، بۇل كيىزدىڭ سىرتقى فورماسى اناۋ اعزاداعى قولقامەن ۇقساس. سول ءۇشىن دە وسى قۋىس كيىزگە اعزاداعى قولقانىڭ اتاۋىن بەرسە كەرەك.
مىنە، ءبىزدىڭ ماقال-ماتەلدەرىمىزدەگى «قولقا» ءسوزى وسى زاتقا بايلانىستى. سەبەبى، تۇيەگە جۇك ارتۋ ءۇشىن ونى شوگەرۋ كەرەك، شوگەرۋ ءۇشىن ارقاننىڭ ءبىر جاعىن شۋماقتاپ الىپ قولقانى ءتوس تۇسىنا كەلتىرە، تۇيەنىڭ مىنەر جاعىنان قامشىلار جاعىنا وتكىزە لاقتىرامىز. تۇيەنى قازاق وسىلاي قولقا سالىپ شوگەرەدى. ەندى، ۇيرەتىلمەگەن اساۋ تايلاق بولماسا، جۇك ارتىلعان تۇيە اتاۋلى يەسى قولقا سالعاندا وزىنە جۇك ارتاتىنىن بىلەدى، وزدىگىنەن شوگەدى. ءتىپتى كەيدە بالا-شاعا بۇيداسىنان سىلكىلەپ شوگەرە الماي تۇرعان تۇيەنىڭ توسىنە ۇلكەندەر كەلىپ قولقانى سالا قويعاندا ەكى تىزەسى ەرىكسىز بۇگىلىپ، «بىق» ەتىپ شوگە قالاتىنىن ءوز كوزىمىزبەن تالاي كورگەنبىز.
قولقا سالا كەلگەن قازاق پەن ءوتىنىپ تۇرعان قازاق
ەندى تۇسىنىكتى بولار، «قولقا سالىپ كەپ وتىرمىن» دەگەن «جۇك ارتقالى كەلىپ وتىرمىن، سالماق سالعالى كەلىپ وتىرمىن» دەگەندى بىلدىرەدى. قولقا – قالاۋدىڭ، بىرەۋدى كومەككە شاقىرۋدىڭ، قازىرگى تىلمەن ايتقاندا ءوتىنىش ايتۋدىڭ ۇشار باسى، قازاق بىرەۋدەن ءبىر نارسە سۇراۋداعى ءسوزىنىڭ شەگى. قازاقتا «وتىنەمىن» دەگەن ءسوز جوق-تۇعىن. بۇل وتە جالىنىشتى حال. اتالارىمىز ءبىر-ءبىرىن ونداي كۇيگە تۇسىرگىسى كەلمەيدى. «اينالايىن، قولقا سالا كەپ وتىرمىن» دەيدى اقساقال. شاراسىزدىعىن ايتتى، بىراق ءمۇساپىر، ايانىشتى، جالىنىشتى كۇيگە ءتۇسىپ ايتقان جوق. سەبەبى، بۇل ءسوز ونىڭ قادىرىن ساقتاپ، بەلگىلى دارەجەدە تەپە-تەڭدىكتى ۇستاپ تۇر. ال، قولقا سالىنىپ قويدى، قولقا سالىنعان ادام قايتپەك؟ ونى قازاق قۇددى الىپ قاشىپ اكەلگەن كەلىننىڭ الدىنا كولدەنەڭ جاتىپ الىپ «كەتسەڭ، مەنى اتتاپ كەت» دەگەن ەنەدەي سەزىنەدى. سوندىقتان قولقانى اتتاپ كەتۋ دەگەن ۇلكەن ابەستىك. مىنەكي، مۇنىڭ ارعى جاعىندا قازاقتىڭ ءبىر-بىرىمەن قارىم-قاتىناسىنىڭ، بولمىسىنىڭ قانداي بولعانىنان حابار بەرەتىن ۇلكەن اقپارات بۇعىپ جاتىر.
ەندى، قولقانى اتتاۋعا بولمايتىنىن بىلدىك. ورىنداي الماسا، ورىنداۋعا مۇمكىندىگى بولماسا شە؟ سوندىقتان «ماعان قولقا سالا كورمەڭىزدەرشى»، «قولقالاي كورمەڭىزدەرشى» دەگەن سوزدەر ءجيى ايتىلادى. ال، سالىنىپ قويعان قولقادان مىڭنان ءبىر ادام عانا قۇتىلادى. اتتاپ ەمەس، ءسوز تاۋىپ قۇتىلادى. سول كەزدە قولقا سالا كەلگەن ادامنىڭ ءوزى وعان ريزا بولىپ قولقاسىن كەيىن تارتىپ الماق. ويتكەنى، «ءسوز تاپقانعا قولقا جوق». قالاي ءا؟! بۇل – شىعار جول. اتالارىمىز مۇنى دا ەسكەرگەن ەكەن. قولقا سالىپ سۇراپ تۇرعان دۇنيەسىن بەرسەڭ دە بەرەسىڭ، بەرمەسەڭ دە بەرەسىڭ، شاقىرعان جەرىنە بارساڭ دا باراسىڭ، بارماساڭ دا باراسىڭ دەمەيدى، كوكەيگە قونىمدى، قىزىقتى دا تاپقىر ءجاۋاپسوز ايتساڭ قولقاسىن ءوزى قايتىپ الۋى كەرەك ءھام رەنىش بولماۋى ءتيىس. مىنە، بۇل ءسوز عانا ەمەس، بۇل – ءبىز كوپ ايتا بەرەتىن، تاڭداي قاعا بەرەتىن، تەرەڭىنە جەتە الماي تامسانا بەرەتىن اتالار بولمىسىنىڭ ءبىر عانا كورنىسى.
بۇل ءبىزدىڭ كوشپەندى داۋىردەن وتىرىقشىلدىققا اۋىسۋ بارىسىنداعى جوعالتۋىمىز. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقتىڭ قانشا ءسوزى ارحايزمگە اينالىپ بارا جاتقانىن ساناپ تاۋىسا المايسىز.
احاڭنىڭ جوعارىداعى ءسوزى ارينە ءتىل، ءتىل بولعاندا دا قۇر اتاۋلار تىزبەگى ەمەس، ءسوز، ءسوز ۇستاپ تۇرعان ماعىنا، سول ماعىناعا ساي ۇلت دەڭگەيىندە ايتىلعان ءسوز. ءسوز جوعالسا، بولمىس جوعالادى. مىسالى، اقىلسىز حايۋان اتتاماعان قولقانى اقىلدى ادام نەگە اتتاپ كەتەدى؟ ويتكەنى، ول ءسوز – جوعالعان. ءيا، ازىرگە سىرتى بار، ءىشى جوعالعان. وسى كۇندە ءبىز ونىڭ قانداي ماسەلەگە بايلانىستى ايتىلۋى كەرەك ەكەنىن بۇرىنعى قولدانىستاعى ينەرتسيامەن تۇيسىك ارقىلى بولجاپ قانا ايتىپ ءجۇرمىز. ءدال قازىر ينەرتسيا باياۋلادى، ونى بۇل ءسوزدىڭ بۇرىنعىدان الدەقايدا سيرەك قولدانىلاتىندىعىنان كورۋگە بولادى. سوندىقتان ءبىراز جىلداردا سىرتى دا جوعالادى.
ولگىسى كەلمەگەن ءسوز وزگە وشاقتىڭ وتىن جاعىپ كۇن كورەدى
ال، ەگەر بۇل ءسوز ءوزىن جوعالتپاي قۇتقارىپ قالامىن دەسە، ءوز ءىشىن وزگەرتۋى كەرەك. ياعني، باسقا ءبىر ماعىناعا قاڭقا بولىپ جان ساقتايدى. سەبەبى، بۇگىنگىدەي ورتادا ءوز ماعىناسىمەن ءومىر سۇرە المايدى. قازىردىڭ وزىندە قازاقتىڭ قانشاما ءسوزى، تۇراقتى تىركەس، ماقال-ماتەلدەرى وزگە ماعىناعا قاڭقا بولىپ ارامىزدا قالت-قۇلت ەتىپ ارەڭ ءجۇر. ءبىر-ەكى مىسال كەلتىرەيىك.
بالا كەزىمدە جايلاۋدا بىزگە كورشى وتىراتىن ۇيدە حاسەن دەيتىن قاريا بولدى. ءوزى ءبىلىپ تۇرعانى بەلگىسىز، بىلمەي تۇرعانى بەلگىسىز اينالاسىنا قايتا-قايتا سۇراق قويىپ وتىراتىن. سول قاريا زاكىڭ موللادان ءبىر سۇراق سۇراعانى ەسىمدە. «موللەكە، وسى بالەنباي شەكتەن شىعىپ كەتتى» دەپ جاتامىز، ول نە؟»-دەدى. «اراق ءىشۋ»، دەدى زاكىڭ موللا. ءسويتتى دە، ءسال ىركىلىپ، «قۇداي تاعالانىڭ ادام بالاسىن شەكتەگەن شەكاراسى بار، سودان شىعىپ كەتكەندى «شەكتەن شىقتى» دەيدى»، -دەپ قىسقا قايىردى. ەندى ويلاپ وتىرسام، بۇل ۇلكەن ءسوز ەكەن. سوڭعى سويلەمىن تارقاتار بولساڭ تاڭعا كەتەتىن دۇنيە. ال، وسى ءسوزدى جاپپاي اراق ىشىلگەن كەڭەس ۋاقىتىندا، قىتايداعى قىزىل پارتيانىڭ «مادەنيەت توڭكەرىسى» قىزىپ تۇرعان ۋاعىندا ايتىپ كورشى. ءوزىڭ شەكتەن شىققان بولىپ شەتكە ايدالاسىڭ. سونىڭ سالدارىنان ول ۋاقىت قانا ەمەس، ونداي «اۋىر ءسوزدى» قازىردىڭ وزىندە كوتەرە الامىز با؟ ايتا المايمىز. سوندىقتان بۇل ءسوز دە امالسىزدان باسقا ماعىنا جامىلىپ سانامىزدىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنەن اندا-ساندا ءبىر جىلت ەتىپ سىرتقا شىعادى دا، بۇك ءتۇسىپ قايتا جاتادى.
ۇياتتىڭ ءوزى ۇيالىپ ءجۇر
قازاقتىڭ «ۇيات»، «نامىس» دەيتىن ۇستىندى سوزدەرىنىڭ ءوزى بۇل كۇندە تۇعىردان تۇسكەن. ۇيات دەگەن ءسوزدى ايتىپ قالعاندا جۇزىنە قىزىل اراي رەڭ ۇشقىنداپ كەتەتىن اجەلەرىمىزدىڭ بويىندا تولىق ەنەرگيالىق قۋاتقا ەنەتىن ەدى بۇل ءسوز. قازىر كوپ ادامنىڭ بولمىسىنان ۇيات ۇعىمى كەمىگەلى بۇل ءسوزدىڭ ەنەرگيالىق قۋاتى مۇلدەم السىرەپ قالدى. بۇرىن ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى «ۇيات بولادى» بولعان قازاق بۇل كۇندە ونى سيرەك ايتىپ، سونىڭ وزىندە «وسى قازاق ۇيات بولادىمەن-اق قۇرىپ باراسىڭدار!» دەگەن الدەكىمنىڭ سىنىن ەستىپ قالامىز با دەپ جالتاقتايتىن بولعان. قازىر ونداي ءسوز ايتىلاتىن تانىمال ادامداردىڭ اراسىنا بارۋعا ۇياتتىڭ ءوزى ۇيالىپ ءجۇر. «ۇيات كىمدە – يمان سوندا» دەپ باعالاۋشى ەدى عوي بابالارىمىز. قازىر وسى «ۇيات» ءسوزى ايتىلعاندا كوپ ادام سونشالىقتى اسەر المايدى، باتەرەياسى تاۋسىلعان ساعاتتاي سازارىپ وزىڭە قاراپ تۇرادى. وعان «ولىمنەن ۇيات كۇشتى» دەگەن ءسوزدى اعىلشىنشالاپ ايتساڭ دا تۇسىندىرە المايسىڭ. ويتكەنى، «ۇيات» ءسوزىنىڭ قازاق بولمىسىنداعى ۇياسى بۇزىلىپ، تەنتىرەپ كەتتى. اندا-ساندا ءاربىر جەردە ايتىلىپ، وشكىندەپ بارىپ جوعالادى بولماسا باسقا ءمان الىپ قانا امان قالادى. اقشاڭ از بولىپ قالعانعا، كيىمىڭ انا بىرەۋدىكىندەي قىمبات بولماعانىنا ۇيالۋ دەگەن سەكىلدى بولمايتىن، بولماشى نارسەلەرگە عانا قولدانۋعا جارايتىن جارىمجان ءسوز بولىپ ءومىر سۇرە تۇرار ازىرگە. بۇل ءسوز جارتىلاي جوعالعاندا ۇياتتى قازاق تا جارتىلاي جوعالدى دەگەن ءسوز عوي سوندا.
نامىستىڭ جۇرگەن جەرى اناۋ
قازاقتىڭ «نامىس» دەيتىن نايزاعاي ءسوزىن ءبىر بوكسشىمىز وزگە ءبىر ەلدىڭ بوكسشىسىمەن جۇدىرىقتاسىپ جاتقاندا عانا ءجۋرناليستىڭ اۋزىنان ەستيتىن بولعانىمىز دا جاسىرىن ەمەس قوي. «ءبىزدىڭ ەلدىڭ نامىسىن قورعايتىن پالەنباي» دەيدى داۋىسىن كوتەرە. ال، سول بوكسشى جەڭىلىپ قالدى دەيىك. سول نامىس پا؟ سونشا نامىس ەمەس. جارىس بولعان سوڭ الما كەزەك — بىرەۋى جەڭەدى، بىرەۋى جەڭىلەدى. نامىس باسقا عوي. «ەردى نامىس، قوياندى قامىس» دەگەندەي ەر جۇرگەن جەردە مۇنىڭ دا قولدانىلمايتىن جەرى جوق ەدى-اۋ! بۇرىن بىرگە تۋعان اعايىن، قارىنداسى تۇگىلى، رۋىنان بىرەۋدىڭ جامانى اتى شىقسا قايناپ شىعاتىن قانداعى نامىس ەندى بوكسشىنىڭ ءبىر ۋىس قولعابىن پانالاپ قانا جالعان ءومىرىن جالعاستىرىپ جاتىر. سونى نامىس دەيتىن بولدىق. ءتىپتى قازىر جارتىلاي جالاڭاش ساحناعا شىعاتىن ارۋلار بايقاۋىندا «پالەن ارۋ تۇگەن وبلىستىڭ نامىسىن قورعادى» دەيتىن تىركەستەردى كورەمىز. نامىس بايقۇس ولمەس ءۇشىن مۇنداي جەردە دە ءجۇر قازىر. «ءاي، نامىس! مۇندا نە عىپ ءجۇرسىڭ؟ بۇيتكەنشە ولسەڭشى» دەيدى عوي ءبىر كۇنى وعان بىرەۋ. ولگەنى دە سول سول شىعار. ءيا، نامىستى ەرلەر ءالى دە بار ەكەنىنە ءشۇبا كەلتىرمەيمىز. بىراق، نامىستىڭ قولدانىلار اۋماعى قانشالىق تارايسا، نامىستى قازاقتىڭ سونشالىق جوعالىپ بارا جاتقانى دا.
ماقال-ماتەل دەگەنىمىز كونستيتۋتسيا بولاتىن
ءسوز – ۇعىم، ۇعىم – تانىم. تانىمنىڭ ادام بولمىسىنا تىكەلەي اسەر ەتۋشى فاكتور ەكەنىن العا تارتساق، ءبىر ۇلتتىڭ بولمىسىن ونىڭ ءسوزى ارقىلى تانۋعا بولاتىنىن قاپىسىز اڭعارامىز. قازاقتىڭ «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى» دەيتىن ءسوزى وسى ماقال-ماتەلگە قاراتىلعان. ءبىر ماقال ايتىلىپ قالعان جەردە ونى ايتۋشى مەن تىڭداۋشىنىڭ ساناسىندا از دەگەندە توقسان اۋىز ءسوز قاۋلاپ شىعۋى كەرەك. ال، ول ماقال-ماتەل دەگەنىمىز – كونستيتۋتسيا. ياعني ءوز تۇسىنداعى قوعام ءومىرىنىڭ رۋحاني ءھام الەۋمەتتىك جاعدايىن ەسكەرە وتىرىپ شىعارعان زاڭدارى. احاڭشا ايتقاندا «ماقال – تاجىريبەدەن شىققان اقيقات تۇرىندە ايتىلاتىن ءسوز». قىزىق بولعاندا بۇل كونستيتۋتسيانىڭ بۇكىل باپتارىن بۇكىل ەل جاتقا بىلەدى جانە مويىندايدى. بۇل قانداي عاجاپ قۇرىلىم ءسىرا؟! مىسالى، كۇيەۋى ءولدى، جار جەسىر قالدى. ۇكىم قالاي بولۋى كەرەك؟ «ەردەن كەتسە دە، ەلدەن كەتپەيدى». تۇسىنىكتى. مويىندالعان. امەڭگەرلىك. وسىلاي كەتە بەرەدى. ال، سول جادىنا جابىسىپ قالعان زاڭى، تانىمى قازاقتى قانشا زوبالاڭنان امان الىپ، وسى كۇنگە جەتكىزدى. عاسىرلار وتكەلەگىنەن ءوتىپ جانىنا جابىسىپ قالعان ۇلتتىق تانىم-تۇسىنىگىن ميىنان قىرساڭ دا كەتپەيتىن ەدى، قازاقتى جويماققا بۇكىل كۇشىن سالعان جاۋلار ءسوزىن جوعالتا المادى. ءسويتىپ سول ءسوزدىڭ ءمانىن وزگەرتۋگە جەگى قۇرتتاي ىشىنەن جەدى. قازاق ءسوزى ءبارىبىر قاڭقاسىن ساقتاپ قالدى. ونى ۇمىتتىرۋ ءۇشىن تەك باسىن شاۋىپ تاستاعاننان باسقا امال قالمادى. ەتتەن وتكىزىپ، سۇيەككە جەتكىزىپ، قان تامىردىڭ ىشىنەن سىرتىنا تەپكىزىپ قالاي عانا ورناتىپ بەردى ەكەن وسى يممۋنيتەتتى بابالارىمىز!؟ سونىمەن، اشتىق جاسادى، قىردى، جويدى. سۇيرەتىلىپ ول وتكەلدەن دە وتتىك. ەس جىيدىق، ەتەك-جەڭىمىزدى جيناپ جاتىرمىز. ەندىگى مەجە سول بولمىسىمىزعا ورالۋ بولۋى ءتيىس.
ءسوز قايتا تىرىلەدى نەمەسە ءوزىن تابادى
ونىڭ قاجەتتىلىگى قانداي دەيسىز-اۋ؟ كۇرىش ەگىپ جانتالاسىپ جاتقان جاپوندار ۇلتتىق بولمىستى ساقتاپ قالۋ – تەحنيكالىق ءبىلىم دەڭگەيى بار، دۇنيەسى كوپ، بىراق، جانى، رۋحى كەدەيلەنگەن بۇگىنگى پسيحولوگيالىق پروبلەمالارلاردان ارىلۋ دەپ ۇعادى ەكەن. قىسقاسى، تەحنوكراتتىق ۋاقىتتىڭ ۇددەسىنەن شىعا وتىرىپ، ادامي قاسيەتكە تولى جايما شۋاق ءومىردى ساقتاپ قالۋ. سوعان ۇمتىلىس. وزدەرىن مازالاعان ۋاقىت پروبلەمالارىن تاپ باسىپ تانىعاندىقتان وسى قادامعا بارسا كەرەك. ەندى، ولاردىڭ اتا-بابالارىنىڭ قۇندىلىقتارىنىڭ قانشا قۇندى ەكەنىن قايدام، قازاقتىڭ ۇلتتىق بولمىسقا ورالۋى دەگەن ءسوز بۇگىندە بولىپ جاتقان ءبىراز جان شوشىرلىق جايتتەردى ازايتۋ دەگەن ءسوز. ويتكەنى، بابالارىمىز قۇرعان قوعام جەسىرى قاڭعىماعان، جەتىمى جىلاماعان، اۋىلدىڭ ءبىر شەتىنەن جاياۋ كىرگەن جولاۋشى، ەكىنشى شەتىنەن اتپەن شىققان، وسىناۋ ۇلان بايتاق دالاسىندا تۇرمە دە بولماعان، اجىراسۋ دەگەن اتىمەن جوق، شاماسىنشا ءبىر-ءبىرىنىڭ قاقىسىن بەرگەن قوعام بولاتۇعىن. مۇندايدا، «سول مالدىڭ سوڭىندا پالەن عاسىر جۇردىك قوي، نە تاپتىق؟» دەپ كەرى سويلەپ قىڭىر تارتاتىندار بولادى. تاپقانىمىز وتە كوپ. قازاقى شاپانىمىزدى (بولمىستى) شەشپەسەك ءبىزدى عارىش قابىلداماي قويادى، عىلىمنان قۇر قالامىز دەگەن ءسوز جوق. ءبارى يگەرىلەدى. تەك سول قانشالاعان عاسىرلىق ۇلانعايىر رۋحاني بولمسىمىزدى بولماشى دۇنيەلەرگە ايىرباستاپ جىبەرىپ، قايتا اينالىپ تاپپاي قالماساق بولعانى. ول بولمىس ءسوز ارقىلى عانا كەلەدى. اتا كاسىپ اۋىل شارۋاشىلىعىنا اينالىپ كەلە جاتقان جايىمىز بار، بۇل ەكونوميكامىزعا عانا ەمەس، رۋحانياتىمىزعا دا ءوز ۇلەسىن قوسارى ءسوزسىز. ات جالىندا كۇن كەشكەن اتا-باڭنىڭ بولمىسى بۇگىنگى كۇندەگى كوكپار، بايگە، اۋدارىسپاق سىندى سپورت تۇرلەرىنىڭ جالپىلاسۋىنان جاڭعىرادى. بۇلار جاندانعان جەردە جىلقىعا قاتىستى قانشاما ءسوز قايتا تىرىلەدى. «قازاقستان بارىسى» جوباسى جۇرىلگەلى دە پالۋاندىق، كۇرەسكە بايلانىستى قانشاما ءسوز قايتا سانامىزدا جاڭعىردى. بولمىس تا وسىلايشا ورالادى. ول بۇگىنگى عىلىم مەن ۇشتاسقاندا قازاقتىڭ باعى باتپانداپ، مەيماناسى تاسىپ، ىرگەسىن جاۋ، ءىشىن داۋ الا الماس ماڭگىلىك ەلگە اينالارىمىز حاق!
ۇلاربەك نۇرعالىمۇلى،
«ەگەمەن قازاقستان».
