بەلگىلى اكتەردىڭ كەلبەتى «التىن ادامدى» قالپىنا كەلتىرۋگە ارقاۋ بولدى. وسىدان ەكى جىل بۇرىن اقتوبەنىڭ تەمىر اۋدانى تاسقوپا ەلدى مەكەنىنىڭ ماڭىنان سارمات كوسەمىنىڭ قورعانى تابىلعان ەدى. عالىمدار قۇندى جادىگەر ءبىر عانا ايماقتىڭ ەمەس، ءبۇتىن قازاق ەلىنىڭ تاريحىندا ەرەكشە ورىن الاتىن تاريحي قۇندىلىق دەپ باعاسىن بەردى. بۇل تۋرالى ەۋرازيا ءبىرىنشى ارناسى حابارلايدى.
تاريحشى عالىمدار مەن ارحەولوگتاردىڭ ەكى جىل بويعى تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى بۇل. 2019 جىلى ءا.مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتى وبلىس اۋماعىندا ارحەولوگيالىق جانە ەتنوگرافيالىق زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى. ال «التىن ادام» تاسقوپا-1 قورىمىنداعى وبادان تابىلعان. كەيىن كونسەرۆاتسيالاۋ جانە رەستاۆراتسيالاۋ جۇمىستارىنا رەسەي ماماندارى دا تارتىلادى. «التىن ادامنىڭ» بۇرىنعىدان وزگەرەك ەكەنىن عالىمدار سول كەزدە ايتقان ەدى. ويتكەنى، تەك جادىگەردىڭ باس كيىمى عانا ەمەس، ساۋىت-سايمان، ات ابزەلدەرىنە دەيىن تازا التىننان قۇيىلىپتى. ءتىپتى، قاسىنا قويىلعان اتىنىڭ ابزەلدەرى دە تازا بىلعارىدان جاسالىپ، التىنمەن بەزەندىرىلگەن.
باۋىرجان بايتاناەۆ، ءا.مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى
«وتە قۋانىشتى جاعداي. تەك وبلىستىڭ ەمەس، بۇكىل قازاقستانعا قازاق حالقىنىڭ كونە تاريحىنىڭ بەتىن اشىپ بەردىك. ەسىك قالاسىنان تابىلعان «التىن ادامنان» ءوز ەرەكشەلىگى بار. بۇل – قازاقستاننىڭ باتىسىندا تابىلعان قۇندى دۇنيە. وسىدان 2,5 مىڭ جىل بۇرىن وسى جەردە كونە تايپالار بولعان. ولار ساق تايپالارىمەن رۋلاس بولعان».
قورعانعا جەرلەنگەن ەر ادام ەكەن. عالىمداردىڭ بولجامى بويىنشا، جاسى 40-قا جەتپەگەن. ءوزى جاۋىنگەر، تايپا باسشىسى. ءارى اۋقاتتى بولعان. مۇنداي ۇيعارىمدى ماماندار ساۋىتى مەن قورامساعى، ات ابزەلدەرىنە قاراپ جاساعان. جاۋىنگەردىڭ كەسكىن-كەلبەتىن انتروپولوگيالىق تۇرعىدا قالپىنا كەلتىرۋ مۇمكىن بولماپتى. سوندىقتان، وزگە قورىمنان تابىلعان ادامدى سالىستىرىپ، ءتۇر-الپەتىن جاساپ شىققان. كوسەمنىڭ ءمۇسىنىن العاش كورگەندەر قازاقستاندىق اكتەر مۇرات بيسەمبينگە ۇقساتىپ جاتتى. قاتەلەسپەپتى.
مەيرام دۇيسەنعالي، وبلىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۇراجايىنىڭ ديرەكتورى:
اكتەردىڭ وبرازىن الدىق. ول قارسى بولعان جوق. يران تىلدەس بولعان ءناسىلى. سول سارماتتاردىڭ ءتۇر-تۇلعاسىنا كەلەدى. ءتوميريستىڭ اكەسىنىڭ ءرولىن سومداعان سپارعاپتىڭ وبرازى. شارتتى تۇردە تاسقوپا كوسەمى دەپ ايتىپ تۇرمىز. كوپشىلىك قالاي قابىلدايتىنىن بىلمەيمىز. الداعى ۋاقىتتا قالا تۇرعىندارى مەن تۇرعىندارى اراسىندا كونكۋرس ۇيىمداستىرۋىمىز دا مۇمكىن. اتاۋىنا بايلانىستى».
وبلىستىق مۇراجايدا تۇرعان «التىن ادامنىڭ» كوشىرمەسى. بارلىق بۇيىمداردىڭ كوشىرمەلەرى جوعارى سىناپتى كۇمىستەن قۇيىلىپ التىنمەن جالاتىلىپ ازىرلەنگەن. سارمات كوسەمىنىڭ شالبارى، جيدەسى، اياق-كيىمى، كۇرتەشەسى جانە باس كيىمى قايتا تىگىلگەن. ال تۇپنۇسقا قوردا ساقتاۋلى.
