"130 ۇلت تاتۋ-ءتاتتى تۇرۋدا": قازاقستاندا شىندىعىندا قانشا ەتنوس بار؟

5352
Adyrna.kz Telegram

قازاقستان - كوپ ۇلتتى مەملەكەت. 1996 جىلدان باستاپ، 1 مامىر قازاقستاندا تۇراتىن حالىقتار اراسىنداعى مەرەكە، ءوزارا تۇسىنىستىك پەن سىيلاستىق كۇنى  - قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنى اتاپ وتىلەدى.

الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرى 1 مامىردا ەڭبەك كۇنىن اتاپ وتەدى. بۇرىن ول حالىقارالىق جۇمىسشىلاردىڭ ىنتىماقتاستىق كۇنى دەپ اتالدى. مەرەكە 19 عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا پايدا بولدى. امەريكاندىق جۇمىسشىلار 8 ساعاتتىق جۇمىس كۇنىن تالاپ ەتىپ، ەرەۋىلگە شىقتى. ناتيجەسىندە دەمونسترانتتار مەن پوليتسەيلەر اراسىندا قاقتىعىس باستالىپ، ول قانتوگىسكە ۇلاستى. 1889 جىلى شىلدەدە ەكىنشى ينتەرناتسيونالدىڭ پاريج كونگرەسى وسى وقيعالاردى ەسكە الۋ ءۇشىن 1 مامىردا جۇمىسشىلاردىڭ دەمونستراتسياسىن وتكىزۋگە شەشىم قابىلدادى. 1890 جىلى بۇل كۇن حالىقارالىق جۇمىسشىلاردىڭ ىنتىماقتاستىق كۇنى رەتىندە اتالىپ ءوتتى.

1995 جىلى 18 قازاندا قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى 1 مامىردى قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنى دەپ جاريالاۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. 1996 جىلدان باستاپ، 1 مامىردا، قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنى بۇكىل ەلدە تويلانىپ كەلەدى. قازاقستانداعى ەڭبەك كۇنى 2013 جىلدىڭ قاراشاسىندا رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن بەلگىلەنگەن قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭعى جەكسەنبىسىندە اتاپ وتىلەدى. سونداي-اق، 2014 جىلدان باستاپ جاڭا ماراپات - «ەڭبەك ارداگەرى» مەدالى بەلگىلەندى.

تاريحتان بەلگىلى بولعانداي، ەتنيكالىق توپتاردىڭ كوپ بولىگى كسرو كەزەڭىندە جاپپاي ءماجبۇرلى قونىس اۋدارۋعا بايلانىستى كوبەيدى. سودان كەيىن قازاقتار وزدەرىن تۋعان جەرىنەن جىراقتاپ قالعان ادامدارعا قولدارىنان كەلگەنشە كومەكتەستى. قازاقستان ءالى كۇنگە دەيىن وسىندا ءومىر سۇرۋگە جانە جۇمىس ىستەۋگە كەلگەن ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ وكىلدەرىن قابىلدايدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا 1991 جىلى رەسپۋبليكا حالقى 16 358 مىڭ ادامنان اسقان. 1989 جىلعى ساناق بويىنشا قازاقستاننىڭ ەتنيكالىق قۇرىلىمىندا 16,222 مىڭ حالىقتىڭ جالپى سانىنان ساندىق جاعىنان قازاقتار 40%، ورىستار 37,6%، نەمىستەر 5,8%، ۋكرايندار 5,4%، تاتارلار 2% -دى قۇرادى. تومەندە كەلتىرىلگەن مالىمەتتەرگە سايكەس، ءبىز باسقا ۇلتتارعا قاراعاندا قازاقتاردىڭ باسىمدىعىنىڭ جىل سايىنعى وسىمنەن بايقايمىز، مىسالى، 1989 جىلى قازاقتار 40%  نەمەسە 6,488 مىڭ ادام بولسا، 2019 جىلدىڭ باسىندا ول 12,505 مىڭدى نەمەسە ەل تۇرعىندارىنىڭ جالپى سانىنىڭ 67,98% قۇرايدى.

سونداي-اق، وزبەكتەردىڭ ءوسۋى بايقالادى: ەلدە 1989 جىلى 330 مىڭ ادام تۇردى، 2019 جىلدىڭ باسىندا 590 مىڭ ادام بولدى; ۇيعىرلار سايكەسىنشە 181 جانە 270 مىڭ ادام; تۇرىكتەر -  49 جانە 112 مىڭ ادام; ازەربايجاندىقتار  88 جانە 110 مىڭ ادام; دۇنگەندەر سايكەسىنشە 29 جانە 72 مىڭ ادام.

سول مالىمەتتەر بويىنشا ءبىز 1989 جىلى ورىستار سانىنىڭ ەداۋىر تومەندەگەنىن بايقايمىز. سول جىلدارى ورىستاردان  6,092 مىڭ ادام تۇردى، 2019 جىلدىڭ باسىندا 3,553 مىڭ ادام، ۋكرايندار 878 مىڭ ادام جانە 270 مىڭ ادام، سايكەسىنشە نەمىستەر 946 مىڭ ادام جانە 178 مىڭ ادام.

قازاقستاندا تۇراتىن بارلىق ەتنوستار مەن ۇلىس وكىلدەرىنىڭ جالپى سانىندا قازاقتاردىڭ سانى بارىنەن
دە كوپ، 2009 جىلعى حالىق ساناعىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا ولار 10 096 763 ادامدى نەمەسە ەل حالقىنىڭ
جالپى سانىنىڭ 63,1%-ىن قۇرادى.
ساناقارالىق كەزەڭنىڭ ىشىندە قازاقتاردىڭ سانى 2 085 311 ادامعا نەمەسە 26,0%-عا ارتتى. 1999 جىلعى
ساناقتىڭ دەرەكتەرى بويىنشا قازاقتاردىڭ سانى ەل حالقىنىڭ جالپى سانىندا 8 011 452 ادامدى نەمەسە
53,5%-دى قۇراعان ەدى.
ون جىلدىڭ ىشىندە قازاقتاردىڭ سانى تابيعي ءوسىمنىڭ، سونداي-اق رەسپۋبليكا اۋماعىنا كەلگەن
ورالمانداردىڭ ەسەبىنەن ءوستى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ستراتەگيالىق جوسپارلاۋجانە رەفورمالار اگەنتتىگى ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ 1999 جىلعى ساناق مالىمەتىنشە:

قازاقتار  - 8011452,

ورىستار - 4480675,

وزبەكتەر - 370765,

ۋكرايندار - 547065,

ۇيعىرلار - 210377,

تاتارلار - 249052,

نەمىستەر - 353462,

كورەيلەر - 99944,

تۇرىكتەر - 78711,

ءازىربايجاندار - 78325,

بەلورۋستار - 111924,

دۇنگەندەر - 36945,

كۇردتەر - 32764,

تاجىكتەر - 25673,

پولياكتار - 47302,

شەشەندەر  - 31802,

قىرعىزدار - 10925,

باسقا ەتنوستار - 204118 ادامدى قۇرايدى. ال 2009 جىلعى ساناق بويىنشا:
قازاقتار - 10096763, ورىستار - 3793764, وزبەكتەر - 456997, ۋكرايندار - 333031, ۇيعىرلار - 224713, تاتارلار - 204229, نەمىستەر - 178409, كورەيلەر - 100385, تۇرىكتەر - 97015, ءازىربايجاندار - 85292, بەلورۋستار - 66476, دۇنگەندەر - 51944, كۇردتەر - 38325, تاجىكتەر - 36277, پولياكتار - 34057, شەشەندەر  - 31431, قىرعىزدار - 23274, باسقا ەتنوستار - 157215 ادامدى قۇرايدى

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر